Nga Dalibor Rohac “The Spectator”
Presidenti i SHBA-së, Joe Biden, u kritikua shumë për shkak të deklaratës së tij, se NATO mund të përçahet në lidhje me atë që duhet bërë, në rast se Vladimir Putin e kufizon agresionin e Rusisë kundër Ukrainës vetëm në një “inkursion ushtarak të vogël”.
Edhe pse qartazi e pamenduar mirë, kjo deklaratë ishte një nga ato që amerikanët e quajnë “Gafa e Kingsleit”, një situatë kur një politikan thotë aksidentalisht të vërtetën. Tek e fundit, dihet që aleanca vuan prej kohësh nga një problem i tillë.
Në vitin 2019, presidenti francez Emmanuel Macron bëri bujë me deklaratën e tij, se NATO ka pësuar tashmë një “vdekje cerebrale”, dhe kjo për shkak të rënies së interesit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës ndaj Evropës.
Viti i parë i mandatit të Joe Biden si president, u shoqërua me një mori vendimesh politike, të cilat zbuluan se Evropa ishte në plan të dytë për amerikanët. Kjo u pa nga tërheqja nga Afganistanit, tek marrëveshja AUKUS, dhe së fundmi tek bisedimet e vazhdueshme SHBA-Rusi në Gjenevë të Zvicrës, të zhvilluara pra praninë e evropianëve.
Dhe unë mendoj se këtu problemi nuk është as Donald Trump dhe as Joe Biden. Përkundrazi, gjithçka të bëjë me faktin se Shtetet e Bashkuara nuk kanë dhe s’do të kenë një ushtri aq të madhe, sa të rritin angazhimin e tyre ushtarak në Evropë, dhe as për të pasur një shans për të rivendosur avantazhin e SHBA-së në Azi kundër Kinës, siç ka thënë së fundmi edhe Elbridge Colby, arkitekti i Strategjisë Kombëtare të Mbrojtjes të vitit 2018, që fokusohej kryesisht tek Kina, si një rivale sistematike e SHBA-së.
“Ne duhet t’i japim përparësi zhvendosjes graduale të vëmendjes drejt Azisë, duke pasur më pak Evropën në qendër të vëmendjes. Në të kundërt në Azi do të ketë një krizë të madhe, dhe ne do të detyrohemi të reduktojmë në një mënyrë drastike angazhimet e tjera”- theksoi ai.
Përplasja aktuale me Rusinë lidhet vetëm përciptazi me Ukrainën. Askush nuk po sugjeron që NATO duhet të hyjë në luftë me Rusinë për Ukrainën, dhe as që Ukraina apo Gjeorgjia duhet të anëtarësohen se shpejti në aleancë.
Çështja e vërtetë, është nëse Rusia duhet të ketë veton mbi zgjerimet e ardhshme të NATO-s në lindje, dhe mbi vendosjet e trupave të saj në krahun lindor të aleancës. Dhe amerikanët nuk mund të shqetësohen më shumë se sa vetë evropianët për asnjërën nga këto dy çështje.
Në fund të fundit, është Evropa dhe jo Shtetet e Bashkuara, ajo që do të preket nga çdo destabilitet apo ndërhyrje ruse në hapësirën post-sovjetike apo në Ballkan. Është e vërtetë:një “Evropë e plotë dhe e lirë” është deri diku në interesin e Amerikës, por jo diçka që duhet të garantohet me çdo kush nga Shtetet e Bashkuara.
Britanikët duket se e kuptojnë këtë, dhe kjo ilustrohet nga një artikulli i shkëlqyer i kohëve të fundit i Sekretarit të Mbrojtjes Ben Wallace, por edhe nga ndihma ushtarake e Mbretërisë së Bashkuar për Ukrainën e rrethuar.
Po kështu këtë gjë e kuptojnë edhe francezët, të cilët po i përgjigjen bullizmit rus me rritjen e praninë e tyre ushtarake në Rumani. Edhe vendet e Evropës Lindore, e kanë kuptuar seriozitetin e situatës, dhe po zotohen të marrin më shumë përgjegjësi vetjake.
Por Polonia apo edhe shtetet baltike, nuk do të ishin në gjendje të mbroheshin kundër Rusisë, edhe nëse do të dyfishonin ose trefishonin shpenzimet e tyre në mbrojtje. Por parë në tërësinë e saj, kundërpërgjigja e Evropës ndaj sfidës ruse është shumë e zbehtë.
Pjesa më e madhe e diskutimit që po zhvillohen në Evropën, ndodh në një nivel të madh abstraksioni, i rrethuar rreth koncepteve të “autonomisë strategjike” dhe “sovranitetit” evropian. Duket sikur BE-ja është një shtet federal, me burime dhe asete ushtarake nën kontrollin e qeverisë së saj qendrore.
Disa nga zyrtarët e Brukselit, duket se mendojnë se bashkëpunimi me vendet jashtë BE-së, si për shembull me Britaninë e Madhe apo Norvegjinë, nuk është aspak jetik për sigurinë e kontinentit. Por më e rëndë sesa kjo, është sjellja apatike e Gjermanisë.
Hegjemoni ngurrues i Evropës, është i vendosur të mbrojë me çdo kusht interesat e veta ekonomike në raport me Rusinë. Berlini bën formalisht deklarata të forta, në lidhje me rendin liberal të bazuar tek rregullat dhe multilateralizmin.
Por nga ana tjetër i shërben synimeve egoiste (dhe dritëshkurtra) të biznesit, sikurse është gazsjellësi “Nord Stream 2”. Sikurse u shpreh së fundmi Ministri gjerman i Mbrojtjes, ky projekt nuk duhet “të përzihet” me konfliktin mbi Ukrainën.
Zërat me ndikim, veçanërisht nga kampi republikan, po bëjnë thirrje për vendosjen e sanksioneve të SHBA-së kundër gazsjellësit, që anashkalon rolin tradicional të luajtur nga Ukraina dhe vendet e tjera të Evropës Lindore në transportin e gazit nga lindja në perëndim.
Në një farë mënyre, këto përpjekje vetëm sa e shmangin problemin themelor:Shtetet e Bashkuara nuk mund të kujdesen për të ardhmen e Evropës Lindore, më shumë se sa vetë gjermanët dhe partnerët e tyre në Bashkimin Evropian.
Evropa i ka ndryshuar politikat e saj ndaj Rusisë, sidomos pas rrëzimit të avionit të “Malaysia Airlines” në verën e vitit 2014. Duke pasur parasysh reagimin e dobët ndaj sjelljes së Rusisë këtë herë – por edhe gjendjen e mjerueshme të ushtrive evropiane – ky ndryshim nuk ka shkuar aty ku duhet.
Dhe kjo gjë po bëhet veçanërisht e dukshme, për shkak të rolit të zvogëluar që ka të ngjarë të luajnë tani në Evropë Shtetet e Bashkuara. Mbetet vetëm të shpresohet që evropianët, dhe veçanërisht gjermanët, të mund të reagojnë si duhet, pa pasur nevojë që rusët të mbërrijnë në pragun e tyre.
