Të korrat e frutave të Afganistanit po kalbet në diell ndërsa bizneset luftojnë për të eksportuar prodhimin në shenjën e fundit të paralizës ekonomike që mbërthen vendin, javë pasi talebanët morën pushtetin.
Ndërsa tregtia ilegale e narkotikëve dhe opiumit është masive, frutat e thata dhe të freskëta si rrushi dhe fiqtë janë eksporti më i madh ligjor i Afganistanit. Vendi furnizon shumë nga frutat dhe arrat e ngrënë në Pakistan dhe Indi, të cilat së bashku përbëjnë rreth 80 përqind të eksporteve të Afganistanit.
Vuajtjet e tregtisë së frutave, e cila gjurmon rrugët e lashta të Rrugës së Mëndafshit nga Azia Qendrore në jug, ilustrojnë goditjen e rëndë që ka pësuar ekonomia Afganistane që kur talebanët rimorën kontrollin në Gusht.
Pjesa më e madhe e luftimeve që i paraprinë triumfit të militantëve u zhvilluan rreth vendkalimeve kufitare ekonomikisht vitale të vendit pa dalje në det, ndërsa sistemi bankar mbetet në rrëmujë dhe monedha e fortë është në furnizim të shkurtër. Bllokimet e eksportit po ndërpresin një burim jetik të valutës së huaj.
Eksportuesit luftojnë për të pasur mjaft kapital qarkullues nga bankat e mbingarkuara, nuk janë në gjendje të marrin pagesa nga blerësit e tyre jashtë shtetit dhe përballen me vonesa të gjata në kufirin me Pakistanin.
Jalalurahman, pronari 35-vjeçar i Era Fruits në provincën jugore të Kandahar, tha se ngarkesës së tij të fundit të kamionëve që mbanin fiq dhe rrush të thatë iu deshën tetë ditë për të kaluar kufirin Wesh-Chaman me Pakistanin, në vend të dy orëve të zakonshme. Është e destinuar të vazhdojë në Indi nga deti.
“Nuk ka transferim të parave të bardha [ligjore] në banka,” tha Jalalurahman. “Gjysma e parave tona janë të bllokuara këtu në banka, dhe gjysma janë kthyer me klientët tanë në Indi. Ne ende përpiqemi të eksportojmë vetëm për të mbijetuar, por ka shumë probleme.”
Ai tha se alternativa e vetme ishte sistemi hawala “nëntokësor” i rajonit, në të cilin transferimet joformale të parave u organizuan përmes një rrjeti tregtarësh. Por klientët e tij hezitojnë të përdorin sistemin, i cili është i paligjshëm në Indi dhe Pakistan.
Ahmad Zobair Amiri, një eksportues 40-vjeçar i rrushit dhe pjeprit me qendër në Kabul, tha se çmimet e brendshme u përgjysmuan pasi kriza ekonomike i vuri lukset e vogla si frutat jashtë mundësive të shumë afganëve.
Pjesa më e madhe e prodhimeve të tij u kalbën gjatë ndalimeve në pikën kufitare të ngarkuar të Torkhamit në Pakistan, dhe ai nuk ka ambiente të ftohta të nevojshme për t’i mbajtur frutat e tij të freskëta.
“Shumë nga mallrat tona u shkatërruan nga dielli sepse ishin parkuar për një kohë të gjatë në kontejnerë,” tha ai. “Ata u shkrinë”.
Shumë nga frutat dhe arrat e thata janë të destinuara për tregun Khari Baoli në qytetin historik me mure të kryeqytetit indian Delhi. Afganistani është furnizuesi më i madh i Indisë me fruta të thata, të cilat përbëjnë rreth dy të tretat e 500 milionë dollarëve të eksporteve të përgjithshme në Indi.
Ato janë veçanërisht të kërkuara në prag të festivalit të rëndësishëm Diwali të Indisë në fillim të Nëntorit.
Dinesh Chawla, pronar i dyqanit Lahore Dry Fruits në Khari Baoli, blen kajsitë, bajamet, rrushin e thatë dhe fistikët e tij nga Afganistani. Ai tha se furnizimi po fillonte të ngadalësohej pas një goditjeje në javët pas marrjes së kontrollit të talebanëve, e cila kishte çuar çmimet në mënyrë drastike më të larta.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Financial Times
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Çfarë ka ndryshuar në Afganistan për 20 vite?
Çfarë do të ndodhë me ekonominë e Afganistanit?
Saviano: Në Afganistan është luftë opiumi
