Në qarqet e politikës së jashtme, është tanimë e ditur që Shtetet e Bashkuara dhe Kina po zhvillojnë një “maratonë superfuqie” që mund të zgjasë një shekull. Gara Kinë-Amerikë për epërsi nuk do të zgjidhet së shpejti. Megjithatë historia dhe qëndrimet e fundit të Kinës sugjerojnë që momenti i rrezikut maksimal është vetëm disa vjet larg. Kina ka hyrë në një periudhë veçanërisht të rrezikshme si një fuqi në rritje: Ajo ka fituar aftësinë për të prishur rendin ekzistues, por mundësia e saj për të vepruar edhe më shumë mund të pakësohet. Bilanci i fuqisë është zhvendosur në favor të Pekinit në fusha të rëndësishme të konkurrencës SHBA-Kinë, të tilla si ngushtica e Tajvanit dhe lufta për rrjetet globale të telekomunikacionit. Megjithatë Kina po përballet gjithashtu me një ngadalësim të theksuar të zhvillimit ekonomik dhe një reagim në rritje ndërkombëtar.
Lajmi i mirë për Shtetet e Bashkuara është se për një kohë të gjatë, konkurrenca me Kinën mund të jetë më e menaxhueshme nga sa besojnë shumë pesimistë. Lajmi i keq është se gjatë pesë deri në dhjetë vitet e ardhshme, ritmi i rivalitetit kinezo-amerikan do të jetë i dobët dhe perspektiva e luftës mund të rritet ndërsa Pekini tundohet të zhytet për përfitime gjeopolitike. Shtetet e Bashkuara ende kanë nevojë për një strategji afatgjatë për konkurrencën e zgjatur ndaj këtij vendi. Por së pari ka nevojë për një strategji afat-shkurtër për të menaxhuar zonën e rrezikut.
FLAMUJT E KUQ
Pjesa më e madhe e debatit mbi politikën për Kinën në Uashington përqendrohet në rreziqet që Kina do të paraqesë si një konkurrente këtë shekull. Megjithatë, Shtetet e Bashkuara në të vërtetë përballen me një kërcënim më të ngutshëm dhe të paqëndrueshëm: një Kinë tashmë e fuqishme, por e pasigurt, që ka ngadalësuar zhvillimin dhe ka intensifikuar armiqësinë jashtë vendit.
Kina ka para dhe fuqi për të sfiduar Shtetet e Bashkuara në fushat kryesore. Falë dekadave të rritjes së shpejtë, Kina mburret me ekonominë më të madhe në botë (e matur nga barazia e fuqisë blerëse), teprica tregtare, rezervat financiare, marina, nga numri i anijeve dhe forca raketore konvencionale. Investimet kineze shtrihen në të gjithë globin, dhe Pekini po bën presion për përparësi në teknologji të tilla strategjike si telekomunikacioni 5G dhe inteligjenca artificiale (AI). Shtoni këtu edhe katër vjet çoroditje në rendin botëror të udhëhequr nga SH.B.A. nën Presidentin Donald Trump dhe nuk është për t’u habitur që Pekini po teston status quo-në nga Deti i Kinës Jugore deri në kufirin me Indinë.
Megjithatë, dritarja e mundësive të Kinës mund të mbyllet shpejt. Që nga viti 2007, norma vjetore e rritjes ekonomike të Kinës ka rënë me më shumë se gjysmën, dhe produktiviteti ka rënë me dhjetë përqind. Ndërkohë, borxhi është tetëfishuar dhe është në ritëm për të arritur gjithsej 335 përqind të PBB-së deri në fund të vitit 2020. Kina ka pak shpresa për të përmbysur këtë sepse do të humbasë 200 milion të rritur krah pune dhe do të ketë 300 milion qytetarë të moshuar gjatë 30 vjetëve të ardhshme. Dhe ndërsa rritja ekonomike bie, rreziqet e trazirave shoqërore dhe politike rriten. Udhëheqësit kinezë e dinë këtë: Presidenti Xi Jinping ka mbajtur fjalime të shumta duke paralajmëruar në lidhje me mundësinë e një kolapsi të stilit sovjetik, dhe elitat kineze po lëvizin paratë dhe fëmijët e tyre jashtë vendit.
Ndërkohë, qëndrimet globale anti-Kinë janë rritur në nivele që nuk janë parë që nga masakra e Sheshit Tiananmen 1989. Gati një duzinë vendesh kanë pezulluar ose anuluar pjesëmarrjen në projektet e (BRI). 16 vende të tjera, përfshirë tetë nga dhjetë ekonomitë më të mëdha në botë, kanë ndaluar ose kufizuar rreptësisht përdorimin e produkteve Huauei në rrjetet e tyre 5G. India është kthyer fort kundër Kinës që nga një përplasje në kufirin e tyre të përbashkët ku u vranë 20 ushtarë në qershor. Japonia ka rritur shpenzimet ushtarake, i ka kthyer anijet në transportues aeroplanësh dhe raketash përgjatë Ishujve Ryukyu afër Tajvanit. Bashkimi Evropian e ka etiketuar Kinën si një “rival sistematik”; dhe Mbretëria e Bashkuar, Franca dhe Gjermania po dërgojnë patrulla detare për të kundërshtuar zgjerimin e Pekinit në Detin e Kinës Jugore dhe Oqeanin Indian. Në fronte të shumëfishta, Kina po përballet me qëndrim të krijuar nga sjellja e saj.
Shumë njerëz supozojnë se revizionistët në rritje paraqesin rrezikun më të madh për sigurinë ndërkombëtare. Por historikisht, dëmet më të mëdha kanë ardhur nga fuqitë që kishin qenë në ngjitje. Lufta e Parë Botërore është një shembull klasik. Fuqia në rritje e Gjermanisë formoi sfondin strategjik të këtij konflikti, por frika e gjermanëve nga rënia shkaktoi vendimin përfundimtar për luftë. Fuqia ushtarake dhe lëvizshmëria në rritje e Rusisë kërcënoi krahun lindor të Gjermanisë; ligjet e reja franceze të rekrutimit po ndryshonin ekuilibrin në Perëndim; dhe një antent franko-ruso-britanik po rrethonte Gjermaninë. Udhëheqësit gjermanë shkaktuan situata katastrofike në krizën e korrikut nga frika se madhështia gjeopolitike do t’u shpëtonte nga duart nëse nuk vepronin shpejt. E njëjta logjikë shpjegon qëndrimin fatal të Japonisë perandorake në 1941, pasi embargoja e naftës e SH.B.A.-së dhe armatosja detare i mbylli Tokios një mundësi për të dominuar Azi-Paqësorin. Në vitet 1970, zgjerimi global Sovjetik arriti kulmin kur ndërtimi ushtarak i Moskës u maturua dhe ngadalësimi i ekonomisë Sovjetike krijoi një shtysë për të bllokuar përfitimet gjeopolitike.
Duke qenë se Kina aktualisht po përballet me një parashikim të zymtë ekonomik vitet e ardhshme mund të rezultojnë veçanërisht të trazuara. Shtetet e Bashkuara padyshim që kanë nevojë për një strategji afatgjatë për të konkurruar me Kinën. Por gjithashtu duhet të zbehet një rritje e mundshme e agresionit dhe zgjerimit kinez këtë dekadë.
Lufta e Ftohtë e hershme ofron një paralele të dobishme. Në atë kohë, udhëheqësit amerikanë kuptuan se fitimi i luftës afatgjatë kundër Bashkimit Sovjetik kërkonte të mos humbiste betejat thelbësore në afat të shkurtër. Plani Marshall, i zbuluar në 1947, kishte për qëllim të parandalonte kolapsin ekonomik në Evropën Perëndimore, sepse një prishje e tillë mund të lejojë Moskën të shtrijë hegjemoninë e saj politike në të gjithë kontinentin. Krijimi i NATO-s dhe armatosja gjatë Luftës Koreane krijuan një mburojë ushtarake që lejoi Perëndimin të lulëzonte. Urgjenca strategjike ishte parathënia e durimit strategjik: Shtetet e Bashkuara mund të shfrytëzonin avantazhet e tyre të qëndrueshme ekonomike dhe politike vetëm nëse sistemonin menjëherë mangësitë e tyre.
Sot, Shtetet e Bashkuara përsëri kanë nevojë për një strategji të zonës së rrezikshme, e cila duhet të bazohet në tre parime.
Së pari, përqendrohuni në mohimin e sukseseve afatshkurtra të Kinës që do të ndryshonin rrënjësisht ekuilibrin afatgjatë të fuqisë. Rreziqet më të ngutshme janë një pushtim kinez i Tajvanit dhe epërsia kineze në rrjetet telekomunikuese 5G.
Së dyti, mbështetuni te mjetet dhe partneritetet e disponueshme tani ose në të ardhmen e afërt më shumë sesa te pasuritë që kërkojnë vite për tu zhvilluar.
Së treti, përqendrohuni në degradimin selektiv të fuqisë kineze më shumë sesa në ndryshimin e sjelljes kineze.
Prioriteti i parë i Uashingtonit duhet të jetë përmirësimi i çështjes së Tajvanit. Nëse Kina do të okuponte Tajvanin, ajo do të fitonte akses në teknologjinë e klasit botëror të ishullit, do të blinte një “aeroplanmbajtës” për të projektuar fuqinë ushtarake në Paqësorin perëndimor dhe të fitonte aftësinë për të bllokuar Japoninë dhe Filipinet. Kina gjithashtu do të thyejë aleancat e SHBA në Azinë Lindore dhe të eleminojë demokracinë e vetme etnike kineze në botë. Tajvani është pika lëvizëse e fuqisë në Azinë Lindore: e kontrolluar nga Taipei, ishulli është një fortifikim kundër agresionit kinez; e kontrolluar nga Pekini, Tajvani mund të bëhet një bazë për zgjerimin e vazhdueshëm territorial kinez. Kina ka kaluar dekada duke u përpjekur të blejë ribashkimin duke krijuar lidhje ekonomike me Tajvanin. Por njerëzit e Tajvanit janë bërë më të vendosur se kurrë për të ruajtur pavarësinë e tyre de facto. Rrjedhimisht, Kina po tenton opsionin e saj ushtarak. Gjatë tre muajve të fundit, patrullat ajrore dhe detare kanë paraqitur një shfaqje të forcës në ngushticën e Tajvanit më provokuese se kurrë në njëzet e pesë vitet e fundit. Një pushtim ose një fushatë detyruese mund të mos jetë i pashmangshëm, por gjasat e tij po rriten.
Tajvani është një fortesë natyrore, por forcat Tajvaneze dhe SHBA aktualisht janë impenjuar për ta mbrojtur atë. Uashingtoni po ashtu duhet të vendosë një lëshues raketash dhe dronë të armatosur pranë dhe ndoshta në Tajvan. Kina duhet të kontrollojë detet dhe qiellin përreth Tajvanit për të arritur objektivin e saj, ndërsa Shtetet e Bashkuara thjesht duhet të ndalojnë tentativat e Kinës për kontroll. Nëse është e nevojshme, Shtetet e Bashkuara duhet të shkurtojnë fondet për platformat e kushtueshme të projeksionit të energjisë, të tilla si transportuesit e avionëve, për të financuar vendosjen e shpejtë të raketave lundruese dhe dronëve pranë Tajvanit. Shtetet e Bashkuara gjithashtu duhet të ndihmojnë Tajvanin që të forcojë ushtrinë e saj për të luftuar në mënyrë asimetrike. Tajvani planifikon të blejë arsenale të mëdha të raketahedhësve dhe dronëve; përgatit ushtrinë e saj për të vendosur dhjetëra mijëra trupa në çdo plazh në një moment njoftimi; dhe të rindërtojë një forcë rezervë të stërvitur për luftë guerile. Shtetet e Bashkuara duhet të nxisin vendet e tjera në mbrojtje të Tajvanit. Japonia mund të jetë e gatshme të bllokojë qasjet veriore të Kinës ndaj Tajvanit në një luftë; India mund të lejojë Marinën Amerikane të përdorë Ishujt Andaman dhe Nicobar për të bllokuar importet e energjisë së Pekinit; Aleatët evropianë mund të vendosin sanksione të rrepta ekonomike dhe financiare ndaj Kinës në rast të një sulmi ndaj Tajvanit. Shtetet e Bashkuara duhet të përpiqen të bindin partnerët të angazhohen publikisht për ndërmarrjen e këtyre veprimeve. Edhe nëse masa të tilla nuk janë vendimtare ushtarakisht, ato mund të pengojnë Kinën.
DUHET NJË VEPRIM URGJENT
Administratat e SHBA zakonisht marrin muaj për të rishikuar politikat dhe për të planifikuar iniciativa që mund të mos japin rezultate për vite me rradhë. Duke pasur parasysh plagët e thella të vendit, ekipi i ri i politikave mund të tundohet të ulë tensionet me Kinën për tani, kështu që Shtetet e Bashkuara mund të forcojnë demokracinë, ekonominë dhe shëndetsinë e saj për tu përgatitur për një garë të gjatë përpara. Por, sa të rëndësishme janë këto detyra, Uashingtoni nuk ka luksin e vonesës gjeopolitike. Ndërsa marrëdhëniet SHBA-Kinë hyjnë në zonën e rrezikut, Uashingtoni duhet të nisë veprimin për të forcuar mbrojtjen në mënyrë urgjente.
Përkthyer dhe përshtatur nga Foreign Policy/ F.H, konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
