Nëse Sun Yat-sen do të kishte arritur rrugën e tij, Kina do të kishte qenë një pionier i guximshëm në taksimin e pasurive të paluajtshme. Gjatë mërgimit të tij në Evropë nga 1896 deri në 1898, revolucionari republikan ra nën magjinë e Henry George, një gazetar me ndikim amerikan që besonte se një taksë e vetme mbi tokën duhet të zëvendësonte të gjitha të tjerat. Sun shpresonte se Kina para-industriale mund të adoptonte risi të tilla më lehtë se Perëndimi, sepse ajo ishte “e papenguar nga kundërshtimi i kapitalit të rrënjosur”, siç e tha një studiues.
Në vend të kësaj, Kina është bërë një zvarritëse e ndrojtur në taksimin e pasurive të paluajtshme, veçanërisht të pronës së ndërtuar mbi tokë, në krahasim me vetë tokën. Së pari propozoi një taksë të përsëritur mbi vlerën e pronës në 2003. Dhe futi një skemë pilot gjysmë të pjekur në qytetet e Shangait dhe Chongqing në 2011. Taksa u përfshi në planin legjislativ pesë-vjeçar të Kongresit Kombëtar Popullor (NPC), parlamenti i Kinës me pulla gome, në 2015. Por gjërat nuk shkuan më tej. Reforma, duket se u pengua nga kundërshtimi i interesave të rrënjosura, duke përfshirë pa dyshim shumë zyrtarë që do të preferonin të mos deklaronin pronat e tyre, e aq më pak të paguanin taksat për to.
Por në gusht Xi Jinping, presidenti i Kinës, shprehu mbështetjen për një taksë pronësie si pjesë e fushatës së tij për të frenuar pasurinë e tepërt dhe për të promovuar “prosperitetin e përbashkët”. Dhe më 23 tetor NPC tha se skemat pilot do të zgjeroheshin në qytete të reja (edhe pse nuk tha se kur ose cilat).
Një taksë e tillë është shumë e nevojshme. Kina mbledh pak para nga taksat e saj mbi të ardhurat personale, të cilat shmangen shumë lehtë. Taksat indirekte, siç është taksa e vlerës së shtuar, janë më fitimprurëse, por regresive. Në veçanti, qeverisjes vendore u mungon një burim i qëndrueshëm të ardhurash, gjë që i lë ato të varura shumë nga shitja e tokës dhe transfertat nga qeveria qendrore. Megjithëse Kina vendos një sërë taksash të lidhura me pronën (përfshirë atë për blerjen e tokës), këto taksa bien më shumë në ndërtimin dhe tregtimin e pasurive të paluajtshme sesa në zotërimin e tyre. Ndërsa tregu i pronave të Kinës maturohet dhe ekonomia e saj lëviz përtej zgjerimit të rrezikshëm urban, ndërtimi dhe shitja e shtëpive do të sigurojë më pak pendë për t’u këputur.
Taksa gjithashtu mund të përmirësojë disa nga perversitetet e modelit ekonomik të Kinës. Rreth një e pesta e banesave të saj urbane mbeti bosh në vitin 2017, sipas Anketës së Financave të Familjeve në Kinë, të udhëhequr nga Li Gan i Universitetit të Teksasit a&m. Një taksë mbi pronën do ta bënte më të kushtueshme blerjen e shtëpive të dyta ose të treta dhe t’i mbante ato bosh, me shpresën për t’i shitur ato për një çmim më të lartë. Prandaj, mund të dekurajojë spekulimet dhe të fuqizojë tregun e pazhvilluar të qirave të Kinës.
Por një taksë mbi pronën do të jetë gjithashtu jopopullore. Është taksa “të gjithëve u pëlqen të urrejnë”, siç e ka thënë Jay Rosengard nga Universiteti i Harvardit. Taksa të tilla nuk mbahen në mënyrë diskrete nga një çek pagese ose nuk përfshihen në çmimin e një produkti. Pagesat mund të jenë të trazuara, të dukshme dhe të bezdisshme, veçanërisht nëse taksapaguesi dyshon se burokratët do t’i shpenzojnë mirë paratë. Ndërsa çmimet e pronave janë rritur përpara të ardhurave, shumë pronarë shtëpish mund të jenë gjithashtu “të pasur me asete”, por relativisht “të varfër me para”. Në vitin 2019, për shembull, një taksë mbi pronën prej 1.2% do të kishte ngrënë mbi 10% të të ardhurave mesatare të disponueshme të banorit urban.
Disa njerëz gjithashtu kanë frikë se taksa do të rrëzojë tregun. Kjo duket e pamundur. Do të kalojë pak kohë para se të mblidhen të ardhurat. Dhe taksa nuk është e vetmja levë që politikëbërësit mund të tërheqin. Qytetet e Kinës imponojnë një sërë pengesash dhe pengesash të tjera për blerjet e pronave, duke përfshirë kërkesat e mëdha të parapagimit, kufizimet në blerjen e banesave shtesë dhe rregulla që detyrojnë blerësit të tregojnë një histori të kontributeve lokale të sigurimeve shoqërore. Nëse një taksë mbi pronën do të peshonte shumë në treg, këto kufij të kujdesshëm mund të lehtësoheshin.
Rreziku më i madh është se taksa do të bëjë shumë pak, jo shumë, për të qetësuar spekulimet. Taksa e Chongqing, e cila vendoset kryesisht në pronat e shkëputura dhe të nivelit të lartë dhe përjashton 100 metra katrorë të parë të hapësirës, uli çmimet me 2.5% në vit, në krahasim me vendin ku do të ishin, sipas një studimi në 2015 nga Zaichao Du. dhe Lin Zhang nga Universiteti Jugperëndimor i Financave dhe Ekonomisë në Chengdu. Por çmimet ende u rritën mesatarisht. Taksa e Shangait nuk kishte fare efekt mbi çmimet.
Përparim dhe zvarritje
Për t’i bërë ato më të këndshme, taksat pilot të Chongqing dhe Shangait ishin të dyfishta dhe të ndërlikuara. Qytetet e reja pilot duhet të provojnë dizajne më të pastra. Çdo defekt, ngërç ose përjashtim i keq gjykuar mund të jetë i vështirë për t’u rregulluar më vonë. Indonezia, ka vënë në dukje z. Rosengard, vendosi të mbajë tatimin e saj efektiv të pronës në një 0.1% të varfër, ndërkohë që mblodhi të dhëna më të mira për pronësinë dhe vlerat e pronave. Megjithatë, edhe pas përmirësimit të të dhënave, e kishte të vështirë të rriste normën. Taksa e pronës në Britani në vitet 1980 bazohej në vlerat gjithnjë e më anakronike të qirasë. Por qeveria ishte aq ngurruese për t’i përditësuar ato sa që në vend të kësaj vendosi një taksë katastrofike “sondazhi”. Ontario në Kanada kaloi 30 vjet duke folur për reformimin e taksës së saj të pronës, përpara se të merrte përfundimisht rënien në 1998, siç detajohet nga Richard Bird dhe Enid Slack nga Universiteti i Torontos.
Sun Yat-sen shpresonte se fillimi i vonshëm i Kinës në modernizimin ekonomik do ta ndihmonte atë të shmangte disa nga gabimet e vendeve që dolën përpara saj. Fillimi i mëvonshëm i Kinës në taksimin e pronës i jep asaj shumë shembuj për të shmangur.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Lufta e Ftohtë SHBA-Kinë është shumë afër!
Plani ekonomik i Joe Biden
