Në gusht të vitit të kaluar, pasi pandemia e Covid-19 shpërtheu në Azi, kam shkruar një arikull rreth zhvillimeve ezoterike rrethojnë Detin e Kinës Jugore, mosmarrëveshje që kryesisht analizohej nga ekspertët ligjorë.
Në atë kohë, studiuesi vietnamez i ligjit, Trang Pham më tha të vëzhgoja nga afër cilat vende po lëshonin shënime verbale – ose shënime diplomatike – në Kombet e Bashkuara në lidhje me pretendimin e Kinës.
Deri në dhjetor, në listën e atyre që kishin nxjerrë shënimet ishte Malajzia, Filipinet, Vietnami, Indonezia, Shtetet e Bashkuara dhe Australia së bashku me një paraqitje të përbashkët nga Franca, Britania dhe Gjermania.
Nuk kishte pasur një stuhi kaq të madhe shënimesh mbi mosmarrëveshjen që nga viti 2009-2011.
Këto memorandume ose sfiduan drejtpërdrejt pretendimet gjithëpërfshirëse të Kinës duke treguar rezultatet e
Vendimit të arbitrazhit 2016 që hodhi poshtë pohimet e Pekinit, ose përmendi pikat kryesore të gjykimit.
Duke parë prapa, ishte e përshtatshme që studiuesit e Azisë Juglindore të tillë si Pham kishin këmbëngulur që pretenduesit dhe palët e interesuara të përfshira në rreshtin e Detit të Kinës Jugore në asnjë mënyrë nuk e kishin vënë atë në sulm vetëm për shkak të krizës globale të shëndetit.
Përkundrazi, edhe pse e ashtuquajtura Beteja e Shënimeve Verbale nuk ngjalli një lloj ankthi midis diplomatëve që shpërthejnë sa herë që ka një takim detar në ujërat e diskutueshme, kaskada e memorandumeve ishte shumë e rëndësishme për shkak të mesazheve pothuajse të unifikuar nga vendet që i lëshojnë ato.
Thelbësore për shënimet ishte pohimi se gjetjet e vendimit të arbitrazhit 2016 – që burojnë nga një çështje e sjellë nga Filipinet kundër Kinës – ishin pjesë e së drejtës ndërkombëtare.
Mbase përmbledhja e pikëpamjeve të qeverive të ndryshme ishte Filipine Presidenti Rodrigo Duterte, i cili shtatorin e kaluar tha se “çmimi tani është pjesë e së drejtës ndërkombëtare, përtej kompromisit dhe përtej arritjes së qeverive kaluese për të zbehur, zvogëluar ose braktisur”.
Unë kujtoj këto zhvillime pasi javët e fundit kam menduar për trajektoren e mundshme të mosmarrëveshjes këtë vit.
8 javët e kaluara, basti im është që aktivitetet në ujëra nga fuqitë e jashtme përveç Kinës dhe SH.B.A. mund të jenë një fokus kryesor në 2021.
Vende si Franca, Gjermania dhe Britania janë përpjekur të sinjalizojnë se mosmarrëveshja e detit – dhe pohimi kinez në zonë – është një çështje shqetësimi ndërkombëtar, jo rajonal.
Kina nga ana e saj i ka karakterizuar intimacionet e tyre si rezultat i ndikimit amerikan.
Por fuqitë evropiane duken të shqetësuara: në fillim të shkurtit, Franca tha se një nëndetëse bërthamore kishte përfunduar një patrullë në Detin e Kinës Jugore dhe raportet kanë thënë që anija sulmuese amfibe Tonnerre do të kalojnë ujërat dy herë në një mision tre-mujor në vazhdim.
Gjithashtu në punime është mundësia e a anijes Gjermanes e cila do kalojë përmes ujërave në një mision që do të përfshinte thirrje portuale në Australi dhe Korenë e Jugut, njoftoi Nikkei Asia në janar.
Ngjarja kryesore e këtyre ka të ngjarë të jetë vendosja e flotës së marinës mbretërore britanike, transportuesi i avionëve HMS Queen Elizabeth, në ujëra këtë vit.
Burime nga Azia Juglindore bëjnë me dije se rajoni i mirëpret kryesisht këto misione në kohë paqeje pasi ato i japin besim pozitës që Deti i Kinës Jugore nuk është një pellg sovran i ndonjë vendi të vetëm.
Reagimi i Kinës mund të përcaktojë tonin dhe temën e mosmarrëveshjes këtë vit.
Përkthyer dhe përshtatur nga Foreign Affairs/ F.H, Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
