“E kam kaluar jetën në Stamboll, në bregun evropian, në shtëpitë kundruall bregut tjetër, Azisë. Ndërsa isha pranë ujit, duke shikuar bregun përballë, kontinentin tjetër, më kujtohej gjithmonë vendi im në botë dhe ndihesha mirë. E pastaj, një ditë, u ndërtua një urë që i lidhte dy brigjet e Bosforit. Kur kam kaluar mbi urë dhe kam parë panoramën, e kam kuptuar se ishte edhe më mirë, edhe më bukur të shikosh dy brigjet bashkë. E kam kuptuar se më e mira, ishte të jesh një urë midis dy brigjeve. T’iu drejtohesh dy brigjeve pa iu përkitur atyre.”
Orhan Pamuk – shkrimtari, akademiku dhe eseisti turk, u lind më 7 qershor 1952 – fitues i çmimit “Nobel” për letërsinë, më 2006.
Pamuk ka lindur në Stamboll, në një familje e cila ishte, siç thotë ai vetë “me orientim euro-perëndimor” (për ndryshimin nga e vjetra osmane). Studioi arkitekturë dhe merret me pikturë, më pas e braktis arkitekturën (pas tri vitesh) dhe fillon gazetarinë, duke u diplomuar më 1976. Jetën e tij dhe përshtypjet i përshkruan me detaje, në veprën autobiografike “Stambolli: qytet i kujtimeve”.
Romanet e tij, përkthyer në më shumë se 40 gjuhë, shpesh peshojnë mes përrallës dhe realitetit, dhe pasqyrojnë Turqinë e djeshme e të sotme. Është autori i parë turk, i cili merr Nobelin për letërsi, me motivacionin: “në kërkimin e shpirtit melankolik të qytetit të tij të lindjes, ka zbuluar simbole të reja për të pasqyruar përplasjet dhe lidhjet midis kulturave të ndryshme”.
Mënyra e shkrimit të tij paraqet tensionet mes kulturës së Lindjes dhe Perëndimit, traditën dhe modernen, Islamin dhe sekularizmin brenda shoqërisë turke. Këto tema janë mbizotëruese në të gjitha veprat e tij dhe në qendër, gjithçka është një ndjenjë konfuzioni dhe humbje identiteti, si dhe një lloj melankolie ose hüzün-i, që është një karakteristikë përcaktuese e Stambollit dhe banorëve të tij.
Për ta kuptuar më mirë, një shkrimtar turk e që shkruan si “evropian”, nga Pamuku duhet medoemos të lexoni sa më parë:
“GRUAJA ME FLOKË TË KUQE”
E botuar në fund të verës së vitit 2017, “Gruaja me Flokë të Kuqe” është romani i fundit i Orhan Pamukut; një ekzaminim i përsosur i ndryshimeve kulturore momentale në Turqi.
“STAMBOLLI”
Është një arritje mahnitëse – një memoar thellësisht personal, por edhe një ekzaminim lirik dhe i thellë i vendit.Pamuk është një vendas i Stambollit dhe ai e përshkruan një portret të metropolës përmes përvojës dhe kujtesës. Ai kap jo vetëm kufijtë fizikë të Stambollit, por melankolinë e thellë e një qyteti të lashtë që ndodhet në majë të gërmadhave të një perandorie.
“UNË JAM E KUQJA”
“Unë jam e Kuqja” është romani që i dha emër në mbarë botën, Pamukut. Është një pjesë e thurur fort mister dhe një pjesë histori dashurie, e vendosur në sfondin e miniaturistëve islamikë të gjykatës otomane të shekullit të 16-të. Tregimi qëndron rreth zhdukjes së një artisti të porositur nga Sulltani. I mbushur me intrigën e pallatit, “Unë jam e Kuqja” është një ekzaminim i kryqëzimit të artit, fesë dhe pushtetit.
“BORA”
“Bora” ka në qendër një poet në mërgim, me emrin Ka, i cili kthehet në Turqi për të gjurmuar dashurinë e tij të humbur në një komunitet të largët kufitar. Ka, tërhiqet pashmangshmërisht në tensionet politike të qytetit dhe e gjen veten të kapur mes një grushti të mundshëm shteti. Si me të gjitha trillimet e tij, Pamuk edhe këtu ndërthur traditën fetare dhe kulturën moderne, si një temë kryesore.
“MUZEU I PAFAJËSISË”
“Muzeu i pafajësisë” është një romancë melankolike dhe e butë. Tregon obsesionin e një burri të pasur, që quhet Kemal, fejesa e të cilit dhe marrëdhënia e tij me familjen, prishen pas një afere pasionante, me një grua të quajtur Fusun. Kemali shpenzon vite duke u përpjekur të rindezë romancën e tij me Fusunin, tashmë të martuar dhe në mënyrë të detyrueshme mbledh një koleksion artikujsh që i kujtojnë për takimet e tij të ndryshme me të. “Muzeu i pafajësisë” është një histori e dashur dhe sensuale dashurie, e ngjyrosur me humbje dhe dëshpërim.
“LIBRI I ZI”
Nga romanet e Orhan Pamukut, “Libri i zi” mund të jetë më i pazakonti dhe ndoshta, një nga më pak të arritshëm. Është një mister/trill tepër origjinal për një eksplorim identiteti dhe dëshpërimi që është pothuajse e pamundur për t’u hedhur poshtë. Romani ndjek një avokat me emrin Galip, i cili, ka frikë se gruaja e tij mund ta ketë lënë atë, për ish-bashkëshortin e saj. Kur zhduket edhe bashkëshortja e tij dhe ish burri i saj, Galipi tërhiqet në misterin që rrethon situatën dhe ngadalë fillon të marrë identitetin e ish-burrit.
“KËSHTJELLA E BARDHË”
Me ngjarjet që vendosen gjatë shekullit të 17-të, “Kështjella e bardhë” përqendrohet te një studiues të ri italian, i cili merret i burgosur dhe i dërgohet Konstandinopojës (Stambolli modern). Ai bie në paraburgim të një njeriu, të cilit i është thënë të thërrasë Hojën, i cili potencialisht mund të jetë binjak i tij. Ndërsa vitet kalojnë dhe dijetari i ri udhëzon Hojën mbi risitë e Perëndimit, burrat bëhen më të afërt dhe identitetet e tyre përfundimisht ndërthuren. “Kështejlla e bardhë” është një ekzaminim i errët, fantastik dhe i egër, i identitetit. Ajo shërben si një shembull i hershëm i temave që përcaktojnë aq shumë, nga kanuni letrar i Pamukut.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Evropa do të zhduket nën dallgët e populizmit”
“Lumturia është prania e asaj(atij) që do”
