“10 vjet burg në Shqipni” titullohet vepra e At Gardinit më 1988, ku ai rrëfen me një gjuhë të ëmbël gegnishte, kalvarin e të krishterëve dhe të popullit shqiptar në kohën e sistemit komunist.
Ai tregon thjesht dhe me sinqeritet, me ton të butë e pa hidhërim ngjarjet e tmerrshme të burgjeve komuniste.
At Giacomo Gardin, i njohur ndryshe si Jak Gardini, u lind në krahinën e Pordenones, Itali, më 24 shtator 1905.
Në moshën tetëmbëdhjetëvjeçare ai u regjistrua në shkollën jezuite, pastaj në Goricë, si vite të përgatitjes në filozofi dhe më vonë në Chieri – Torino për kurset trevjeçare të filozofisë, sipas traditës jezuite.
Pas kësaj periudhe (1930) shkon në Shqipëri për të dhënë ndihmesën e vet në mësimdhënie, si dhe mëson gjuhën shqipe.
Ai kthehet në Chieri për studimet teologjike. Më 15 korrik 1936, shugurohet meshtar, pastaj në Francë dhe përsëri për studimet e fundit njëvjeçar, duke u përgatitur plotësisht për “Shoqninë e Jezuitëve” bashkë me vitin e tretë të Provës.
Në Shqipëri dha mësim në Seminarin Papnor Shqiptar në Shkodër, ku punoi me përkushtim me nxënësit dhe njerëzit deri në vitin 1945, kur edhe u arrestua.
Ati kalon dhjetë vjet nën kalvarin komunist të burgjeve dhe më 1955 me ndërhyrjen e autoriteteve italiane lirohet dhe atdhesohet.
Data 3 gusht sjell në kujtesë jezuitin, i cili i dëftoi botës tmerret e komunizmit në Shqipëri, At Jak Gardinin, në përvjetorin e vdekjes
At Jak Gardini ndërroi jetë, në Gallarate të Italisë, në atdheun e vet, ndonëse dëshira e tij ishte t’i mbyllte sytë në Shqipëri.
Emri i tij thotë shumë, duke nisur nga Meshtari i devotshëm, me cilësi të jashtëzakonshme për ta predikuar e për ta jetuar Ungjillin e Krishtit.
Emri i At Gardin-it i përfaqëson mësuesin, i cili, për dhjetë vet rresht, dha mësim në Kolegjin e famshëm të Jezuitëve.
Ai është emir, që të kujton ekumenizmin, që edukoi dashurinë mes njerëzve, pa diferencime në besimin e tyre.
E ai kujton edhe autorin e veprës “Dhetë vjet burgim në Shqipní”, një ndër dëshmitë më të njohura mbi martirizimin e klerit e të popullit shqiptar, që u shkrua e u botua kur Atdheu i dytë i jezuitit misionar rënkonte ende pas perdes së hekurt.
Përmes kësaj vepre, Meshtari katolik tregonte me gisht para botës krimet e diktaturës komuniste.
Vepra në gjuhën italiane u botua në 1986, në Romë, nga “Civiltà Cattolica”, në gjuhën angleze. Në 1988 në SHBA dhe në gjuhën shqipe në 1992-shit, po në Romë.
Është një rrëfim i thjeshtë e i sinqertë, i shkruar me ton të butë, pa kurrfarë ndjenje urrejtjeje, apo dëshire hakmarrjeje për përndjekjen e padrejtë.
Jezuiti nuk mëton të shkruajë historinë e këtyre viteve të zymta e të përgjakshme, të gjykojë fakte e persona dhe as të analizojë gjendjen e të krahasojë ideologjitë; ai ka për qëllim vetëm të shprehë përvojën e vet, përshtypjet e veta.
Ai e dinte mirë se nuk është duke treguar ngjarje të bujshme historike, por beson se tregimi i përvojës së vuajtjeve të tij njerëzore, do ta ndihmonte lexuesin të njihet me versionin e tij të historisë komuniste.
Nga ana tjetër, i kujton detyrën që të përpiqet për të shëruar sëmundjet e rënda nga të cilat, vuan bota e sotme.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Hylli i Dritës”, pak dritë në errësirën e prapambetjes
“Gomari i Babatasit”, satira që fshikullon politikën
