Anton Costas/
Përgjatë historisë, shteteteve iu duhet kohë për ta rikonsideruar të shkuarën, për të menduar të ardhmen e për të ndryshuar. Këto periudha njihen si epokat e ndryshimit të mendësisë.
Epoka të cilat përkojnë me krizat e mëdha ekonomike, gjatë të cilave lind nevoja e një mentaliteti të ri. Pra, krizat iu ngjajnë menteshave përmes të cilave shtetet kalojnë nga një kapitull i historisë së tyre në tjetrin.
Sot, sërish, laboratori i ri i botës është Uashington-i, jo Pekini.
Jo të gjitha krizat ekonomike e kanë këtë fuqi, pra fuqinë e transformimit të mentalitetit. Për shembull, kriza e vitit 2008 nuk na e ndryshoi mendësinë. Hulumtuesit e fushës ende nuk e kanë të qartë se cilat elemente kanë fuqinë për të transformuar.
John Rawls sugjeron se krizat që kanë fuqinë të na hedhin hi syve e të mos mendojmë në të ardhmen, këto lloj krizash na bëjnë gjithashtu që të priremi më shumë drejt ndryshimit të mentalitetit.
Kriza e cila nuk na lejon që të dimë me kthjelltësi nëse do jemi të varfër apo të pasur, të sëmurë apo të shëndetshëm, nëse do të mund t´i edukojmë fëmijët tanë, të gjitha këto pasiguri do na bëjnë që të ndryshojmë mentalitet.
Pandemia që po jetojmë e zotëron këtë virtyt.
Në të tilla situata, shtetet vrasin mendjen se cili do jetë fari i botës në këtë situatë në gjysmën e shekullit XXI? Zakonisht përgjigja është, ¨Ky shekull i përket Kinës¨. Dinamizmi i Kinës në teknologji, zhvillimi, aftësia për të nxjerrë nga varfëria miliona njerëz, zhvillimi i klasës së mesme; qartësisht janë shenja të suksesit. Nga ana tjetër Shtetet e Bashkuara janë në rënie dhe pabarazia vetëm rritet frikshëm. Të njëjtën gjë mund të themi dhe për Europën. Ndaj lufta duket sikur është ndarë në dy sisteme të mëdha: sistemi i ri autoritar kinez dhe i vjetri, modeli demokratik, liberal, perëndimor. Nëse nuk do ta merrnim parasysh progresin social, Kina do ta kishte fituar me kohë betejën. Kina do ishte shembulli për t´u ndjekur nga shumë shtete.
Por duhet të tregojmë kujdes ndërsa shkruajmë për rënien e demokracisë. Oscar Wilde do të thoshte: ¨Lajmet mbi rënien e demokracisë ekzagjerohen¨. Me ardhjen në pushtet të Joe Biden, Shtetet e Bashkuara të Amerikës janë sërish laboratori i botës.
Emërtimi laborator i botës u bë i famshëm nga John Maynard Keynes në vitin 1933, kohë kur depresoni i Madh i viteve tridhjetë , depresion social dhe ekonomik po bëntë kërdinë në shoqëritë perëndimore, demokratike.
John Maynard Keynes udhëtoi drejt Shteteve të Bashkuara për ta parë nga afer eksperimentin amerikan. John i shkroi ¨dishepujve¨ të tij që laboratori i botës është Uashington-i dhe jo Moska.
Sot sërish, laboratori i botës është Uashington-i, jo Pekini. Koha do na tregojë se si administrata e Biden po e ndërton mentalitetin e ri ekonomik, duke besuar në të ardhmen e vendit të tij. I druhem shumë Europës e cila nuk do të veprojë njësoj dhe do t´i zhysë qytetarët nëpër sakrifica te panevojshme e politikisht të rrezikshme.
*Anton Costas është ekonomist i mirënjohur. Ai jep mësim në Universitetin e Barcelonës, së fundmi drejton dhe Këshillin Ekonomik të Spanjës. Autor i disa kërkimeve shkencore dhe kontribues në La Vanguardia.
Artikulli u shqipërua nga Albana Murra.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Të bardhët nuk janë të paarmatosur dhe burrat nuk është se nuk dinë të mbrohen”
Si do ta mbajmë mend vitin e pandemisë?
