Nga: Doc. Dr. Zyhdi Zekja & Namik Kruja
Një person i harruar, por që meriton të kujtohet është edhe Kolë Mjeda. Duhet përmendur se disa pjesëtarë të fisit Mjeda, janë të njohur në qytetin e Shkodrës, për kontributin e tyre në çështjet patriotike dhe fetare, si edhe në lëmin e gjuhës e të artit, si Ndre Mjeda dhe Imzot Lazër Mjeda.
Kolë Mjeda ka lindur në Shkodër, më 4 dhjetor 1895. Mbaron në Shkodër shkollën fillore, ndërsa shkollën e mesme teknike e kryen në Drezden të Gjermanisë, ku më pas mbaron edhe shkollën teknike superiore në Stilistikë (Moda e veshjeve për burra). Ndonëse larg atdheut, mban lidhje rregullisht me familjen, të afërmit dhe shokët e tij, pa përjashtuar edhe miq, të rinj e të huaj.
Me kthimin në Shqipëri, Kola fillon të ushtrojë profesionin e stilistit në zejen e rrobaqepësisë, duke hapur një sallon mode për burra, ku qepeshin e nivel stilistik të lartë veshje për burra: “Bonjeure”, “Rontigeau”, frak të modës së fundit etj.
Gjurmët e ekzistencës së këtij salloni mode, ekzistojnë në udhërrëfyesin ose në Guidën e qytetit të Shkodrës së asaj kohe; ku pasqyrohet adresa dhe reklama e tij.
Ekzistenca e këtij salloni mode, bëri që shkodranët të fillojnë të kenë një “revolucion” në veshjet e tyre qytetare, ku filloi të lihej moda e vjetër tradicionale dhe filloi veshja e re që shkodranët e quanin “alla franga”.
Tashmë, aristokracia, tregtarët, shtetarët, apo intelektualët e studentët që drejtoheshin në Perëndim, ishin në gjendje të bënin një “Bella figure” në të gjitha nivelet e shoqërisë perëndimore dhe aristokratike. Qyteti i Tiranës, edhe tani, nuk e ka një zeje të tillë, por as stilistë mode të liçencuar dhe të njohur si të tillë. Ka gjithkund tregtarë që ekspozojnë prodhime të të tjerëve, por jo prodhim mode “alla shqiptar”.
Çdo gjë e tillë, pra moda në veshjet tona, është e diktuar nga sallonet të tjera perëndimore apo lindore dhe “VIP”-at i drejtohen vendeve të tjera dhe për një pullë xhakete. Në saje të aftësive të tij profesionale, Kola e zgjeroi zejtarinë, duke punësuar deri gjashtë punëtorë, me profesionistë të shquar të asaj kohe në Shkodër, si: Kol Tivari, Gjon Laca etj. Kolë Mjeda arriti ta zmadhojë aktivitetin e tij me një punëtori të madhe për atë periudhë, deri në 60-80 punëtorë. Duke qenë i diplomuar në Gjermani në këtë fushë, si dhe duke shfrytëzuar referencat nga Drezdeni, Kola arriti që nga Shkodra, të lidhë kontrata pune me sipërmarrës austriakë për qepjen e veshjeve me porosi të klientelës së huaj.
Kjo shoqëri, për hir të së vërtetës, kur u formua e gjeti Kolën të ri, por, pas kthimit të tij nga studimet dhe emigracioni, e gjeti të kompletuar dhe me vizion të ri. Në vitin 1919, Kola bëhet kryetari i saj, ndërton statutin e saj sipas rregullave perëndimore dhe demokratike. Kjo shoqëri krijoi bordin e saj, me nënkryetarin dhe dy sekretarë, kasjerin, llogaritarin dhe mjekun.
Më pas, kjo shoqëri bëhet bërthama e krijimit të një shoqate, në të cilën arrijnë të aderojnë deri në 60 mijë persona, si: punëtorë, zejtarë, tregtarë të vegjël e të mesëm.
Kjo shoqatë u vinte në ndihmë anëtarëve të saj në raste hidhërimesh (vdekje) e gëzimesh (martesa); në raste sëmundjesh, e deri në kriza falimentimi apo në rast fatkeqësie, si zjarr e përmbytje.
Kjo shoqatë u bë edhe promotor i lëvizjeve punëtore në Ballkan, si në Mal të Zi, Mitrovicë, e deri në Kroaci, duke u mësuar edhe shoqatave të tjera se si të kërkojnë të drejtat e tyre nga punëdhënësit. Me gjithë politizimin e qëllimshëm, Kristaq Misha, në librin e tij “Lëvizja Punëtore”, nuk mundet të argumentojë e paraqesë Lëvizjen Punëtore në Shkodër si “revolucionare”. Kola është ndër të parët të rinj shkodranë, nismëtarë të organizimit të Lëvizjes Sindikaliste në Shqipëri.
Me nismën kryesisht të punëtorëve shkodranë, që kishin punuar kryesisht në: Austri, Itali, Bosnje, Mal të Zi etj., u përhapën ide sindikaliste dhe demokratike. Punëtorët dhe zejtarët e ndryshëm e që punonin në kushte të vështira pune, shtruan herë pas here kërkesat e tyre për ngritje pagash, për një orar të reduktuar pune, etj. Për realizimin e kërkesave të tyre, ata organizuan edhe greva, si ato të vitit 1901, e pastaj në vitin 1905 e në vazhdim.
Më 1 prill 1907, u krijua “Shoqëria Ndihmëtare e Punëtorëve” në Shkodër, me në krye: Simon Rranxin, Kolë Mjedën, Kolë Lukën, vëllezërit Daija dhe Dajçi, Hilmi Drishtin, Anastas Zaqorën, Gjon Lacajn, Et’hem Behrin, Kel Marubin, Abdyl Jasharin etj. Aktiviteti i kësaj shoqërie, me ndërprerje të vogla, sipas kushteve politiko-shoqërore, vazhdoi deri me pushtimin e Shqipërisë nga Italia fashiste në vitin 1939. Për të sensibilizuar opinionin publik, aktiviteti i kësaj shoqërie është pasqyruar edhe në shtypin e kohës.
Kolë Mjeda ka qenë një nga themeluesit kryesorë të Lëvizjes Sindikaliste të Shkodrës dhe, në periudha të ndryshme ka qenë edhe sekretar, nënkryetar dhe kryetar i kësaj shoqërie. Ai është nismëtari i veprimeve dhe aktiviteteve dobiprurëse, sikurse është rasti i krijimit të Shoqërisë Artistike Muzikore “Rozafa”.
Në vitin 1918, Kola i binte klarinetës dhe me grupet orkestrale jepnin shfaqje për popullin në festat kombëtare. Për aftësitë e tij dhe reputacionin që gëzonte në masën e punonjësve, shoqëria e zgjodhi edhe anëtar të Këshillit të Bashkisë së qytetit, ku me shumë përkushtim, ai mbrojti të drejtat qytetare.
Për më se 20 vjet, Kolë Mjeda, ka punuar pa u lodhur si një nga drejtuesit e kësaj shoqërie, deri në triumfin e Legalitetit. Me eksperiencën e fituar në Lëvizjen Sindikaliste, çka e ndihmoi të njihet me problemet sociale të vendit, Kolë Mjeda, qysh në vitin 1924, filloi t’i përkushtohet edhe politikës dhe të merret edhe me qeverisjen e shtetit shqiptar, në detyra të ndryshme.
Në fillim ai kreu funksionin e kryetarit të Bashkisë së Shkodrës. Për disa legjislatura ai ka qenë deputet i Shkodrës dhe arrin të zgjidhet deri zv/president i Asamblesë Kombëtare. Vlen të kujtohet, se në zgjedhjet e deputetëve të Prefekturës së Shkodrës në vitin 1925, dolën 8 vetë, njerëz të dëgjuar si: Maliq Bushati, Tef Gera, Ndrekë Kici, Zenel Mandia etj., dhe në mesin e tyre ishte edhe Kol Mjeda, i cili mori numrin më të madh të votave. Në fund të karrierës së tij (rreth 3 vjet), Kola ka qenë edhe prefekt i Qarkut të Dibrës.
Kolë Mjeda do t’i përgjigjej emërimit në detyrat shtetërore me seriozitet dhe me angazhim të madh, duke fituar jo vetëm simpatinë e bashkëqytetarëve, por edhe të të gjithë atyre me të cilët bashkëpunoi. Falë talentit dhe përkushtimit, Kolë Mjeda ka dhënë edhe një kontribut modest në publicistikën e kohës. Në vitin 1925, Kola ka drejtuar me kompetencë për një kohë të gjatë fletoren e përjavshme “Zani i Popullit”, qe dilte në Shkodër. Gjithashtu, ka bashkëpunuar dhe shkruar artikuj publicistikë në revistën prestigjioze “Leka”.
Nga artikujt e botuar, përmendim: “Ekonomi Kombëtare e Bujqësi”; “Si t’i shpëtojmë inondatave”, “Mbi edukatën e ndjesisë së atdheut” etj. Kolë Mjeda së bashku me kushëririn e tij, Dom Ndre Mjeda, në qershor të vitit 1930, vizituan vendlindjen e Budit (shkrimtarit të moçëm), ku u njohën nga afër dhe bënë studime mbi trojet, fisin, gjuhën e Imzot Pjetër Budit. Këtë vizitë, Kolë Mjeda e pasqyron shumë bukur në revistën “Leka” (në korrik të vitit 1930), nga ku del qartë personaliteti dhe madhështia e këtij matjani mendjendritur.
Jeta e Kolë Mjedës është një shembull i mirë që vërteton se ambicia të nxit për të ecur në jetë. Ai, nga një zejtar arrin të bëhet një intelektual që zotëronte 4 gjuhë të huaja si: gjermanisht, italisht, serbo-kroatisht dhe turqisht, madje edhe drejtoi me kompetencë gjatë detyrave të rëndësishme shtetërore.
Bindja politike e Kolë Mjedës ishte se: Monarkia është forma më e mirë e regjimit. Ai shprehej se: “Vetëm Ahmet Zogu, mund ta drejtonte shtetin shqiptar, falë aftësive të tij të rralla prej politikani dhe ushtaraku dhe se vetëm Ai, mund ta çojë vendin drejt përparimit, nën shembullin e shteteve më të zhvilluara”.
Më 25 gusht të vitit 1925, në seancën e parë të Asamblesë Kushtetuese, deputeti i Shkodrës Kolë Mjeda, kërkoi fjalën në të cilën tha: “Në këtë stinë, pesë shekuj më parë, prijësit shqiptarë ishin mbledhur në Lezhë, në Kuvendin e Madh historik, për me i dhurue të Madhit Skënderbej, Kurorën e Shqipërisë. Unë sot propozoj që Asambleja Kushtetuese, të përcjellë dëshirën e popullit e T’i dhurojë Shpëtimtarit të Kombit, Kurorën e Mbretërisë së të Madhit Skënderbe…! Ja, stërnipi yt, Zogu, po zë vendin tënd, bash Ai që, me gjoks e shpatë, u bë shpëtimtari i Kombit. A je kund Naim? Po ti o Vaso Pasha, ku je? Ejani këtu e shkruani dy vargje prej zemrës suaj, dhe rrëfejini botës se populli shqiptar, që e ruajti mes luftërash Fronin e të Madhit Skënderbe, sot po krenohet, po naltësohet me të madhin Zog – Mbretin e Shqiptarëve”.
***
E kujtojmë këtë sindikalist dhe deputet të Mbretërisë Shqiptare, i mohuar nën akuzën si “Armik i popullit”. Familja e tij u persekutua për gjysëm shekulli nga diktatura komuniste dhe, as sot e kësaj dite, nuk ka mundur të gjejë eshtrat e babait atdhetar.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Çfarë shkruante Koliqi për Migjenin?
Çezari me Pompein u përleshën Tej Drinit
“O Shqypnî e mjerë Shqypnija”
