Pas katër ditësh takimesh private midis niveleve më të larta të elitës qeverisëse të Kinës, Pekini ka përshkruar qëllimet e tij ekonomike dhe sociale për pesë vitet e ardhshme.
Plani i 14-të pesë-vjeçar i Partisë Komuniste Kineze, që mbulon 2021-2025, po përcaktohet ndërsa Kina përballet me disa përparësi konfliktuale.
Këto përfshijnë ruajtjen e një shpejtësie të rritjes ekonomike për të gjeneruar vende pune dhe mundësi për shumicën, pa përkeqësuar hendekun tashmë të gjerë të pabarazisë në të ardhura dhe mbrojtjen e mjedisit. Një tjetër është që të angazhohen me ekonominë botërore ndërsa Shtetet e Bashkuara duket të vendosura për të frenuar ndikimin e saj global.
Komunikata e Pekinit nuk hyri në detajet e hollësishme të planeve të tij. Ato do të paraqiten në Kongresin Popullor Kombëtar, ekuivalenti i një seance vjetore të parlamentit në Mars.
Por ajo përshkroi disa qëllime të gjera, përfshirë arritjen e asaj që përshkroi si zhvillim ekonomik “të shëndetshëm”, duke u bërë një ekonomi “e zhvilluar mesatarisht” deri në 2035 dhe duke mbetur e përkushtuar në “zhvillimin paqësor” të lidhjeve me Tajvanin, të cilin e konsideron një provincë rebele dhe pjesë e territorit kinez. Dhe po i bën të gjitha këto ndërsa po shërohet nga pandemia e koronavirusit, e cila filloi në Kinë në fund të vitit të kaluar.
Më shumë për këto tema më poshtë, por së pari, këtu janë pesë pyetje në lidhje me planet pesë-vjeçare të Kinës.
*Së pari, pse Kina planifikon ekonominë e saj në blloqe pesë-vjeçare?
Kina filloi t’i nxirrte këto në 1953, katër vjet pas revolucionit komunist të Mao Ce Dunit. Shumica e vendeve komuniste, përfshirë ish-Bashkimin Sovjetik, planifikuan ekonomitë e tyre në këtë mënyrë. Por Kina vazhdoi ta bënte këtë edhe pas rënies së BRSS dhe ndërsa kaloi nga një ekonomi thjesht socialiste në një model më kapitalist.
Dhe ndërsa Kina ka përqafuar forcat e tregut në shumë aspekte të ekonomisë së saj, ajo ruan një sistem shumë më të centralizuar se Perëndimi.
“Planet pesë vjeçare të Kinës nuk janë krijuar për të tërhequr vota ose për të marrë pikë politike siç bëhet në Perëndim nga disa politikanë. Ato synojnë të realizojnë aspiratat e njerëzve për një jetë më të mirë,” tha agjencia shtetërore e lajmeve Xinhua në një artikull të botuar këtë javë në gazetën Global Times të kontrolluar nga Partia Komuniste.
*Si funksionon sistemi i planifikimit pesë-vjeçar?
Sipas të njëjtit artikull, “Procesi i vendimmarrjes përfshin të dhëna nga mijëra grupe mendimore, agjenci qeveritare, universitete, studiues dhe profesionistë të shquar.” Qeveria mori më shumë se një milion sugjerime për Planin e 14-të pesë vjeçar nga përdoruesit e internetit kinezë gjatë një periudhe dyjavore në gusht, tha gazeta.
Këto propozime u diskutuan gjatë seancës plenare të Komitetit Qendror të Partisë Komuniste këtë javë, një seri takimesh që përfshinë rreth 200 udhëheqës të saj duke përfshirë Presidentin Xi Jinping.
*Për çfarë kanë qenë disa nga planet e mëparshme pesë vjeçare të Kinës?
Plani i parë pesë vjeçar për 1953-1957 kishte të bënte me kalimin nga një ekonomi agrare në një të industrializuar, megjithëse me mbështetje socialiste dhe modeluar nga Bashkimi Sovjetik. Qeveria e sapo formuar e Mao derdhi para për të rritur prodhimin e qymyrit dhe çelikut.
Mao dyfishoi këtë strategji të industrializimit në planin e dytë pesë vjeçar, i cili filloi nga 1958 në 1962, i quajtur gjithashtu “Hapi i Madh përpara”.
Nga fundi i viteve 1970, nën Deng Xiaoping, Kina kishte filluar përqafimin e forcave të tregut dhe filloi të hapte dyert për botën e jashtme duke investuar në industritë e eksportit, një periudhë e mbuluar nga planet e pestë, të gjashtë dhe të shtatë.
Periudha e tanishme, e planit të 13-të nga 2016 në 2020, ka të bëjë me bërjen e Kinës një “shoqëri të moderuar të prosperuar”, duke zvogëluar varësinë e saj në eksporte për rritjen ekonomike dhe duke siguruar që rritja të jetë e qëndrueshme, si nga ana sociale ashtu edhe nga ana mjedisore.
*A kanë funksionuar këto plane?
Në përgjithësi po, ata kanë. Por jo gjithmonë.
Në fakt, Hapi i Madh Përpara ishte një katastrofë. Nxitimi i Maos për industrializim la fermat e Kinës pa burime, duke rezultuar në uri që prek miliona njerëz të saj. Por nga fundi i viteve 1970, rritja dhe zhvillimi i Kinës kanë qenë spektakolare. Sot, është ekonomia e dytë më e madhe në botë pas SHBA.
Prodhimi i brendshëm bruto (PBB) për frymë është rritur nga ekuivalenti i 89.5 dollarë në 1960 në 10 262 dollarë në 2019, sipas të dhënave të Bankës Botërore bazuar në kurset aktuale të këmbimit, një rritje 115 herë. Ndërkohë, përqindja e njerëzve kinezë që jetojnë nën ekuivalentin e 1.90 dollarëve në ditë ra nga 66.3 përqind në 1990 në 0.5 përqind në 2016, gjithashtu sipas Bankës Botërore.
Por ka pasur edhe disa pasoja të padëshiruara në atë rritje të shpejtë.
Njëra ka qenë një hendek i theksuar midis të pasurve dhe të varfërve, një situatë e përkeqësuar nga pandemia e koronavirusit.
Ndërkohë, theksimi i rritjes me çdo kusht dhe industrializimi i shpejtë për pjesën më të madhe të viteve 1990 dhe 2000 ka sjellë një dëm në ajrin dhe ujin e Kinës, dhe si rezultat, shëndetin e njerëzve. Dhe kjo ka rezultuar në teprica të mëdha tregtare me pjesën tjetër të botës, duke i bërë vendet që dikur mbështesnin hyrjen e Kinës në ekonominë globale tani të kujdesshëm ndaj tij.
*Çfarë përfshihet në planin e fundit pesë-vjeçar?
Synimi i rritjes
Ai nuk dha një objektiv specifik të normës së rritjes për pesë vitet e ardhshme.
Por plani i 14-të pesë-vjeçar thotë se Kina synon të ketë një PBB prej 100 trilion juan (14,89 trilionë dollarë) këtë vit, pak më shumë se shifra prej 14,34 trilionë dollarësh në fund të vitit të kaluar. Edhe një normë e vogël e rritjes pozitive këtë vit do ta bënte Kinën një nga ekonomitë me performancën më të mirë të vitit 2020, duke pasur parasysh shkatërrimin ekonomik të shkaktuar nga koronavirusi.
Ai gjithashtu tha se dëshiron të jetë një vend “i zhvilluar mesatarisht” deri në 2035, me të cilin do të thotë një PBB për kokë banori prej rreth 30,000 dollarë, thonë analistët, gati tre herë më shumë se niveli i saj aktual. Kjo do ta barazonte atë përafërsisht me Korenë e Jugut ose Spanjën, bazuar në shifrat e Bankës Botërore.
Ky është një zhvendosje delikate, por e rëndësishme, në theksim nga qëllimi i saj për t’u bërë një “shoqëri mesatarisht e prosperuar” deri në fund të këtij viti si pjesë e planit të saj aktual pesë-vjeçar, një grup politikash që synojnë modernizimin dhe eliminimin e varfërisë .
Teknologji
Një gur themeli i planit aktual të 13-të ka qenë “Prodhuar në Kinë 2025”, një nxitje për të ushqyer dhe zhvilluar industri të teknologjisë së lartë. Plani i ri bën thirrje për një vazhdim të asaj strategjie, duke e vendosur inovacionin në zemër të makinës për modernizimin e Kinës.
“Duke bërë përparime të mëdha në teknologjitë kryesore në fushat kryesore, Kina do të bëhet një udhëheqëse globale në inovacion,” tha Xinhua.
“Sipas mendimit tonë, kjo do të thotë se do të ketë më shumë një shtytje të politikave për shpenzime më të larta [kërkimi dhe zhvillimi] në vitet e ardhshme, veçanërisht në sektorë në zhvillim strategjik siç janë bioteknologjia, gjysmëpërçuesit dhe automjetet e reja të energjisë”, Qu Hongbin, shefi ekonomist i Kinës në HSBC, tha në një shënim kërkimor dërguar Al Jazeera.
Zhvillimi i gjelbër
Kina synon të stabilizojë dhe më pas të zvogëlojë emetimet e saj të karbonit, më i madhi në botë për një vend të vetëm, “me qëllimin për të ndërtuar një Kinë të Bukur” deri në vitin 2035, sipas Xinhua.
Pabarazia
Një tjetër qëllim kryesor i planit të 14-të është zvogëlimi i hendekut në rritje midis standardeve të jetesës urbane dhe rurale, diçka që mund të kërcënojë ekzistencën e Partisë Komuniste nëse çon në paqëndrueshmëri shoqërore.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Al Jazeera
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
