Strategjia tre-dekadëshe e Bashkimit Evropian për mbajtjen nën kontroll të borxhit të saj është prishur për të mirë nga pandemia, dhe kjo kërcënon të hapë linjat e betejës mbi atë që duhet ta zëvendësojë atë.
Pakti i Stabilitetit dhe Rritjes kërkon që vendet të synojnë deficite buxhetore me më pak se 3% dhe ngarkesa të borxhit nën 60% të prodhimit të brendshëm bruto. Komisioni Evropian pret që këto shifra të jenë më shumë se 6% dhe 100% për zonën e euros këtë vit dhe duke prerë parashikimin e rritjes të Enjten sinjalizoi se blloku mund të jetë edhe më larg se kaq qëllimit të tij.
SGP (Pakti i Stabilitetit dhe Rritjes) u pezullua kur koronavirusi goditi, dhe pak besojnë se ai mund të kthehet ndonjëherë në të njëjtën formë. Ajo tashmë ishte vendosur të rishkruhej para se të fillonte pandemia, me rregullat e shkelura shpesh dhe pak prova që po kontribuonin ose në stabilitet ose në rritje. Zyrtarët thonë se bisedimet ka të ngjarë të rinisin në gjysmën e dytë të këtij viti.
“Ajo që ishte e qartë para pandemisë është bërë edhe më e qartë tani: rregullat fiskale në Evropë kanë nevojë për një rishikim thelbësor”, tha Christian Odendahl, kryekonomist i Qendrës për Reformën Evropiane.
Megjithatë mosbesimi politik ka të ngjarë të jetë një pengesë kryesore për arritjen e marrëveshjes. Politikanët në vende të tilla si Gjermania dhe Hollanda kanë kërkuar prej kohësh që barrat e borxheve të zvogëlohen dhe të sulmojnë kombet e jugut si Italia dhe Spanja që ata i shohin si shpenzime të harxhuara dhe të varura nga ndihma e të tjerëve. Synimet e tyre argumentojnë se masat shtrënguese në emër të zvogëlimit të borxhit kanë shtypur ekonomitë e tyre në të kaluarën, papunësia greke u rrit në gati 30% dekadën e kaluar ndërsa u përpoq të përmbushte kushtet e një ndihme ndërkombëtare dhe do ta bënte përsëri.
Ndarje të tilla dolën gjithashtu në pah gjatë negociatave për fondin e rimëkëmbjes prej 750 miliardë euro të BE-së (911 miliardë dollarë), kur i ashtuquajturi Katër i Kursyer, Hollanda, Austria, Danimarka dhe Suedia, kërkuan që projekti të bazohej vetëm në hua dhe jo në grante. Kryeministri Portugez Antonio Costa në një moment vuri në dyshim angazhimin Hollandez në BE, para se të gjendej përfundimisht një kompromis. “Mendjet duhet të kompensohen,” shkroi Thomas Wieser, një ish zyrtar i zonës euro, në një artikull për institutin Bruegel këtë muaj. “Çështja themelore ekonomike dhe politike me të cilën përballen vendet e BE është se si të menaxhohet mbështetja për rimëkëmbjen dhe rreziqet e qëndrueshmërisë afatgjatë të borxhit në të njëjtën kohë.”
Një faktor kyç tani është që normat e interesit në nivelin e ulët kanë ndryshuar nocionin se sa borxh është i qëndrueshëm. Italia, ku barra e borxhit po i afrohet 160% të PBB-së, mund të emetojë bono 10-vjeçare me një normë interesi prej rreth 0.5%, më pak se gjysma e kostos së një viti më parë. Yield-et e bonove 10-vjeçare franceze janë negative, që do të thotë se qeveria paguhet në mënyrë efektive nga investitorët për të marrë hua. Diskutimi mbi ndryshimin e SGP do të rifillonte vitin e kaluar, por u la në pritje dhe rregullat u pezulluan ndërsa recesioni i shkaktuar nga virusi përfshiu kontinentin.
Olivier Blanchard, një ish-kryekonomist në Fondin Monetar Ndërkombëtar, bashkëautor i një letre vitin e kaluar duke argumentuar se shkrimi i rregullave fiskalë që kujdesen për çdo skenar të mundshëm është një marrëzi. Në atë letër kërkohej heqja dorë e kufijve konkretë dhe zbatimi i gjykimit më të madh për të vendosur se kur të frenohej në vendet anëtare.
Bordi Fiskal Evropian, një organ këshillimor i BE, ka propozuar t’i përmbahen synimeve aktuale, por duke u dhënë kombeve me ngarkesa të larta borxhi më shumë kohë për t’i ulur ato. Kjo ide nuk do të kërkonte as ndryshime drastike ligjore, tha ajo.
Një problem kryesor është që kufijtë e tanishëm të shpenzimeve janë të pranuara në Traktatet e BE, që do të thotë të heqësh qafe rrezikon negociata të trazuara që mund të lëshojnë kërkesa të tjera nga vendet anëtare. Një konsensus është i arritshëm. Fondi i rikuperimit të BE-së tashmë ka kapërcyer një tabu të gjatë për borxhin në atë që do të financohet nga bono të mbështetura bashkërisht. Fondi u krijua për të adresuar pjesërisht hapësirën e kufizuar fiskale me të cilën do të përballeshin disa kombe në përpjekjen për të ndihmuar ekonomitë e tyre të tërhiqeshin.
“Tani për tani, ne duhet të bëjmë hapa të vegjël,” tha Odendahl. “Nëse këto hapa të vegjël, siç është një tranzicion më i ngadaltë fiskal nga pandemia për të mbështetur rimëkëmbjen, rezultojnë të jenë ekonomikisht të dobishëm pa dëmtuar qëndrueshmërinë e borxhit, atëherë skifterët fiskalë mund të jenë më të hapur për një rishikim më të gjerë.”
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Bloomberg
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Ekonomia e luftës” apo ”korona-ekonomia”?
“Recesioni global është i pashmangshëm”
