Ndryshe nga Bashkimi Sovjetik, SH.B.A. dhe aleatët e saj duhet të bashkëpunojnë dhe të konkurrojnë me fuqinë e saj në rritje.
Si duhet t’i përgjigjen SHBA-të një Kine në rritje? Kjo është ndër pyetjet më të mëdha me të cilat përballet administrata e re e SHBA. Në të vërtetë, kjo është një nga pikat e pakta mbi të cilat administrata e Joe Biden dhe paraardhësi i saj priren të bien dakord. Mund të shihet edhe përparësia politike: armiqtë e përbashkët mund të unifikojnë një vend të ndarë. Por a është kjo me të vërtetë një politikë e realizueshme? Besoj se përgjigjja është: jo.
Një pamje e tillë në thelb e marrëdhënies SHBA-Kinë përmendet nga Clyde Prestowitz. Ai këmbëngul se: “Nuk ka asnjë garë midis popullit kinez dhe atij të Shteteve të Bashkuara”. Kundërshtimi i tij është më tepër ndaj partisë Komuniste. Një pikëpamje e ngjashme :Gjithashtu thotë se: “Sfida e vetme më e rëndësishme me të cilën përballen Shtetet e Bashkuara në shekullin 21 është ngritja e një Kine gjithnjë e më autoritare nën Presidentin… Xi Jinping. “Sfida, argumenton ajo, nuk është Kina por shteti i saj despotik.”
Veprimet e Kinës në Xinjiang dhe Hong Kong nënvizojnë përbuzjen e saj për të drejtat e njeriut dhe marrëveshjet ndërkombëtare. Pekini kërcënon autonominë de facto të Tajvanit dhe po zgjeron ndikimin e tij mbi Detin e Kinës Jugore. Shkurtimisht, Kina gjithnjë e më shumë sillet si një fuqi e madhe në rritje e sunduar nga një despot i pamëshirshëm dhe efektiv.
Po ashtu argumentohet se kërcënimi nga përpjekja e Kinës për të arritur dominimin global duhet të përmbushet duke mbrojtur një listë të gjatë të interesave jetike të SHBA: duke mbajtur epërsinë kolektive ekonomike dhe teknologjike; mbrojtjen e statusit global të dollarit amerikan; mbajtja e parandalimit dërrmues ushtarak; parandalimin e zgjerimit territorial kinez, veçanërisht ribashkimin me forcë me Tajvanin; konsolidimi dhe zgjerimi i aleancave dhe partneriteteve; dhe mbrojtjen (dhe, sipas nevojës, reformimin) e rendit ndërkombëtar liberal të bazuar në rregulla. Megjithatë, njëkohësisht, bëhet thirrje për adresimin e kërcënimeve të përbashkëta globale, veçanërisht ndryshimin e klimës.
A është e arritshme e gjithë kjo? Jo, mendoj se jo.
Së pari, Kina është një kundërshtar shumë më i fuqishëm se Bashkimi Sovjetik. Ka një ekonomi shumë më të suksesshme, një sektor më dinamik të teknologjisë, një popullsi shumë më të madhe, një politikë më kohezive dhe një qeveri shumë më kompetente. Ecuria relative ekonomike e Kinës ka qenë mahnitëse.
Më e rëndësishme akoma është potenciali i saj. Kina përballet me sfida të mëdha ekonomike. Por nuk ka nevojë t’i menaxhojë aq mirë sa të ketë ekonominë më të madhe në botë. Aktualisht, prodhimi i Kinës për kokë (me barazinë e fuqisë blerëse) është një e treta e SHBA (nga 8 përqind në 2000) dhe gjysma e BE. Supozoni se kjo rritet në vetëm gjysmën e nivelit të SH.B.A.-së deri në vitin 2050. Ekonomia e Kinës do të ishte atëherë e madhe si ajo e SH.B.A.-së dhe BE-së, së bashku.
Së dyti, ekonomia e Kinës është shumë e integruar ndërkombëtarisht. Edhe pse ky është një burim i cënueshmërisë për Kinën, është gjithashtu një burim ndikimi. Tregu kinez ushtron një tërheqje magnetike në një mori vendesh në të gjithë globin. Siç thekson studiuesi nga Singapori Kishore Mahbubani, shumica e vendeve dëshirojnë marrëdhënie të mira si me SH.B.A. ashtu edhe me Kinën. Ata nuk do të zgjedhin me dëshirë SH.B.A. para Kinës.
Më në fund, gjatë dy dekadave të fundit dhe veçanërisht katër viteve të fundit, SH.B.A.-ja ka shkatërruar reputacionin e saj për sens të mirë, mirësjellje, besueshmëri dhe madje edhe respektim të normave themelore demokratike.
Kjo ka rëndësi, sepse aleatët e saj do të jenë vendimtare në konkursin e parashikuar. Siç thotë Jonathan Kirshner në Punët e Jashtme, “bota nuk mund të shoh presidencën e Trump”, veçanërisht fundi i saj i turpshëm.
Më keq, ai aspekt i SH.B.A.-së është dukshëm ende i gjallë. Shtetet e Bashkuara flisnin për nevojën që Kina të jetë një “palë e përgjegjshme”. Por pas zhurmës së “momentit unipolar”, luftës në Irak, krizës financiare dhe presidencës së Donald Trump, a është SHBA një palë e interesuar përgjegjëse?
Kjo nuk ka për qëllim këshillimin e dëshpërimit. Është për të njohur realitetin. Atëherë, çfarë mund të bëhet?
Së pari, SH.B.A. dhe aleatët e saj duhet të ringjallin demokracitë e tyre dhe ekonomitë e tyre. Mbi këtë të fundit, ata me të vërtetë duhet të mbrojnë autonominë e tyre teknologjike. Por mënyra më e rëndësishme për ta bërë këtë është duke ringjallur infrastrukturën e tyre shkencore dhe teknologjike, duke përfshirë rinovimin e arsimit dhe inkurajimin e imigrimit të njerëzve të talentuar.
Së dyti, ata duhet të mbrojnë vlerat thelbësore të respektimit të së vërtetës dhe lirisë së fjalës kundër të gjithë armiqve, të brendshëm dhe të huaj (përfshirë Kinën). Për më tepër, ata duhet të bashkohen duke e bërë këtë. Kina nuk duhet të lejohet të zgjedhë dhe të ngacmojë vendet më të vogla, një nga një.
Së treti, ata duhet të rinovojnë institucionet e ekonomisë globale që ata krijuan dhe të propozojnë rregulla të reja shumëpalëshe që lidhin sjelljen e Kinës dhe me të cilën edhe ata do të jenë të detyruar.
Së katërti, SH.B.A. dhe aleatët e tyre duhet të bëjnë të qartë se cilat interesa thelbësorë do të mbrojnë, nëse është e nevojshme me forcë.
E fundit dhe më e rëndësishmja, ata duhet të përqendrojnë vëmendjen, siç ka bërë tani Biden, në projektin e përbashkët për mbrojtjen e të drejtave globale për të gjithë ne.
Marrëdhënia e SHBA me Kinën nuk është e tillë me Bashkimin Sovjetik.
Po, do të ketë shumë konkurrencë, por duhet të ketë edhe një bashkëpunim të thellë.
Në masën që ka një luftë ideologjike, liria dhe demokracia e perëndimit mbeten më tërheqëse.
Sfida e vërtetë me të cilën përballen nuk është Kina, por rivendosja e këtyre vlerave në vend.
Përkthyer dhe përshtatur nga Financial Times/ F.H, Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
