Gëzuar ditëlindjen, Gjermani: 30 vjeç në 3 tetor, përvjetori i bashkimit gjerman në 1990.
Por një minutë, a nuk është Gjermania 71 vjeç? Duke numëruar, domethënë, nga themelimi i Republikës Federale në 1949. Apo 149, nëse kthehemi në bashkimin e parë të Gjermanisë, në 1871? Apo 1,220 vjeç, nëse marrim kurorëzimin e Karlit të Madh, në 800, si fillimin e asaj që gjermanët e quajnë Rajh, më shumë e njohur si Perandoria e Shenjtë Romake? Apo rreth 2,000 vjeç?
T’i përgjigjesh pyetjes në dukje të thjeshtë “Sa vjeç është Gjermania?” nuk është e thjeshtë.
Por më lejoni të merrem me këtë pretendim të guximshëm: tre dekadat e fundit kanë qenë më të mirat në tërë atë histori të gjatë dhe të komplikuar.
Nëse mund të mendoni për një periudhë më të mirë për shumicën e gjermanëve dhe marrëdhëniet e tyre me shumicën e fqinjëve të tyre, unë do të isha i lumtur ta mësoja atë.
Në botën e sotme, të tronditur nga populizmi, fanatizmi dhe autoritarizmi, Republika Federale është një fener stabiliteti, civilizimi dhe moderimi, cilësi të personifikuara nga Kancelarja Angela Merkel.
Por sfidat kombëtare dhe rajonale me të cilat Gjermania është përballur gjatë 30 viteve të fundit nuk janë asgjë në krahasim me ato globale me të cilat do të përballet gjatë 30 viteve të ardhshme.
Ndryshe nga disa demokraci të tjera, përfshirë anëtarët e Evropës Jugore të Eurozonës si Greqia dhe Spanja, kjo gjermane demokracia nuk është përballur ende me provën e një krize të vërtetë të madhe ekonomike.
Ky është rezultat i fuqisë ekonomike, por edhe i rritjes së tregjeve të eksportit të tilla si Kina e hapur nga globalizimi, avantazhet e të paturit të euros, dhe fuqisë punëtore të lirë në Evropën Lindore-Qendrore.
Nuk ka asnjë garanci për rrethanat gjeo-ekonomike po aq të favorshme në vitet që vijnë, as për një mjedis të mirë gjeopolitik.
Në publikimin e fundit në internet të librit të John Kampfner, “Pse gjermanët e bëjnë më mire”, autori britanik u pyet se çfarë mendonin gjermanët për Brexit. Pasi tha me të drejtë se ata ishin habitur fillimisht, pastaj ishin tmerruar nga rrëmuja që bën Britania, ai tha se nëse gjermanët do të kishin bërë diçka si Brexit ata menjëherë do të kishin mbledhur një komision ndërpartiak të Bundestagut dhe do të kishin hartuar një plan të matur, racional.
Nëse Gjermania do të kishte votuar të largohej nga BE, kjo do të presupozonte triumfin e një lëvizje nacionaliste që do ta bënte Alternativën për Gjermaninë (AfD) të dukej si një OJQ vegjetariane. Një lëvizje e tillë nuk do të respektonte normat aktuale, të konsensusit të politikës gjermane. Për më tepër, të qenit në Bashkimin Evropian ka një rëndësi ekzistenciale për Gjermaninë, dhe Gjermania është më e rëndësishme për BE.
Është e mundur të imagjinohet një Britani pas Brexit dhe një BE pa Britaninë. Është e pamundur të imagjinohet një Gjermani që i ngjan Republikës Federale të sotme pa kornizën e fortë Evropiane, e lëre më një BE pa Gjermaninë.
Ky është një mësim nga një histori e re e shkurtër e gjermanëve, Wie wir wurden, was wir sind (Si u bëmë ato që jemi, aktualisht në dispozicion vetëm në gjermanisht), nga Heinrich August Winkler, një nga historianët më të shquar të vendit.
Ai identifikon Rajhun e pare, Perandorinë e Shenjtë Romake, si një fakt themelor, konstituiv i historisë gjermane. Ndryshe nga Anglia, e gjithë historia mesjetare dhe e hershme moderne e Gjermanisë përfshinte shtresa të shumta të ligjit, sovranitetit dhe autoritetit.
Vepra më e famshme e Winkler është një histori e Gjermanisë e quajtur Rruga e gjatë në perëndim. Ai e fillon këtë vëllim të ri duke cituar presidentin e atëhershëm federal, Richard von Weizsäcker, deklaratë të hartuar me kujdes më 3 tetor 1990: “Ka ardhur dita në të cilën për herë të parë në histori e gjithë Gjermania ka gjetur vendin e saj të qëndrueshme në rrethin e demokracitë perëndimore.”
Megjithatë, ajo që më bën përshtypje në lidhje me këtë vepër është toni skeptik, i shqetësuar, madje paralajmërues në të cilin ai këshillon që bashkatdhetarët e tij të qëndrojnë jo vetëm në Evropë por edhe në perëndimin transatlantik.
Shqetësimi më duket i justifikuar.
Fjala “Evropë” shfaqet në fjalimet politike gjermane aq shpesh sa Amen në kishë. Shumica e gjermanëve e kuptojnë shumë mirë se si e ardhmja e tyre është e pandashme nga ajo e Bashkimit Evropian.
Kjo nuk është më e vërtetë për perëndimin, i cili, nëse përmendet fare, paraqitet pothuajse si një relike e luftës së ftohtë. Shumica e evropianëve janë lodhur nga Donald Trump, por ekziston një avantazh i veçantë për qëndrimet gjermane ndaj Shteteve të Bashkuara në tërësi. Në mediat gjermane, SHBA-të tani flasin rregullisht në të njëjtën frymë si Kina dhe Rusia.
Sfidat në të gjithë botën me të cilat do të përballemi gjatë 30 viteve të ardhshme, siç janë emergjenca klimatike, AI, pandemitë si Covid-19 dhe qëndrimi agresiv i një superfuqie kineze leniniste-kapitaliste, kërkojnë një partneritet global të demokracive.
Në një analogji të lirshme historike, fati i madh i Gjermanisë pas 1990 ka qenë të jetë pjesë e Perandorisë së Shenjtë Romake të BE-së, e cila ka siguruar prosperitetin e Gjermanisë dhe ka rritur shumë liritë dhe mundësitë e qytetarëve të saj, dhe gjithashtu të jetë pjesë e aleancës perëndimore të udhëhequr nga SHBA, e cila ka garantuar sigurinë e saj ushtarake.
Ajo Romë Amerikane nuk do të jetë më kurrë ajo që ka qenë dikur.
Nëse Trump fiton një mandat të dytë, të gjitha do të ndryshojnë. Ish-këshilltari i tij i sigurisë kombëtare John Bolton thotë se ai madje mund të largojë SHBA-të nga NATO.
Atëherë Evropa do të detyrohej të garantonte vetë sigurinë, një detyrë për të cilën është akoma e papërgatiur.
Por nëse Joe Biden bëhet president, SHBA mund të kthehet të jetë një ithtar i domosdoshëm i rendit liberal ndërkombëtar nga i cili varet Gjermania më shumë se kushdo.
Ndaj, data tjetër e rëndësishme në historinë gjermane nuk është 3 tetori, i cili është vetëm një përvjetor i bukur, por 3 nëntori, ndoshta zgjedhjet më të rëndësishme të SHBA në historinë e perëndimit modern transatlantik.
Timothy Garton Ash është një historian, shkrimtar politik dhe kolumnist i The Guardian/ Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Diplomacia: art i frenimit të pushtetit”
“Guri i parë i murit të Berlinit u hoq në Hungari”
“Gjermania duhet të kthejë besueshmërinë që humbi BE”
