Dukej gati e paracaktuar që Benjamin Netanyahu nuk do të largohej nga posti i kryeministrit nëse nuk do të ishte për miqtë e tij të kthyer në armiq dhe nga zjarri i revoltës të krahut të djathtë që ai ndezi për dekada.
Rrëzim i Netanyahut, ka qenë i ngadalshëm dhe i rëndë. Katër zgjedhje të bllokuara në dy vjet trazira politike dhe, së fundmi, një koalicion prej tetë partish, gjysma e tyre e drejtuar nga burra të vendosur nga Netanyahu dhe më pas të tradhëtuar në një mënyrë apo në një tjetër.
“Është me të vërtetë e çuditshme”, thotë Roni Rimon, menaxheri i fushatës së Netanyahut në fitoren e tij në zgjedhjet 2009. “Njerëzit me të cilët punonte Netanyahu, janë ata që urrejnë atë aq shumë. E di që është një fjalë e fortë, por kjo është ajo që po ndodh këtu”.
Të Dielën, mbretërimi 12-vjeçar i Netanyahut si kryeministër përfundoi kur Naftali Bennett, një ultranacionalist, partia e të cilit Yamina kontrollon vetëm gjashtë vende në Knesset me 120 anëtarë, u votua në krye të një koalicioni me tetë parti.
Ishte një ngjarje epokale në historinë e Izraelit dhe Lindjes së Mesme. Shtuar në një kryeministër tre-vjeçar në 1996, Netanyahu ka drejtuar Izraelin për 15 nga 25 vitet e fundit, duke u ngritur mbi rajonin ndërsa ushtria e saj e fuqishme godiste gjithnjë e më thellë në territorin e armikut dhe frika e tij se Mosad shënjestroi Iranin, pa pushim.
Ai ka shmangur përpjekjet nga perëndimi për t’u dhënë tokën palestinezëve dhe ka riformuar Izraelin në formën e tij të krahut të djathtë.
Një brez i të rinjve izraelitë kanë kaluar nga zgjedhjet e tyre të para si adoleshentë në të shtatët e tyre, si 30-vjeçarë, me burrin që ata e quajnë me pseudonimin e tij të fëmijërisë, Bibi, në fletët e votimit.
Izraelitët kanë qenë më të pasur dhe më të sigurt gjatë mandatit të tij se kurrë më parë; arritën shuarjen e pandemisë së koronavirusit falë përpjekjeve të tij për të vaksinuar më shumë njerëz, më shpejt se çdo komb tjetër; ata mund të fluturojnë për në Dubai për fundjavën dhe të blejnë shtëpi të dyta në Bregun Perëndimor të okupuar; mund të bëjnë blerje në Paris dhe Londër më shumë se kurrë më parë.
Megjithatë, ai tani duhet të ulet në bankat e opozitës. Netanyahu do të duhet të shkojë në Gjykatën e Qarkut në Jeruzalem për t’u mbrojtur nga akuzat e korrupsionit. Për miqtë, Netanyahu e ka krahasuar situatën e tij me atë të Uinston Churchill, udhëheqësit që ai admiron më shumë dhe që në vitin 1945 u hodh mënjanë në kutinë e votimit.
“Paralelja në mendjen time është kjo: ai bëri shumë gjëra të mëdha për vendin, dhe prapëseprapë, njerëzit thanë:” Mjaft, ne kemi mjaft”, çka thanë ata në këto zgjedhje,” thotë George Birnbaum, anketuesi amerikan dhe strategu i fushatës i cili ndihmoi në fillimin e kryeministrisë së parë të Netanyahut, në vitin 1996. “Tani, si Churchill, a mund të kalojë ca kohë larg dhe pastaj të kthehet?”
Ironia që njeriu i fortë i politikës izraelite u rrëzua nga një aleancë e vështirë midis burrave që ai dikur i përshkroi si miq, nuk i humbet askujt.
Punoi si shef i shtabit të Netanyahut deri në vitin 2008. Ai madje e quajti djalin e tij Yoni pas vëllait të madh të Netanyahut, një ushtar i cili vdiq gjatë një shpëtimi të izraelitëve të rrëmbyer në Entebbe.
Bennett, një milioner i teknologjisë, filloi karrierën e tij në politikë si shefi i shtabit të Netanyahut, pastaj si një spirancë për qeveritë e tij të djathta në krye të partive të vogla ultranacionaliste. Gideon Sa’ar, dikur një yll në rritje në partinë Likud të Netanyahut, u mbajt larg nga udhëheqësi për më shumë se një dekadë para se të fillonte partinë e tij, Neu Hope.
Avigdor Lieberman, i cili përfaqëson votën laike të emigrantëve rusë, u shkëput nga Netanyahu në 2019 për shkak të përqafimit të Likud të partive fetare ultraortodokse ndërsa Benny Gantz ishte dikur shefi i ushtrisë së Netanyahut, para se të hynte në politikë për ta rrëzuar nga froni.
Së bashku, të katër burrat kanë ndarë votën e djathtë të Izraelit, afër 70 përqind e izraelitëve votuan për një parti të djathtë në zgjedhjet e marsit.
Por me Sa’ar dhe Lieberman, të cilët së bashku kontrollojnë 13 vende, duke refuzuar të punojnë me Netanyahu, pesë herë Kryeministri, gjeti rrugën e tij drejt një koalicioni qeverisës të bllokuar në mënyrë të përsëritur.
Izraelitët kanë një pseudonim tjetër për 71-vjeçarin Netanyahu, “fëmija i rikthyer”. Koalicioni i Bennett është i dobët dhe i bashkuar vetëm në dëshirën e tij për të ulur Netanyahun. Linjat e gabimeve janë të dukshme, çdo mosmarrëveshje mbi të drejtat e homoseksualëve, të drejtat palestineze dhe madje edhe të drejtat e hebrenjve jo-ortodoksë mund t’i ndajë ato.
“Kush e di?” pyet Birnbaum, i cili së fundmi drejtoi fushatën zgjedhore për Bennett. “Ndoshta ai do të kthehet”.
Deri më tani, Netanyahu nuk ka dhënë asnjë shenjë se ai do të shkojë në pension në heshtje, siç bëri për herë të parë në 1999 kur humbi kryeministrinë nga Ehud Barak, udhëheqësi i atëhershëm i Punës. “Le të shkojmë, Sara”, u dëgjua duke i thënë gruas së tij, ndërsa ai e kapi për dore dhe eci jashtë sallës pas fjalës së tij të koncesionit.
“Ky nuk është viti 1999, sepse nuk është një zgjedhje që Bibi ka humbur,” thotë një anëtar i Likud i Knesset, parlamenti izraelit, i cili u takua me Netanyahu dy javë më parë. “Vendi është i zemëruar sepse Bennett vodhi votat nga e djathta dhe i dha ato majtas mos prisni që Bibi ta pranojë këtë mashtrim.”
Por një kthim nga internimi politik kërkon diçka që Netanyahu duket se e ka shteruar besnikërinë e aleatëve. Një anëtar i komitetit qendror të Likud, organi më i lartë vendimmarrës i partisë i cili po shikon jetën në opozitë, është i qartë. “Netanyahu nuk ka më shokë. Zero. asnje”, thotë ai, duke kërkuar anonimitet për të diskutuar punën e brendshme të makinës më të fuqishme politike të Izraelit.
“Kur ju jeni kryeministër, të gjithë duan të shihen me ju. Tani, ju keni humbur të gjithë fuqinë dhe shikoni përreth dhe shihni sa vetëm jeni,”shton ai.
I lindur në Moldavi, dikur ishte ministër i jashtëm dhe një ndihmës i lartë i Netanyahut, Lieberman përfaqëson votën e emigrantëve rusë në Izrael, e cila është pothuajse tërësisht laike. Ai u prish me Netanyahu në 2019 duke refuzuar të bashkohej me një koalicion nëse qeveria e re nuk detyroi hebrenjtë ultraortodoksë të shërbejnë në ushtri, së bashku me hebrenjtë e tjerë izraelitë.
Ndërsa kontrolli i tij mbi pushtetin filloi të rrëshqasë, po kështu ra edhe përkrahja e Netanyahut ndaj Likud, i cili deri në muajin e kaluar dukej absolut. Tani sfiduesit po shfaqen.
Netanyahu transformoi atë që kishte qenë një grup politik i zymtë kur ai mori drejtimin në vitet 1990 në një makinë politike të mbështetur nga të dhënat, të mbështetura nga anëtarësimi. Ai mori ankesat e Mizrahit dhe hebrenjve emigrantë të Izraelit dhe i shndërroi ato në vota për një udhëheqje elite Ashkenazi, njerëz si Netanyahu dhe Ariel
Sharon, të cilët përshëndetën nga hebrenjtë evropianë që themeluan shtetin. Me ndihmën e Arthur Finkelstein, sondazhi amerikan dhe Birnbaum, ai solli fushata elektorale të stilit amerikan në Izrael.
“Njerëzit që votojnë për Likud janë viktima. Njerëzit që votojnë kundër Likud janë elita,” thotë anëtari i komitetit qendror të Likud. “Ky është mesazhi që na dha Netanyahu. Ishte e vërtetë në vitin 1996. Është e vërtetë sot”.
Trashëgimia e Netanyahut mund ta tejkalojë atë një tregim politik fitues që vetëm një qeveri e krahut të djathtë mund ta mbajë Izraelin të sigurt kundër një plejade kërcënimesh, ekzistenciale dhe të imagjinuara. Sipas tij, asnjë shtet palestinez nuk u lejua të merrte formë, ndërsa numri i hebrenjve që jetojnë në vendbanimet në Bregun Perëndimor të okupuar dhe Jeruzalemin Lindor është gati dyfishuar, në pothuajse 650,000.
E majta, dikur e udhëhequr nga Laburistët, është shembur në një grusht vendesh, të pikturuar si tradhtarë të Sionizmit për nënshkrimin e Marrëveshjeve të Oslos në 1993. Për Likud, arritjet e Netanyahut janë absolute.
“Ju duhet ta mbani mend, njerëzit në Likud, madje edhe në komitetin qendror, ata janë ndjerë ndonjëherë sikur ishin trajtuar si qytetarë të klasit të dytë në Izrael,” thotë Birnbaum. “Që ata të kenë një person si Netanyahu, i cili mund të shkojë në OKB dhe të flasë atë gjuhë, i cili mund të marrë telefonin dhe të telefonojë çdo lider botëror ka një ndjenjë krenarie për këtë.”
Likud tani duhet të vendosë nëse do të kërkojë një udhëheqës të ri apo të qëndrojë me Netanyahu ndërsa ata presin që koalicioni i paqëndrueshëm i Bennett të shpërthejë. Në intervista, katër anëtarë të makinerisë së partisë thonë se sondazhet e brendshme tregojnë se votuesit e Likud pajtohen me Netanyahu dhe besojnë se gjyqi i tij për korrupsion është një përpjekje nga media dhe policia për të zhvendosur një lider që nuk mund ta mposhtnin në sondazhe.
Është një pikëpamje e ndarë nga disa anëtarë të lartë të partisë që ka dominuar politikën izraelite për shumicën e 25 viteve të fundit.
Në një grup UhatsApp me rreth dy duzina anëtarë të fuqishëm të partisë pamjet e ekranit të të cilave u ndanë me Financial Times një person iu lut Netanyahu të dilte në pension. “Netanyahu duhet të sakrifikojë veten e tij për partinë, për kampin e të djathtës dhe për njerëzit,” shkroi personi, përpara se të kërkohej të largohej nga grupi nga të tjerët. Mesazhi u raportua së pari nga gazeta liberale Maariv.
“Likud ishte patriot në pushtet dhe do të jetë patriot në opozitë,” thotë anëtari i partisë që ndau mesazhet. “Izraeli ka nevojë për Bibin. Ka nevojë për Likud.”
Kjo është pjesë e “gjeniut” të Netanyahut, thotë Aviv Bushinsky, i cili punoi si këshilltar i Kryeministrit të atëhershëm për media në vitet 1990, përpara se të binte në të me të, si shumë nga kolegët e tij.
“Ai jo vetëm që mund të përshtatet me një situatë të re, si të qenit në opozitë, por gjithashtu të bindë njerëzit se ajo që ai po bën në çdo moment është pikërisht gjëja e duhur për të bërë,” thotë ai. “Kështu që, papritmas, edhe nëse ai është politikisht irelevant, ai i ka bindur njerëzit se çfarëdo që të bëjë do të jetë gjëja e duhur.”
Sa’ar ishte sekretar i kabinetit në qeverinë e parë të Netanyahut, pastaj ministër i arsimit dhe i brendshëm në administratat pasuese. Ai u mënjanua në vitin 2019, kur sfidoi dhe humbi një parti para partisë kundër Netanyahut, duke filluar partinë e tij, Neu Hope.
Megjithatë, çdo plan për një rikthim pengohet nga procedimet e përditshme në një sallë gjykate në Jeruzalem, ku avokatët e Netanyahut kundërshtojnë prokurorët që synojnë të bindin tre gjykatës se kryeministri pesë herë është i korruptuar dhe duhet të burgoset.
Akuzat përfshijnë vitet e fundit të drejtimit të Netanyahut dhe të ndjekin një seri të mbivendosjes për hetimet në marrëdhëniet e tij me biznesmenë të pasur dhe manjatë të medias.
Prokurorët kanë pikturuar një pamje të një stili jetese të harlisur, të paguar nga miqtë të cilët më pas morën shpërblime, hetuesit dokumentuan Netanyahu dhe gruan e tij Sarah, duke marrë dhurata, duke përfshirë qindra mijëra dollarë në puro Partagas dhe shampanjë rozë Dom Pérignon.
Prokurorët pretendojnë se Netanyahu kërkoi mbulim pozitiv të lajmeve nga një baron media në këmbim të dëmtimit të qarkullimit të një rivali dhe premtoi përfitime rregullatore për një ofrues të telekomunikacionit në këmbim të një shtypi më pozitiv.
Në vitin 1999, kur Netanyahu i cili është i famshëm për mos mbajtjen më të një portofoli, humbi zyrën, një hetim i ngjashëm për dhuratat nga miqtë e pasur përfundoi pa u ngritur asnjë akuzë. Këtë herë, ai fajëson Prokurorin e Përgjithshëm, gjithashtu një aleat i njëhershëm, për orkestrimin e një gjuetie shtrigash për ta hequr atë nga pushteti.
Ai u zotua si i pafajshëm për të gjitha akuzat, por gjyqi mund të zgjasë të paktën edhe një vit për të arritur në një përfundim, dhe dy vjet të tjerë për të kaluar ankesat që ndoshta do të përfundojnë në Gjykatën e Lartë.
“Gjyqi është një problem, por një problem i vogël,” thotë një anëtar i dytë i komitetit qendror të Likud. “Problemi është se si e trajton Netanyahu. A dëshiron ai ta zgjidhë atë? A mendon se mund ta fitojë? Të gjitha vendimet tona varen nga strategjia e tij ligjore.”
Ndërsa gjyqi ka bërë pak për të dëmtuar popullaritetin e Netanyahut tek përkrahësit e tij, ai i ka ngushtuar mundësitë e tij politike. Për shembull, Sa’ar, ish-pesha e rëndë e Likud, i cili filloi Neu Hope pasi humbi një parti para partisë ndaj Netanyahu, justifikoi refuzimin e tij të një koalicioni me Likud në gjyqin e Netanyahu.
Nëse dënohet, burgimi është një mundësi serioze. Paraardhësi i tij si kryeministër, Ehud Olmert, kaloi 16 muaj në burg pasi u dënua për korrupsion në 2014. Olmert, i cili tani i referohet kohës së tij të ngatërruar me sistemin e drejtësisë penale si “pensioni” i tij, punon në sektorin privat, duke këshilluar investitorët në rajon.
Ndryshe nga Olmert, megjithatë, Netanyahu nuk dha dorëheqjen kur u padit. Ligji izraelit është i paqartë nëse një kryeministër ka nevojë të heqë dorë ose jo nga detyra kur është në gjykatë, dhe Netanyahu ka kapur paqartësinë për të përshkruar procedurat penale si një grusht shteti kundër qeverisë së djathtë të Izraelit.
Si kreu i Aleancës Blu dhe Bardhë, ai dhe Netanyahu luftuan tre zgjedhje të prapambetura që të gjitha përfunduan në ngërç, para se Gantz të hynte në një qeveri uniteti me rivalin e tij. Netanyahu rrëzoi qeverinë për të ndaluar Gantz të marrë kryeministrinë e tij të rradhës, duke nxitur zgjedhjet e fundit në Mars.
Pa zyrën e kryeministrit për të lajmëruar prokurorët nga, Netanyahu rrezikon të jetë “vetëm një i pandehur tjetër penal”, thotë një person i cili i ka folur atij për gjyqin kohët e fundit. “Dhe është e kushtueshme të mbrosh veten”.
Gjyqi i Netanyahut pritet t’i kushtojë atij miliona dollarë. Pasuria e tij personale vlerësohet nga media lokale të jetë rreth 15 milion dollarë, kryesisht në pasuri të paluajtshme, duke përfshirë një vilë luksoze në Ceasarea një qytet i pasur bregdetar 50 km nga Tel Aviv dhe një apartament në Jeruzalem, por, në kundërshtim, ai do të ishte në gjendje për të marrë angazhime fitimprurëse të të folurit dhe madje edhe vende në bord, thotë personi.
Tani për tani, është ende e paqartë se çfarë lloj roli ai do të banojë në opozitë lloji i gjembit në Shimon Peres dhe anën e Yitzak Rabin që ai ishte para kryeministrisë së tij të parë, ose duke pritur me qetësi që ky koalicion të zgjidhej nën peshën e vet ideologji disharmonike, duke vendosur një zgjedhje të pestë.
“Në minutën kur ai zë një ulëse të pasme dhe e lejon këtë koalicion të ndizet me njëri-tjetrin, atëherë kur ka telashe për këtë koalicion”, thotë Birnbaum, i cili tani ka këshilluar Netanyahu dhe njeriun që e zëvendëson atë.
“Mundësia e tij më e mirë për t’u rikthyer është vetëm të lejojë fatin dhe historinë e këtij koalicioni të shkruhet dhe, nëse vjen rasti, të drejtojë një fushatë të bazuar në dështimin e tij serioz,” thotë ai, duke shtuar: “Atëherë kjo është mundësia e tij.”
Përkthyer dhe përshtatur nga Financial Times/ F.H, Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
