Mosmarrëveshjet për çështje të tilla si Irlanda e Veriut dhe tregtia lënë Londrën dhe Brukselin të pasigurt për marrëdhëniet e tyre të ardhshme.
Gjashtë javë pasi Brexit u bë realitet, marrëdhënia e re e Britanisë me BE tashmë ka hasur në telashe. Tregtia është ndërprerë, tensionet kufitare janë ndezur në Irlandën e Veriut, biznesi i Qytetit të Londrës është çuar përtej Detit të Veriut në Amsterdam dhe të dy palët janë mbyllur në një bllokim pasi Britania refuzoi të japë statusin e plotë diplomatik të ambasadës së BE në Londër.
Pas negociatave torturuese që çuan në marrëveshjen tregtare të prag të Krishtlindjeve midis MB dhe BE, të dy palët kanë filluar të kuptojnë se Brexit nuk është një ngjarje por një proces i vazhdueshëm që do të formësohet nga lloji i marrëdhënies që ata tani zhvillojnë.
Gjashtë javë pas, ata ende nuk kanë vendosur se çfarë lloj shkëputje duan nëse do të jetë një ndarje me mirëkuptim ose një seri e konflikteve të përsëritura. “A do të ketë një konkurrencë të shëndetshme apo do të përfundojnë në konfrontim dhe konflikt të gjithanshëm? Nuk është e qartë në cilën rrugë do të shkojë”, thotë Maddy Thimont Jack, eksperte e Brexit në Institutin e Qeverisë së Londrës.
Boris Johnson gjithmonë parashikonte se do të kishte “problem” pas 1 janarit, kur mbaroi periudha e tranzicionit të Britanisë pas Brexit dhe MB dhe BE u përpoqën të vendosnin një marrëdhënie të re të mbështetur nga një “marrëveshje e re tregtare dhe bashkëpunimi”, e nënshkruar më 24 dhjetor por pak kishin parashikuar që gjërat do të komplikoheshin kaq shpejt.
“Unë mendoj se BE është akoma duke u përshtatur disi me ekzistencën e një aktori të vërtetë të pavarur në lagjen e tyre,” i tha David Frost, negociatori i Johnson për Brexit, një komiteti të Dhomës së Lordëve të BE këtë muaj.
Marrëveshja e tregtisë së lirë “në stilin Kanada” të rënë dakord nga Johnson dhe Ursula von der Leyen, president i Komisionit Evropian, la shumë detaje të marrëdhënies së re tregtare për t’u zgjidhur. Disa nga tensionet ishin pasoja të pashmangshme të marrëveshjes së pragut të Krishtlindjes, në të cilën kryeministri britanik i dha përparësi sovranitetit mbi aksesin në treg. Shumica e mallrave do të vazhdonin të lëviznin midis dy palëve pa tarifa, por vendimi i Johnson për të lënë tregun e vetëm dhe bashkimin doganor do të thoshte që tregtia do të goditej nga një masë e dokumenteve dhe kontrolleve kufitare. Lëvizja e lirë do të mbaronte. Shërbimet, posaçërisht shërbimet financiare, mezi u mbuluan.
Në javët e para të Brexit, Johnson ishte nën presion për të bindur Brukselin të zbuste rregullat e reja të tregtisë.
Ndërkohë , dominimi dikur i padiskutueshëm i Londrës në tregjet financiare Evropiane u rrezikua ndërsa Amsterdami, Parisi dhe Neu York rrëmbyen pjesën e tregut në tregtimin e aksioneve dhe derivateve. Amsterdami kaloi Londrën si qendra kryesore e tregtimit të aksioneve në Evropë. Drejtuesit e qytetit të Londrës këmbëngulën se goditja ekonomike në Mbretërinë e Bashkuar nuk ishte serioze, por çështja la të kuptohej për tensione të mëtejshme me Brukselin që do të vinte.
Pas disa javësh tituj negativë në lidhje me problemet ekonomike të shkaktuara nga Brexit, dinamika e debatit u kthye për Johnson në 29 Janar kur Komisioni Evropian lëvizi për të vendosur kufizime mbi eksportet e vaksinave të koronavirusit në vendet e treta, përfshirë Mbretërinë e Bashkuar. Përfshirja tronditëse e Irlandës së Veriut në rregullore u përmbys me shpejtësi, por incidenti ishte shumë i dëmshëm për von der Leyen dhe ekipin e saj.
As Londra dhe as Dublini nuk ishin këshilluar për masën nga Brukseli për të aktivizuar të ashtuquajturën klauzolë të mbizotërimit të Nenit 16 në protokollin e Irlandës së Veriut – pjesë e marrëveshjes së Brexit 2019. Protokolli kishte për qëllim të shmangte një kufi të fortë në Irlandë, por mund të mbivendosej në rast të pasojave të rënda “shoqërore” – në këtë rast rreziku i pretenduar i trazirave publike nëse BE nuk kishte vaksina të mjaftueshme.
Për Johnson një strategji e qartë ende nuk është shfaqur për raporte të duhura diplomatike me Brukselin.
Menjëherë pas kritikës së tij ndaj “teologjisë integruese” të BE, Gove dhe Sefcovic mbajtën bisedime “të sinqerta por konstruktive” në Londër në përpjekje për të qetësuar tensionet mbi Irlandën e Veriut. Të dy palët përsëritën “angazhimin e tyre të plotë” ndaj protokollit të NI. Disa ditë më vonë, Johnson nuk pranoi t’i përkushtohej plotësisht protokollit në një intervistë të CBS Neus.
E njëjta dinamikë kontradiktore vlen për refuzimin e Johnson – të paktën deri më tani – për të dhënë statusin e plotë diplomatik të ambasadës së BE. Johnson, një ish-korrespondent i Daily Telegraph në Bruksel, ka kohë që lufton kundër pretendimeve të supozuara të BE për të qenë një shtet. Bllokimi fiton tituj pozitivë në pjesë të shtypit konservator, por po shkakton dëme të vërteta diplomatike.
Zyrtarët britanikë thonë se ata po kërkojnë të zgjidhin çështjen “kur retorika të ftohet” dhe se do të gjendet një zgjidhje që njeh statusin “unik” të BE.
Në muajt e ardhshëm, biznesi i papërfunduar i marrëveshjes së nxituar tregtare të pragut të Krishtlindjes do të ngrejë agjendën politike, duke përfshirë menaxhimin e hollësishëm të marrëveshjes dhe zbatimin e plotë të kufirit të ri tregtar. Çështje të tjera ende për t’u diskutuar përfshijnë rregullat e pronësisë së linjave ajrore, mbrojtjen e të dhënave dhe shërbimet financiare.
Frost tani do të luajë një rol kryesor në menaxhimin e pasojave të marrëveshjes që negocioi. Të Mërkurën, Johnson e ngriti atë në kabinet me një detyrë për të “bashkërenduar marrëdhëniet me institucionet e BE dhe 27 vendet anëtare”. Arkitekti i strategjisë së “ashpër Brexit” të Johnson, që i dha përparësi sovranitetit mbi aksesin në treg, do të marrë rolin e Gove në mbikëqyrjen e marrëdhënieve të Brukselit.
Thimont Jack thotë se Frost mund të marrë një qëndrim të ashpër me BE por të paktën ai i di detajet e traktatit që ai negocioi.
Dhe për shërbimet financiare të Britanisë, ka pak mundësi për ndonjë lëvizje të hershme nga Brukseli për të hapur rrugën që Qyteti i Londrës të shesë produktet e tij drejtpërdrejt në BE. Komisioni Evropian, i cili duhet të gjykojë nëse rregullat e Mbretërisë së Bashkuar janë “ekuivalente” me ato në BE, pretendon se ende kërkon më shumë detaje mbi drejtimin e ardhshëm të rregullimit financiar Britanik.
Rishi Sunak, kancelar i Britanisë, nuk po pret një vendim të ekuivalencës së shpejti; aleatët e tij e pranojnë që Brukseli do të zvarritë procesin, duke shpresuar se më shumë biznes do të dalë nga Londra ndërkohë. Por Sunak argumenton se Qyteti është një shembull se si Britania mund të përdorë lirinë e saj të re rregullatore për të zhvilluar rregulla të reja “të shkathëta” për të lulëzuar në një shkallë globale, siç është krijimi i një regjimi të ri për të tërhequr kompani inovative për t’u renditur në Britani.
Sunak, një Brexiter, do të japë një Buxhet në 3 Mars i cili do të përcaktojë një vizion ekonomik pas Brexit; ai është i bindur se përhapja e vaksinave në Britani – e cila përmbante mbështetjen e shtetit për prodhimin e vaksinave dhe procesin e provës dhe miratimin e shpejtë për përdorim – është një model për llojin e ekonomisë që ai dëshiron të ndërtojë.
“Sistemi ynë rregullator ka provuar të jetë më i shpejtë dhe i shkathët dhe shumë më i bashkuar se të tjerët mbase në botë,” tha Sunak këtë muaj, duke iu referuar zhvillimit të vaksinës Oxford / AstraZeneca.
Por mbështetja e tepërt e shtetit për industrinë britanike ose divergjenca serioze nga standardet aktuale rregullatore të BE mund të shkaktojnë sanksione – në formën e tarifave – sipas kushteve të marrëveshjes tregtare BE / MB, duke hapur perspektivën e tensionit të mëtejshëm.
Rreziku është që të dy palët të fillojnë të përfshihen në “masa të ribalancimit” si përgjigje ndaj divergjencës rregullatore në fushat e punës dhe rregullave sociale, mbrojtjen e mjedisit ose kontrollin e subvencioneve. Të vendosësh se si dhe kur duhet të përdoren këto mjete nuk do të jetë e lehtë. “Është një marrëveshje shumë, shumë komplekse,” thotë një diplomat i BE.
Derisa të futet sistemi i ri midis BE dhe MB, kjo marrëdhënie do të ketë nevojë për kujdes të përditshëm, kjo është plotësisht e qartë. Askush nuk mund të kishte pritur që brenda gjashtë javësh gjithçka të zgjidhet, sepse ky është një ndryshim masiv dhe do kohën e tij.
Ekziston zhgënjimi në Bruksel që Britania e Madhe deri më tani ka hezituar të angazhohet më shumë në çështje më të gjera si siguria dhe politika e mbrojtjes, por Charles Grant, drejtori i Qendrës për Reformën Evropiane të think-tank pro-BE, argumenton se interesat e përbashkëta çështje të tilla si Lindja e Mesme dhe ndryshimi i klimës në fund të fundit do t’i bashkojnë të dy palët.
“Pamja e madhe është se nëse” Britania globale” do të ketë sukses në forume si G20, G7 dhe COP26 konferenca e klimës, atëherë ne nuk mund ta bëjmë atë nëse kemi marrëdhënie të këqija me BE,” thotë ai.
“Ne do të mësojmë se duhet të paguhet një çmim për të qenë në një marrëdhënie të keqe me partnerët tanë evropianë.”
Vëzhgues të tjerë me përvojë të BE-së, të tillë si Lord Hill, komisioneri Evropian i MB gjatë epokës së Cameron, janë shumë më pak të sigurt se sistemet e reja do të nxisin një marrëdhënie konstruktive.
“Logjika është që duhet të ketë një marrëveshje të qetë dhe gjithëpërfshirëse për përfitimin e ndërsjellë të të dy palëve,” thotë ai.
“Por BE nuk mendon në atë mënyrë, ata mendojnë për ndonjë lëshim në lidhje me lidhjet që mund të bëni në vende të ndryshme për të nxjerrë përfitime maksimale për BE.”
Nëse BE-ja gjithmonë do të kërkojë një pazar të vështirë, diskursi politik i Britanisë – i përcaktuar nga dekada euroscepticizëm – nuk i jep vetes një kompromis të matur.
Nëse marrëdhënia e re është e shënuar nga një konkurrencë e shëndetshme apo rivalitet rajonal shkatërrues është në prag, megjithëse shenjat e hershme nuk janë të mira. João Vale de Almeida, ambasadori i BE-së në Londër, këmbëngul që të dy palët duhet të përballen me sfidën: “Duhet të ecim përpara ka një zgjidhje edhe pas pas Brexit.”
Përkthyer dhe përshtatur nga Financial Times/ F.H, Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
