Ndryshimet e rëndësishme po hedhin një hije mbi Kinën.
Sistemi politik i vendit së shpejti do t’i nënshtrohet një reforme të thellë, në pritje të miratimit përfundimtar (një kuazi-formalitet) në kongresin e vitit të ardhshëm të Partisë Komuniste të Kinës (CPC).
Presidenti Xi Jinping, kryetari i Partisë dhe “lundruesi” i vendit, ka vendosur për një kurs të ri, duke braktisur parimin e udhëheqjes kolektive. Xi po e largon Kinën nga rruga e ndjekur nga Deng Xiaoping pas terrorit të Revolucionit Kulturor, dhe po kthehet drejt një sistemi sundimi absolut nga një person pa kufij mandati, si në Mao Ce Dun.
Nga perspektiva perëndimore, këto ndryshime mund të duken të parëndësishme.
Në fund të fundit, monopoli politik i CPC mbetet i paprekur, duke mos lënë asnjë mundësi për demokratizim të vërtetë. Por për Kinën – e cila së shpejti do të jetë ekonomia më e madhe në botë dhe një nga dy superfuqitë e këtij shekulli (së bashku me Shtetet e Bashkuara) – zhvillimet e fundit sinjalizojnë një kthim në një të kaluar katastrofike.
Ngritja formale e Xi në të njëjtin shtat si Mao nënkupton një kalim nga autoritarizmi në diktaturë personale.
Duke pasur parasysh rritjen e madhe të fuqisë dhe rëndësisë strategjike të Kinës që nga sundimi i Maos, ky ndryshim do të ketë implikime të gjera për pjesën tjetër të botës.
Për momentin, CPC duket se ka arritur të kombinojë sistemin e saj njëpartiak me konsumizmin e stilit perëndimor.
Ideologjia komuniste është shtyrë në plan të dytë nga prosperiteti masiv dhe pasuria individuale, duke rezultuar në një sistem hibrid të suksesshëm që kombinon elementë të ekonomisë së tregut dhe ekonomisë shtetërore – të gjitha nën kontrollin e vetëm dhe absolut të CPC.
Sigurisht, ngritja e shpejtë e Kinës nga një vend në zhvillim në ekonominë kryesore të shekullit të njëzetë e një ka pasur anët e saj negative, jo më pak korrupsionin e përhapur zyrtar dhe një hendek në rritje midis të pasurve dhe të varfërve.
Por për sa kohë që CPC e mban angazhimin e saj për të ndjekur përparimin social me bazë të gjerë, “interesat thelbësore” si kontrolli i pakundërshtueshëm mbi Hong Kongun dhe Tajvanin dhe ndikimi i rritur ndërkombëtar, nuk do të ketë rrezik real për sundimin e saj brenda vendit.
Kur disa figura kryesore të sektorit privat kinez madje guxuan të shprehnin hapur kundërshtimin e tyre ndaj politikave të brendshme, ata padyshim kaluan një vijë të kuqe dhe u bënë një kërcënim për kontrollin e shtetit (dhe rrjedhimisht të Partisë) mbi sektorin financiar dhe ekonominë.
Për KPP-në, një ndryshim në drejtim ishte qartësisht i nevojshëm.
Sipas Xi, modeli hibrid kinez që është zhvilluar që nga Deng tani ka nevojë për një ripërshtatje themelore dhe riorientim social për të llogaritur përshkallëzimin e konfrontimit politik me SHBA-në dhe rënien e normës së rritjes së ekonomisë.
Por mbetet për t’u parë se si do të shkojë modeli hibrid kinez me një sektor privat të dobësuar politikisht dhe një sektor publik (ndërmarrje shtetërore) që ka kohë që ka vuajtur.
Kina po poston ende shifra mbresëlënëse të rritjes (veçanërisht në krahasim me ekonomitë perëndimore) dhe arriti të rikuperohet shumë shpejt nga kriza e COVID-19.
Pyetja, megjithatë, është nëse trajektorja e saj e rritjes – e cila do të vazhdojë të dobësohet si rezultat i tendencave demografike – është e mjaftueshme për të përmbushur qëllimet dhe ambiciet e vendit.
A do të konsolidojë kontrolli i CPC korrigjimi i kursit të Xi-t pa sakrifikuar ndonjë nga dinamizmi ekonomik i vendit, apo do të prishë ngritjen globale të Kinës?
Nëse do të ketë sukses, debatet e brendshme të vetë Perëndimit mbi rregullimin dhe rishpërndarjen me siguri do të intensifikohen.
Në këtë sfond, Xi po vë bast gjithçka për një tranzicion nga lidershipi kolektiv në absolutizëm të pacaktuar me një njeri – pavarësisht nga rezultatet katastrofike të kësaj qasjeje nën Mao.
Për Kinën, tani një gjigant ekonomik, ringjallja e saj flet për dobësinë e sistemit politik të vendit.
Mao përdori Revolucionin Kulturor për të sulmuar elitën politike kineze, me synimin për ta shkatërruar dhe më pas për ta rinovuar atë sipas kushteve të tij. Por kjo ishte në vitet 1960, kur Kina ishte ende jashtëzakonisht e varfër, jo një superfuqi globale.
Struktura e saj e brendshme e pushtetit dhe ambiciet e saj kombëtare janë gjithnjë e më të papajtueshme, dhe pikërisht këtu qëndron rreziku i madh i destabilitetit.
Në pamje të parë, diktaturat duken më vendimtare dhe më të sigurta se demokracitë.
Por ky është një iluzion, sepse shumica e regjimeve autoritare në fakt konsumohen nga frika e udhëheqësve të tyre për të humbur pushtetin.
Sa më shumë që një diktaturë vepron mbi këtë frikë duke centralizuar pushtetin, aq më e brishtë dhe e paqëndrueshme bëhet e gjithë godina.
Stabiliteti i vërtetë sistemik do të kërkonte qasjen e kundërt: një zgjerim të bazës së mbështetjes së qeverisë. Ky është parimi që Kina tani është në procesin e braktisjes nën udhëheqjen e Xi.
Kjo do ta bëjë Kinën e Xi një partner më pak të parashikueshëm.
Joschka Fischer, ministër i jashtëm i Gjermanisë dhe zëvendëskancelar nga viti 1998 deri në 2005, ishte lider i Partisë Gjermane të Gjelbër për gati 20 vjet.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Mrekullia kineze” po merr fund…
“Lufta” me Kinën/ Çfarë synon SHBA?
”Muaji i mjaltit” me Amerikën mbaroi…
