Të gjithë, jemi të huajt e vetvetes…/Konic.al
Në çdo rrugëtim jete ka shtigje që duhej t’i kishim marrë, po nuk i morëm. Brenda çdonjërit prej nesh ka jetë të tjera të mundshme. Mijëra herë na ka devijuar rruga, hera-herës edhe pa e kuptuar. Zgjedhjet që kemi bërë, zgjedhjet që kemi refuzuar të bëjmë, zgjedhjet që as nuk e dinim se ekzistonin, ndonjëherë edhe guximin që kemi treguar. Pamja që preferonim ta shikonim prej së largu. E gjithë krijimtaria e Paul Austerit qëndron në udhëkryqin e atyre gjërave të vogla, që na bëjnë të jemi të ndryshëm nga të tjerët. Paul Auster është shkrimtari i rastësive, koincidencave, pasqyrave shtrembëruese, keqkuptimeve dhe po ashtu i vetmisë. Jo i asaj vetmie që të paralizon dhe të mbërthen mbi tokë, por ajo që të qetëson, që të shëron, që të bën të jetosh, sepse të lejon të jesh sa më pranë me atë që je në të vërtetë.
“Të gjithë jemi të huaj të vetvetes dhe nëse kemi një nocion se kush jemi, kjo vetëm sepse ne jetojmë në sytë e të tjerëve” – është fjalia e marrë nga “Kronikë dimri” e Paul Auster, për ta përkujtuar me rastin e përvjetorit të lindjes, më 3 shkurt 1947.
Shkrimtari, poeti, eseisti, skenaristi, Paul Auster konsiderohet si një nga autorët më të mëdhenj të postmodernizmit amerikan, së bashku me Thomas Pynchon dhe Don DeLillo. Lindur në Nju Xhersi, u diplomua në Universitetin e Kolumbias, pasi kishte bërë disa udhëtime nëpër Evropë. I dashuruar pas Francës, punoi si përkthyes nga viti 1971 deri më 1974, kohë kur u kthye në Shtetet e Bashkuara dhe botoi koleksionin “Zemërguri”, më pas “Shpikja e vetmisë”, një roman autobiografik i përqendruar në vdekjen e të atit, megjithëse suksesi i vërtetë i erdhi në 1985 me “Qyteti i qelqtë”, kapitulli i parë i “Trilogjia e Nju Jorkut”, i cili u pasua nga vepra të tjera.
Paul Auster dhe neurozat e njeriut modern
I drejtpërdrejtë dhe i prerë, të shkruarit e Paul Auster ekzaminon në thellësi ankthet dhe neurozat e njeriut modern, të brishtë dhe të vetmuar, në një botë të dominuar nga rastësia. Si një polumbar, Auster zhytet në honet e shpirtit për të treguar grykat më të errëta dhe më të vështira për t’u arritur, ato ku nuk arrin kurrë drita dhe ku sundon mbretërimi i vetmisë. Në këtë kërkim të identitetit, Auster përzien psikanalizën moderne me ekzistencializmin, policesken me postmodernizmin, duke arritur si rezultat një origjinalitet të jashtëzakonshëm./Konica.al
Fjalia e ditës është marrë nga një faqe veçanërisht domethënëse e “Kronikë dimri”, romani në të cilin Paul Auster tregon jetën e njeriut përmes trupit.
“…Nuk mund ta shihni veten. Pamjen tuaj e njihni nga pasqyrat dhe fotografitë, por atje, në botë, teksa lëvrini mes të ngjashmëve, qofshin miq apo të huaj, apo të dashurit tuaj më të afërt, fytyra juaj është e padukshme. Mund të shihni pjesë të tjera të vetes, krahët dhe kofshët, duart e këmbët, shpatullat e bustin, por vetëm përpara, nga mbrapa asgjë përveç pjesës së pasme të këmbëve nëse i ktheni në pozicionin e duhur, por fytyrën jo, fytyrën kurrë (…). Gjithçka është kaq familjare në kontekstin e të tërës, sa do ishte anonime nëse merret një pjesë në të njëjtën kohë. Të gjithë jemi të huaj për vetveten dhe nëse kemi një nocion se kush jemi, kjo është vetëm sepse jetojmë në sytë e të tjerëve”.
Njohja e vetvetes përmes syve të të tjerëve
Jemi gjithnjë e më të vetmuar. Diçka të tillë e vërejmë përditë, kur hipim në autobus për të shkuar në punë ose kur hyjmë në një dyqan për të blerë një palë këpucë. Atje, e gjejmë veten mes një turme indiferente, të nxituar e të shpërqendruar, me dëshirën për t’u përhumbur brenda turmës, për t’u tretur në brendësi të saj, që të mos kemi të bëjmë me personin që jemi. Në fakt, si mund ta njohim vërtet njëri-tjetrin, pa qenë në kontakt me tjetrin? Kjo është pyetja e madhe që shtron Paul Auster. Që fëmijë, kemi nevojë për dikë tjetër, që është pasqyrë për të parë veten, për të njohur veten. Njohja e parë kalon nëpër sytë e atyre që kujdesen për ne (prindrit), më pas të atyre përreth nesh (miqtë), të atyre që na duan, por edhe të atyre që na përbuzin. Përmes shikimeve të shumta, brenda nesh formësohet një imazh, intim, privat, herë i sinqertë, herë i shtirur. Na takon neve, aftësisë tonë për të dalluar, për të gjetur imazhin që na përfaqëson më së miri, me vetëdijen që kurrë nuk do të jemi të sigurt për të ditur se kush jemi, sepse, në fund të fundit, ne jemi të huaj për veten tonë; dhe asgjë dhe askush, nuk mund të na çlirojë vërtet nga ky ankth.
“Shkrimi më lejoi të ngatërrohem me gjërat përreth meje dhe të ndiej një përvojë të re të botës”, – shprehet autori. Ka lëvruar të gjitha gjinitë e të shkruarit, nga romanet në poezi, nga ese në teatër, nga tregime të shkurtra deri te skenari.
“Fillova të shkruaj, kur isha 9-vjeç dhe nuk e di pse. Por, më kujtohet shumë mirë ajo ditë prilli, mëngjesi i një të shtune, dita e parë e pranverës, isha i mbushur me gëzim, kënaqësia e dhënies lamtumirë dimrit dhe befas, pata frymëzimin të shkruaja një poezi. Shkrimi më dha përvojën e të qenit më i lidhur me sendet që më rrethonin, ishte një zbulim. Ndjesia e ndërthurjes me gjërat e botës, ishte një ekzaltim. Në moshën 14-vjeçare, arrita pjekurinë që mund të kuptoja çdo libër. 15-vjeç, lexova “Krim dhe ndëshkim” të Dostojevskit, libër që më ndryshoi, ishte një shpërthim i jashtëm dhe i brendshëm. Mendova, nëse një libër mund të provokojë kaq shumë emocione dhe mendime, atëherë të shkruash romane është gjëja më e mirë që mund të bësh”.
Tek Auster ekziston gjithmonë një distancë. Diçka që na zmbraps. Bota është atje. Ne e dimë që është atje. Sidoqoftë, vështirë se mund ta besojmë. Të gjithë të ngecur në historinë personale. “E tashmja nuk është më pak e errët se e kaluara, por edhe po aq misterioze, sa ajo që na pret në të ardhmen”, – shkruan ai, në “Trilogjia njujorkeze”./Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“E kam imagjinuar gjithnjë parajsën një lloj biblioteke”
“Avokati i sekreteve të botës tjetër”
