Borxhi global nuk ka qenë kurrë më i madh se sot. Me norma interesi kaq të ulëta për kaq shumë kohë, kushdo që mund të merrte hua e ka bërë tashmë. Por, edhe me kostot e huazimit në fund të fundit, pasojat ekonomike nga pandemia kanë detyruar një vend të prekshëm pas tjetrit të deklarojnë parazgjedhjen sovrane, ose të sinjalizojnë se mund ta bëjë këtë së shpejti. Akoma më keq, kreditori kryesor i ekonomive në zhvillim të shqetësuara nga borxhi, Kina, ka pak përvojë në menaxhimin e parazgjedhjeve kaskadë të sovranit.
Më 13 nëntor, Zambia u bë vendi i gjashtë për të paracaktuar në bonot e saj sovrane këtë vit (pas Argjentinës, Belizës, Ekuadorit, Libanit dhe Surinamit). Të tjerët ka të ngjarë të ndjekin. Fitch Ratings tani jep 38 obligacione sovrane një B + ose më keq, ku B tregon një rrezik “material” të mospagimit.
Ndërkohë, vendet e tjera po kërkojnë ristrukturimin e borxhit për të shmangur një mospagim. Për shembull, borxhi publik i përgjithshëm i Kirgistanit në fund të qershorit ishte 4.7 miliardë dollarë, 4.1 miliard dollarë prej të cilave u detyroheshin kreditorëve të huaj, duke përfshirë 1.775 miliardë dollarë Kinës.
Kirgistani vështirë se është i vetmi. Në vitin 2018, 72 vende në zhvillim me të ardhura të ulëta me një borxh total prej 514 miliardë dollarësh iu detyruan 104 miliardë dollarë kreditorëve kinezë (106 miliardë dollarë iu detyruan Bankës Botërore dhe 60 miliardë dollarë zotëruesve të obligacioneve private). Kjo përfshin huatë direkte nga qeveria e Kinës, huadhënia nga “bankat e politikave”, të tilla si Banka për Zhvillim e Kinës dhe hua jo-koncesionare nga ndërmarrjet tregtare shtetërore.
Burime të tjera kineze tregojnë se borxhi i papaguar është edhe më i madh sesa sugjerojnë këto shifra të raportuara. Në fund të vitit 2017, Banka Popullore e Kinës raportoi se vendi mbajti 637 miliardë dollarë kredi ndërkombëtare. Ka pak dyshim se Kina është tani në vendin e shoferit kur bëhet fjalë për menaxhimin e çështjes së borxhit sovran të vendit në zhvillim. Pyetja është nëse di të ngasë makinën.
Që nga fillimi i pandemisë, një konsensus i gjerë global për ristrukturimin e borxhit sovran gradualisht ka marrë formë. Në Takimet e pranverës të Fondit Monetar Ndërkombëtar dhe Bankës Botërore në Prill, ministrat e financave të G20 ranë dakord të “mbështesin një pezullim të caktuar të pagesave të shërbimit të borxhit” për 73 vendet më të varfra të botës ndërsa luftuan krizën COVID-19. Nën këtë Iniciativë të Pezullimit të Shërbimit të Borxhit (DSSI), rreth 12 miliardë dollarë në ripagime që duheshin për shkak të 1 majit dhe fundit të vitit u ri-planifikuan (dhe kjo dritare që nga ajo kohë është zgjatur në mes të 2021).
Kina ka bërë plotësisht pjesën e saj në zbatimin e kësaj nisme, ndërsa kapërceu vështirësitë e saj të lidhura me pandeminë. Presidenti kinez Xi Jinping i tha pjesës tjetër të G20 në nëntor, “Ne duhet të mbajmë mbështetjen tonë për vendet në zhvillim dhe t’i ndihmojmë ata të kapërcejnë vështirësitë e shkaktuara nga pandemia.”
Mbështetja e Kinës ka rëndësi të jashtëzakonshme. Si kreditori më i madh dypalësh i vendeve me të ardhura të ulëta, Kina përbën afërsisht 20% të borxhit të përgjithshëm të huaj që i detyrohen 73 qeverive të përshtatshme për DSSI dhe rreth 30% të shërbimit të tyre të borxhit këtë vit. Megjithëse DSSI ishte një fillim i mirë, ishte një iniciativë e vetme dhe përfshinte vetëm vendet më të varfra të botës. Për shkak se shumë vende me të ardhura të mesme mund të parazgjedhin ose të kërkojnë ristrukturim të borxhit, nevojitet një kornizë më e gjerë për të vendosur rregulla universale për grupe të ndryshme kreditorësh.
Për fat të mirë, një kornizë e tillë tashmë ekziston: Klubi i Parisit i kreditorëve sovranë, i cili mban rregulla të përgjithshme për menaxhimin dhe ristrukturimin e borxhit sovran. Themeluar në 1956 me negociatat e para midis Argjentinës dhe kreditorëve të saj zyrtarë në Paris, grupi mbledh së bashku zyrtarë të ministrisë së financave nga vendet kryesore të kreditorëve për të zgjidhur vështirësitë e pagesës së debitorëve.
Problemi është se Kina, huadhënësi më i madh sovran në botë, nuk është anëtare, sepse kreditorët e tjerë kryesorë ankohen se huatë dhe kushtet e huazimit nuk janë transparente. Një dyshim i zakonshëm është se Kina përdor këtë perde për të arritur marrëveshje dypalëshe me qeveritë debitorë që janë në mëshirën e saj.
Por tani që defaultet po shumëfishohen dhe vëllime më të larta borxhi janë në vonesë, vetë Kina mund të jetë duke kërkuar një qasje të re. Mbi të gjitha, ajo nuk ka rregulluar shumë mirë kreditë e saj, kushtet e saj të huazimit nuk janë standardizuar dhe ka pak përvojë me ristrukturimin e borxhit, një proces që drejtohet zakonisht nga FMN. Është e qartë se vendet debitore, kreditorët e tjerë dhe Kina të gjithë kanë interes që ajo të bashkohet me Klubin e Parisit.
Përvoja e Rusisë pas rënies së Bashkimit Sovjetik është ilustruese. Bashkimi Sovjetik kishte furnizuar shuma të mëdha parash për shumë vende në zhvillim nën kushte komplekse, sekrete dhe përgjithësisht me norma interesi shumë të ulëta, duke e bërë të paqartë nëse një hua e tillë ishte një hua apo një subvencion. Kur qeveria ruse vendosi të pastronte veprimin e saj në mes të viteve 1990, ajo hapi librat për këto hua dhe iu drejtua Klubit të Parisit për të kuptuar se si mund të arriheshin zgjidhje të arsyeshme.
Në Shtator 1997, Rusia u bë një anëtar zyrtar i klubit, ku ministri i saj i financave, Anatoly Chubais, parashikoi që ripagimet vjetore nga vendet debitorë të rriteshin nga 200 milion dollarë në të paktën 500 milion dollarë, edhe pse Rusia do të aplikonte një zbritje 30-80% në rreth 37 miliardë dollarë të borxhit që i detyrohej. Në fund, marrëveshja funksionoi aq mirë saqë askush nuk dëgjon më asgjë për huazimet ruse dhe Klubin e Parisit.
Ndërsa më shumë ekonomi në zhvillim përballen me mundësinë e parazgjedhjes, Kina duhet të ndjekë shembullin e Rusisë. Për hir të vetvetes dhe të gjithëve, ai i përket klubit.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Project Syndicate
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A do të ketë paqe mes SHBA-së e Kinës në 2019?
Amerika është treguar hipokrite me Kinën!
