Qeniet njerëzore janë krijesa të zakonit.
Ne priremi të parashikojmë një të ardhme shumë të njëjtë me të kaluarën, kështu që ne kapemi pas mjeteve, qasjeve dhe perspektivave të njohura, edhe kur bota ndryshon.
Por, në këtë moment të transformimit të thellë shoqëror, politik dhe ekonomik, ne duhet të kujdesemi që të mos lejojmë që zakonet tona të na çojnë në humbje.
Historikisht, transformimet e mëdha – të tilla si ato pas rënies së Bashkimit Sovjetik dhe Traktatit të Varshavës në fillim të viteve 1990 – nuk i kanë bërë shoqëritë kolektivisht më të mençura, apo edhe më skeptike. Në vend të kësaj, ata zakonisht janë përmbushur me pritjen që jeta e përditshme do të mbetet kryesisht e njëjtë – ose të paktën do të kthehet në “normale”.
Kjo tendencë ka qenë e dukshme gjatë krizës COVID-19, e cila shpesh konsiderohet si një ndërprerje e përkohshme.
Në fakt, pandemia është një moment “ujëmbledhës” dhe nuk është i vetmi me të cilin po përballemi sot: revolucioni dixhital dhe domosdoshmëria e dekarbonizimit të shpejtë janë po aq të rëndësishme.
Përballë këtyre tre këputjeve të mëdha, a mund të presim me të vërtetë një kthim në “normalin e vjetër”?
Apo duhet të presim diçka vetëm pak më ndryshe? Po sikur e ardhmja të mos duket aspak si e kaluara? A jemi të pajisur për të menaxhuar sfidat që sjell?
Ka një arsye të mirë për të dyshuar se jemi.
Tashmë, institucionet tradicionale politike – e para dhe më e rëndësishmja, shteti komb – po lëkunden.
Ata kanë luftuar për të adresuar grackat e dixhitalizimit, të tilla si duke frenuar gjigandët e teknologjisë.
Dhe ata kanë provuar se nuk janë të pajisur mirë për të përballuar si fushën globale të pandemisë ashtu edhe dimensionin e saj psikologjik, veçanërisht përvojën e shumë njerëzve për atë si një abstragim.
COVID-19 është i padukshëm për syrin e njeriut.
Nëse një nuk është i sëmurë, kujdeset për të sëmurët ose përjeton humbjen e një të dashur, mund të jetë e vështirë të kuptosh plotësisht kërcënimin – dhe të pranosh ndryshimet në stilin e jetës.
Sigurisht, nga Vdekja e Zezë e vitit 1347 deri në pandeminë e gripit të viteve 1918-2020, bota nuk është e panjohur me shpërthimet e sëmundjeve.
Por asnjëherë më parë shteti nuk ka patur kaq shumë legjitimitet nga pritja se do të mbrojë mirëqenien e njerëzve, me mjete teknologjike dhe shkencore, pavarësisht se çfarë u hedh natyra.
Përçarjet e shkaktuara nga kriza COVID-19, së bashku me infeksionet dhe vdekjet gjithnjë në rritje, godasin kështu në zemër të legjitimitetit të shtetit.
Kjo është një krizë besimi dhe po i lëkund shoqëritë në thelbin e tyre.
Mënyra e vetme për të rindërtuar besimin dhe për të stabilizuar shoqëritë është një përgjigje efektive ndaj krizave.
Dhe, duke pasur parasysh natyrën globale të sfidave me të cilat përballemi, kjo do të jetë e pamundur pa një bashkëpunim të gjerë, të lehtësuar nga institucione efektive.
Megjithatë, deri më tani, bota është përmbajtur në mënyrat e saj të vjetra.
Askund nuk është kjo më e dukshme sesa në garën për doza vaksinash.
Dhe nëse kriza COVID-19 është një aeroplan modern luftimi, ndryshimi i klimës është një raketë bërthamore.
Duke dështuar të ndërtojmë sisteme të afta të mbrohen nga kërcënime të tilla në shkallë të gjerë – përfshirë pandemitë e pashmangshme në të ardhmen – njerëzimi po rrezikon vetë ekzistencën e tij.
Nevojitet njëfarë ndërgjegjësimi për nevojën e ndryshimit sistemik.
Por transformimi që na duhet shtrihet përtej ndërtimit të infrastrukturës moderne ose zhbllokimit të investimeve private në çdo vend.
Ne duhet të ri-orientojmë – në të vërtetë, të rishpikim- politikën globale, në mënyrë që vendet të mund të bashkëpunojnë shumë më efektivisht në krijimin e një bote më të mirë.
Marrëveshja për klimën e Parisit 2015 ishte një hap i rëndësishëm në atë drejtim. Shtetet-kombe janë pjesë përbërëse e procesit: ata negociuan marrëveshjen dhe janë përgjegjës për përcaktimin e kontributeve të tyre për arritjen e objektivave të saj. Por ata gjithashtu duhet të veprojnë brenda një kornize të vetme të përbashkët, në mënyrë që të arrijnë qëllime që nuk kanë asnjë lidhje me rritjen e fuqisë së tyre relative gjeopolitike ose ekonomike.
Nën ish-Presidentin Donald Trump, Shtetet e Bashkuara braktisën marrëveshjen e Parisit. Për fat të mirë, SHBA tani janë ribashkuar marrëveshjen nën Presidentin Joe Biden. Duke qenë se SHBA mbetet ekonomia më me ndikim dhe teknologjikisht e përparuar në botë, lëvizja e Biden është jetike për zbatimin e suksesshëm të marrëveshjes – dhe kështu për të ardhmen e njerëzimit.
Pavarësisht nga marrëveshja e klimës në Paris, megjithatë, bota nuk ka arritur të kapërcejë kërkesën e sotme të madhe për transformimin politik.
Në shekullin e njëzet e një, hegjemonia nuk mund të jetë qëllimi. Në vend të kësaj, vendet duhet të kërkojnë të udhëheqin ndjekjen e një bote në të cilën jeta ia vlen të jetosh për të gjithë njerëzit.
Ruajtja – jo dominimi – është domosdoshmëria e re e udhëheqjes globale.
Joschka Fischer, ministri i jashtëm dhe nënkancelar i Gjermanisë nga 1998 në 2005, ishte një udhëheqës i Partisë së Gjelbër Gjermane për gati 20 vjet.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Modele të reja për një botë të re!
COVID-19/ Çfarë mund të mësojmë nga Europa?
Bota ka nevojë më shumë se kurrë për OKB-në!
