Si do të ndikojë rezultati i zgjedhjeve presidenciale të 3 nëntorit në marrëdhëniet e Iranit me Shtetet e Bashkuara? Nëse Presidenti i tanishëm, Donald Trump, rizgjedhet, a do të detyrohet Teherani të kthehet në tryezën e negociatave dhe të pranojë çfarëdo marrëveshje që ofron, siç pretendon shpesh? Apo Joe Biden, i cili kohët e fundit bëri thirrje për lehtësimin e sanksioneve ekonomike ndaj Iranit, ka një shans më të mirë për të siguruar një marrëveshje të re me vendin?
Shumica e analistëve perëndimorë presin që Irani të fillojë një raund të ri negociatash me SHBA në vitin e ri, pavarësisht se kush i fiton zgjedhjet. Ky parashikim ka disa merita, pasi ekonomia e Iranit ka qenë në gjendje të tmerrshme që nga vendimi i diskutueshëm i Trump në 2018 për të tërhequr SHBA nga Plani i Përbashkët Gjithëpërfshirës i Veprimit (JCPOA, i njohur zakonisht si marrëveshja bërthamore e Iranit) dhe të vendosë një raund të ri sanksionesh ndaj vendi.
Kjo dëmtoi rëndë ekonominë iraniane, e cila tashmë vuante prej vitesh nga keqmenaxhimi, qeverisja e dobët dhe korrupsioni. Pandemia COVID-19 gjithashtu shtoi shqetësimet ekonomike të Iranit dhe çoi në stagflacion, një kombinim i rritjes së inflacionit dhe ngadalësimit të rritjes. Qendra Kërkimore e Parlamentit Islamik të Iranit parashikoi që nëse shteti nuk arrin të ndryshojë drejtimin e ekonomisë me shpejtësi, 57 milion qytetarë iranianë, ose rreth 70 përqind e popullsisë, së shpejti do të kalojnë nën kufirin e varfërisë.
Ndërsa do të ishte me të vërtetë e dobishme për Iranin që të thyejë bllokimin në marrëdhëniet e tij me SHBA, analistët që parashikojnë një kthim pas zgjedhjeve në negociata duket se po injorojnë një faktor vendimtar në ekuacion: dinamikat e brendshme të Iranit dhe transformimin që kaloi regjimi i tij që nga nënshkrimi i JCPOA në 2015.
Vetë iranianët do të zgjedhin një president të ri në më pak se tetë muaj dhe shumë presin që lideri i ri iranian të jetë dikush i lidhur ngushtë me Trupat e Gardës Revolucionare Islamike (IRGC), ushtria ideologjike e regjimit. Në të kaluarën, madje përmendja e pjesëmarrjes së mundshme të një anëtari të IRGC në zgjedhje ishte tabu, por sot, shumë analistë politikë iranianë po diskutojnë publikisht mundësinë që një anëtar roje të bëhet presidenti i ardhshëm i vendit.
Ndërsa është e vështirë të parashikohet nëse IRGC do të jetë e suksesshme në përpjekjen e saj për të marrë degën ekzekutive në 2021, fakti që kjo është një mundësi shumë reale dhe e diskutuar hapur, në vetvete sinjalizon sigurimin gradual dhe “IRGCisation” në arenën politike të vendit.
Kjo është arsyeja pse, nëse duam të kuptojmë se si do të duken marrëdhëniet SHBA-Iran pas zgjedhjeve presidenciale të SHBA, përtej analizimit të propozimeve të politikës së jashtme të Trump dhe Biden, ne gjithashtu duhet të shqyrtojmë pikëpamjet e IRGC për negocimin me SHBA dhe dy pretendentët presidencialë amerikanë .
Si roje e regjimit të Iranit dhe forcës së tij thelbësore të sigurisë, IRGC është shumë dyshuese për qëllimet e Uashingtonit.
Udhëheqja e IRGC beson se SHBA po bën një “luftë hibride” kundër Iranit që synon të nxisë trazira të brendshme dhe të rrëzojë regjimin e saj përmes sulmeve ekonomike dhe fushatave propagandistike që janë krijuar për ta kthyer popullsinë iraniane kundër udhëheqësve të tyre.
Sipas gjeneral brigade Yadollah Javani, kreu i byrosë politike të IRGC, qëllimet strategjike të SHBA janë parandalimi i progresit të Iranit, futja e dëshpërimit dhe pashpresës në popullatë dhe lëvizja e brezit të ri nga rruga e revolucionit islamik.
Për shkak të perceptimit të saj për SHBA si një armik i pandershëm dhe agresiv që është i vendosur për të shkatërruar regjimin iranian me çdo kusht, si dhe bazave të saj ideologjike antiamerikane dhe anti-imperialiste, IRGC është vendosmërisht kundër përfshirjes në çdo negociatë me Uashingtonin , pavarësisht se kush po e okupon Shtëpinë e Bardhë.
Për IRGC, tërheqja e njëanshme e Uashingtonit nga JCPOA provoi përtej çdo dyshimi se SHBA nuk është një kundërshtar i besueshëm. Siç ka thënë haptazi Javani, e gjithë saga e JCPOA e bindi rojen se ata “nuk duhet të mendojnë më për ndonjë negociatë me Shtetet e Bashkuara”.
Për më tepër, udhëheqësit e IRGC nuk shohin shumë ndryshime midis demokratëve dhe republikanëve kur bëhet fjalë për politikat e tyre mbi Iranin. Ata besojnë, siç paralajmëroi Javani kohët e fundit, një fitore demokratike në nëntor nuk duhet të shihet si një mundësi për t’u kthyer në negociata, pasi të dy partitë politike po përpiqen të arrijnë të njëjtin rezultat, megjithëse me mjete të ndryshme.
Ndoshta edhe më e rëndësishme, si një forcë ushtarake ideologjike e ngarkuar për të mbrojtur regjimin, arsyeja kryesore e IRGC është që të kundërshtojë imperializmin amerikan. Indoktrinimi ideologjik përbën më shumë se gjysmën e trajnimit të kërkuar për t’u bërë anëtar i rojes. Dhe një vështrim i shpejtë në librin e Trajnimit Ideologjik-Politik të IRGC demonstron se si anëtarët e saj e shohin SHBA një regjim i lig i varur nga dominimi i botës. Në këtë këndvështrim botëror, ku Irani është në anën e gjithçkaje të mirë (jebeh-e Hagh) dhe SHBA është përfaqësimi i gjithçkaje të keqe (jebeh Boatel), nuk ka hapësirë për negociata dhe konflikti midis dy kombeve do të vazhdojë derisa njëri prej tyre të bjerë.
Pjesëmarrja në, apo edhe shfaqja mbështetëse e negociatave me amerikanët do të minonte themelet ideologjike të IRGC dhe mund të perceptohet si një tradhti e revolucionit nga mbështetësit e saj brenda dhe jashtë vendit. Anti-amerikanizmi është përbërësi qendror i ideologjisë së IRGC-së dhe burimi i thirrjes politike të Udhëheqësit Suprem iranian, Ajatollah Khamenei. Nuk mund të gërryhet.
Në sytë e IRGC, normalizimi i marrëdhënieve me SHBA nuk është as një recetë e përgjithshme për zgjidhjen e një morie problemesh ekonomike të Iranit. Garda beson, ndërsa ata deklarojnë në materialet e tyre propagandistike që synojnë tregun e brendshëm, se fajtori kryesor pas shkatërrimit ekonomik të Iranit nuk janë sanksionet ekonomike të Uashingtonit, por elitat liberale iraniane dhe teknokratët që aktualisht dominojnë organet vendimmarrëse të vendit dhe krijojnë korrupsion të gjerë dhe pabarazia.
Për IRGC, negociatat me SHBA janë të padobishme në zgjidhjen e problemeve shumëplanëshe të Iranit dhe, tha se problemet mund të rregullohen vetëm përmes krijimit të një qeverie të re “Hezbollahi” (më konservatore dhe fetare). “Rinovimi i regjimit” ishte gjithashtu një parim qendror Manifesti i Khamenei në Shkurt 2019 që përshkruan planet e tij për të ardhmen e vendit, të titulluar “Faza e Dytë e Revolucionit”.
Për më tepër, IRGC nuk e harroi dhe nuk e fali vrasjen e 3 janarit të komandantit të Forcës Quds të IRGC Qassem Soleimani nga SHBA. Rënia e Soleimanit, i cili ishte një udhëheqës karizmatik dhe me ndikim, ka dobësuar taktikisht Forcën Quds të IRGC dhe misionet e saj në rajon. Duke pasqyruar Khamenei, i cili deklaroi “regjimi nuk do ta harrojë kurrë vrasjen e Soleimani”, shefi i IRGC gjeneralmajor Husein Salami kohët e fundit theksoi se roja do të bëjë gjithçka që është në gjendje për të marrë hak për vdekjen e komandantit.
Me pak fjalë, IRGC ka pak arsye ose motivim për të nxitur për një raund të ri negociatash me SHBA. IRGC nuk është duke pritur për një president të ri, më të mirë për të lëvizur në Shtëpinë e Bardhë dhe të rifillojë përpjekjet diplomatike për të zgjidhur problemet midis Iranit dhe SHBA. Në vend të kësaj, po punon pa u lodhur për t’i dhënë fund dominimit të SHBA në Lindjen e Mesme dhe më gjerë. Gjenerali Javani e bëri të qartë këtë në një intervistë të fundit kur ai tha se “Amerika është si një rritje kanceroze që duhet të zvogëlohet dhe të çrrënjoset”, duke sqaruar më vonë se qëllimi i tyre nuk është të “zhdukin Amerikën nga faqja e dheut” por më tepër të shkatërrojnë sistemi kapitalist, i cili ka dëmtuar shumë kombe të tjera, si dhe Iranin.
IRGC po zgjeron me shpejtësi ndikimin e saj politik në Iran, dhe zgjedhjet e vitit të ardhshëm mund të rezultojnë në forcën ushtarake që gjithashtu të marrë kontrollin e presidencës. Për sa i përket politikës së jashtme, kjo do të nënkuptojë që Forcat Quds të bëhen edhe më aktive në rajon, duke vazhduar rezistencën e saj ndaj SHBA dhe aleatëve të saj. Dhe sa i përket marrëdhënieve dypalëshe me SHBA, kjo do të thotë mundësia e një afrimi pas-zgjedhor, apo edhe e një linje të re dialogu, është pothuajse inekzistente, pavarësisht se kush përfundon duke pushtuar Shtëpinë e Bardhë në vitin e ri.
*Pikëpamjet e shprehura në këtë artikull janë të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht qëndrimin editorial të Al Jazeera
* Nga Saeid Golkar
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Evropa po shpëton marrëveshjen që SHBA ‘shkatërroi’?
“Ndaloni Iranin ose ekonomia gobale do shkatërrohet”
