Për Arabinë Saudite, Katari është pak më shumë se një ‘gisht i madh i lënduar’ që del jashtë në Gjirin Persik. Për dekada të tëra, mbretëria e ka parë me përçmim fqinjin e saj si një kërcitje irrituese, me të cilën ka pak të përbashkëta përveç shkretëtirës. Arabia Saudite ka reduktuar tradicionalisht më shumë një hap në çështjet globale. Fushat e mëdha të gazit natyror që kontrollon Katari nuk i kanë dhënë kurrë të njëjtën fuqi si oqeanet e naftës të rivalit të tij. Saudi Aramco, xhevahiri i kurorës së mbretërisë, sapo ka arritur një vlerë tregu prej më shumë se 2.3 trilion dollarë, duke e bërë atë kompaninë e dytë më të vlefshme të listuar në botë pas Apple. Krahas tij, QatarEnergy, i njohur më parë si Qatar Petroleum, duket si lodra e një emiri. E megjithatë, lufta e Rusisë ndaj Ukrainës ekspozon një kontrast të fortë në qëndrimin e të dy vendeve ndaj botës përtej kufijve të tyre. Qasja e tyre e ndryshme ndaj gjeopolitikës së energjisë mund të ketë pasoja të mëdha si për Lindjen ashtu edhe për Perëndimin.
Arabia Saudite padyshim beson se është në një xhiro dhe në disa mënyra është. Më 20 mars, Aramco, eksportuesi më i madh i naftës në botë, zbuloi se rritja e çmimeve të naftës i kishte mundësuar asaj të dyfishonte fitimin neto në 110 miliardë dollarë në vitin 2021, kur nafta e papërpunuar ishte mesatarisht rreth 70 dollarë për fuçi. Me çmimet e naftës tani mbi 100 dollarë, pasuria do të rritet. Kompania planifikon të rrisë shpenzimet kapitale në 40-50 miliardë dollarë këtë vit, nga 32 miliardë dollarë në 2021. Kjo do ta ndihmojë atë drejt një objektivi për të zgjeruar kapacitetin e prodhimit të naftës në 13 milion fuçi në ditë (b/d) deri në vitin 2027, nga 12 m b/d.
Kjo është në kontrast me një rënie të gjerë të investimeve në naftë nga industria në tërësi, pjesërisht për shkak të presionit për të shmangur ndryshimet klimatike. Për ironi, kompania më emetuese e karbonit në botë, nëse llogaritet ndotja nga djegia e naftës së saj, duket se është gjiganti që bën më të mirën nga tranzicioni i energjisë.
Ndërkohë, vendosmëria e Arabisë Saudite për çështjet e energjisë po rritet. Udhëheqësit evropianë si Emmanuel Macron në Francë dhe Boris Johnson në Britani kanë lënë mënjanë kohët e fundit neverinë e shkaktuar nga vrasja në 2018 e Jamal Khashoggi, një gazetar saudit që shkroi për Washington Post dhe vizitoi Muhamed bin Salman, princin e kurorës. Zoti Johnson e shtyu atë të pomponte më shumë naftë për të zëvendësuar fuçitë e ndërprera të Rusisë nga lufta, por nuk arriti askund. Deri më tani, mbretëria ka mbetur e përkushtuar ndaj rritjeve të pakuptimta afatshkurtra të prodhimit të naftës, të rënë dakord me kartelin OPEC+, të cilin ajo dhe Rusia në fakt e kontrollojnë.
Sido që të jetë, besnikëria saudite tani anon më shumë në Lindje se sa në Perëndim. Pak javë më parë, Aramco finalizoi një investim të gjatë në një kompleks rafinimi në Kinën veriore. Ai do të furnizojë pjesën më të madhe të 300,000 fuçi në ditë të naftës së papërpunuar që nevojiten komplekse. Sundimtarët e mbretërisë janë në bisedime me Kinën për të çmuar disa nga furnizimet e papërpunuara në juanë, ka raportuar Wall Street Journal. Nëse kjo ndodh, kjo do të dëmtonte dominimin e dollarit në tregun e naftës dhe do të rrezikonte një marrëveshje që daton nga epoka e Nixon-it, kur sauditët krijuan efektivisht petrodollarët në këmbim të garancive amerikane të sigurisë. Bloomberg raportoi kohët e fundit se Adani Group i Indisë, në pronësi të një prej manjatëve më të pasur të vendit, mund të marrë në konsideratë një sërë partneritetesh të mundshme në Arabinë Saudite, duke përfshirë blerjen e një aksioni në Aramco, një shenjë e mëtejshme e lidhjeve më të ngushta me Azinë.
Ka arsye të mira tregtare për strumbullarin e Arabisë Saudite drejt lindjes. Më shumë se një e katërta e eksporteve të saj të naftës shkon në Kinë. Vetëm 10% shkojnë në Evropë dhe 7% në Amerikë. Megjithatë, regjimi i Princit Muhamed po antagonizon në mënyrë të panevojshme Perëndimin duke i rezistuar thirrjeve për të rritur prodhimin, gjë që ai mund ta bënte pa kompromentuar biznesin e tij. Në fakt, rezistenca e saj duket thuajse pa inat dhe duket se ka më pak të bëjë me tregtinë dhe më shumë me shqetësimet e sigurisë së mbretërisë, duke përfshirë mënyrat për të frenuar Iranin dhe përfaqësuesit e tij, të cilat sipas tij, administrata e Presidentit Joe Biden i shpërfill. Duke nënvizuar shqetësime të tilla, javën e kaluar rebelët Houthi të Jemenit goditën disa objekte Aramco me raketa.
Ashtu si Aramco, klientët e QatarEnergy janë gjithashtu kryesisht aziatikë. Por Emirati, një nga eksportuesit më të mëdhenj në botë të gazit natyror të lëngshëm (LNG), ka një qasje më pragmatike ndaj botës së jashtme. Ajo dëshiron marrëdhënie të forta tregtare me Kinën, pjesërisht për të siguruar që eksportet e saj LNG në gjigantin aziatik të mos zhvendosen nga gazi rus. Por kjo nuk e pengon atë të mbajë lidhje të forta me Amerikën. Është e vështirë të vendosësh gjeopolitikën përpara interesave ekonomike të KatarEnergy.
Një pragmatizëm i tillë tregtar ishte i dukshëm gjatë bllokadës së Katarit nga një kuartet shtetesh të Gjirit, përfshirë Arabinë Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe (EBA), në 2017-21, vëren Steven Wright nga Universiteti Hamad Bin Khalifa në Doha. Gjatë bllokimit, Katari mbajti gazin natyror që rrjedh përmes tubacionit Dolphin në Emiratet e Bashkuara Arabe, në mënyrë që të bindte botën se ishte një furnizues i besueshëm. Është përsëri e dukshme në përgjigjen e Katarit ndaj krizës së gazit në Evropë. Në prag të luftës në Ukrainë, edhe ajo, ashtu si Arabia Saudite, refuzoi lutjet perëndimore për t’i dërguar Evropës më shumë lëndë djegëse fosile. Arsyet e saj, megjithatë, ishin më shumë komerciale sesa mercenare. Pjesa më e madhe e LNG-së së saj ishte thjesht e lidhur në kontrata të shenjta afatgjata. Tani që ka parë një mundësi të re tregtare ndërsa Evropa kërkon të zvogëlojë varësinë e saj nga gazi rus, QatarEnergy po bisedon me kënaqësi me Gjermaninë për furnizimet afatgjata të gazit.
Dinozaurët në shkretëtirë
Kontrasti më i madh midis dy gjigantëve të energjisë mund të vijë në mes të tranzicionit të energjisë. Aramco po vë bast se nafta e saj me kosto të ulët dhe, siç shkon nafta e papërpunuar, e pastër ka një të ardhme për vitet në vijim. Ashtu si Aramco, QatarEnergy po derdh para në më shumë prodhim, në rastin e saj, një zgjerim prej 30 miliardë dollarësh të kapacitetit të saj të eksportit të gazit natyror.
Por një dekadë nga tani, kur makinat elektrike nuk do të djegin më naftën e Aramco-s, shumë prej tyre do të karikohen ende duke përdorur energjinë elektrike të prodhuar nga gazi i QatarEnergy. Pas kësaj, të dy gjigantët e energjisë shohin të ardhmen në prodhimin e hidrogjenit. Në atë pikë, përpjekjet e Katarit për të mbajtur marrëdhënie të mira me klientët e mundshëm në të dyja anët e ndarjes gjeopolitike do të duken më të kujdesshme nga ana komerciale se sa hutimi saudit.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Dështimet nuk i kanë mësuar gjë Mbretërisë
Saudi Aramco po i kushton miliarda mbretërisë
Project Syndicate: Fundi i epokës së Arit të Zi
