Filozofi Avishai Margalit lindi në vitin 1939, në fillimin e Luftës së Dytë Botërore dhe ka jetuar pjesën më të madhe të jetës së tij në Izrael, një vend që ka ekzistuar gjithmonë midis luftës dhe paqes. Që vlera e kompromisit politik gjithmonë ka zënë mendimet e Profesor Margalit nuk duhet të jetë e papritur. Ai ndikohet nga mënyra sesi kompromisi politik bëhet një akt i pjekurisë politike dhe përgjegjësisë morale, dhe në çfarë kushtesh bëhet moralisht i papranueshëm.
Ishte bindja e Margalit se në një shoqëri liberale “kompromisi” nuk mund të jetë një fjalë e ndyrë.
Por, ai ka shkruar, një “kompromis i kalbur” mund të shkatërrojë një shoqëri liberale. “Ne duhet të gjykohemi nga kompromiset tona më shumë sesa nga idealet dhe normat tona,” shkroi ai një herë. “Idealet mund të na tregojnë diçka të rëndësishme për atë që duam të jemi. Por kompromiset na tregojnë se kush jemi ”.
Si mund të gjykojë filozofi i madh moral Kancelarja Angela Merkel e Gjermanisë bazuar në kompromisin që ajo arriti me Kryeministrat Viktor Orban të Hungarisë dhe Mateusz Morawiecki të Polonisë në samitin evropian të javës së kaluar?
Ishte ky një kompromis apo një kompromis i kalbur?
Në javët përpara samitit të Këshillit Evropian, qeveritë e Polonisë dhe Hungarisë kërcënuan të vinin veton mbi buxhetin e rënë dakord të Bashkimit Evropian dhe 1.8 trilionë euro fondin e rimëkëmbjes nëse Komisioni Evropian nuk hiqte dorë nga plani i tij për të kushtëzuar disbursimin e buxhetit me aderimin në normat dhe parimet e sundimit të ligjit.
Njëzet e pesë nga 27 anëtarët e Bashkimit Evropian mirëpritën kushtëzimin e sundimit të ligjit si një garanci që paratë e taksapaguesve evropianë nuk do të vinin xhepat e miqve të qeverisë.
Por Hungaria dhe Polonia menduan se kjo ishte një shkelje e sovranitetit të tyre kombëtar dhe një shkelje e traktatit të BE.
Jetimë pas humbjes së Donald Trump në Shtetet e Bashkuara, liderët polakë dhe hungarezë të krahut të djathtë në samit kërcënuan se nëse kërkesat e tyre nuk merreshin parasysh, ata do të bllokonin buxhetin dhe do të paralizonin Bashkimin Evropian në një moment kritik mes një kolapsi pandemik dhe ekonomik.
Në aktin e fundit të dramës, Varshava dhe Budapesti tërhoqën veton e tyre.
Kompromisi i arritur ishte që mekanizmi i sundimit të ligjit do të mirëmbahej por ai nuk do të vendoset para vitit 2022, viti i zgjedhjeve të ardhshme parlamentare hungareze.
Shumë udhëheqës të shoqërisë civile e nxitën Merkel të mos bënte kompromis. Historiani Timothy Garton Ash argumentoi se, “Nëse ky shantazh i paturpshëm ka sukses, partitë populiste, ksenofobe, nacionaliste në pushtet në Hungari dhe Poloni do të jenë në gjendje të vazhdojnë të bëjnë shumë çfarë të duan, duke kafshuar duart gjermane dhe holandeze që i ushqejnë ata. ”
Sondazhet e opinioneve treguan se shumica e polakëve dhe hungarezëve gjithashtu kundërshtuan veton e qeverisë përkatëse.
Për kritikët liberalë të Merkel, kompromisi i saj me udhëheqësit hungarezë dhe polakë është emblematik i gjithçkaje që është problematike me Bashkimin Evropian: mungesa e vizionit, përqendrimi në mbijetesë dhe një realizëm brutal.
A ishte zonja Merkel me të vërtetë gabim në gjykimin se dhënia e parave për evropianët që luftonin në mes të një krize shkatërruese të shëndetit publik është një mënyrë më e mirë për të mbrojtur vlerat e Evropës sesa privimi i qeverive joliberale nga fondet evropiane?
Mendimi im është që profesor Margalit do të ishte më dashamirës ndaj vendimit të kancelares gjermane sesa ndaj kritikëve të saj.
Kompromiset, edhe kur janë më pak se të kalbura, nuk mund të jenë kurrë një triumf parimesh.
Duke bërë një marrëveshje, Merkel u ka dërguar një sinjal të fortë evropianëve të zakonshëm se solidariteti ka rëndësi kur është më i nevojshëm.
E vetmja gjë për të cilën kujdesen aktualisht ato qeveri, tani është e qartë, është qëndrimi në pushtet.
Shumë liberalë priren ta shohin kompromisin e Merkel si një fitore për forcat joliberale në Evropë. Ata e kanë gabim.
Qeveria polake mezi mbijetoi pasi njëra nga partitë politike në koalicionin e krahut të djathtë qeverisës deklaroi kompromisin “dorëzim”.
Në Hungari, propaganda pro-qeveritare e shpalli marrëveshjen një sukses, por ndryshimet e fundit dhe shumë të kontestuara në ligjin zgjedhor që synojnë përçarjen e opozitës janë një shenjë e qartë se për herë të parë në një dekadë rizgjedhja e Orban nuk duhet të merret si e mirëqenë.
Politika e kompromisit është si Sumo, sporti antik japonez, ku nuk fitoni duke shkatërruar armikun tuaj, por duke e shtyrë atë nga ring.
Ka të ngjarë të kalojnë vite para se të përcaktojmë nëse kompromisi i Merkel ishte fisnik apo pa mend.
Nuk është refuzimi për të bërë ndonjë kompromis, por aftësia për të bërë dallimin midis një kompromisi dhe një “kompromisi të kalbur” që është në zemër të çdo politike liberale.
Ivan Krastev është një kontribues i opinionit, kryetari i Qendrës për Strategjitë Liberale, një bashkëpunëtor i përhershëm në Institutin për Shkencat Humane në Vjenë.
Përkthyer dhe përshtatur nga New York Times/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Është koha që evropianët të bashkohen kundër populistëve…
A e ka zgjidhur Evropa çështjen e emigracionit?
750 miliardë eurot nuk mjaftojnë për Evropën!
