Daniel C. Thomas është profesor i Marrëdhënieve Ndërkombëtare në Universitetin e Leiden dhe autor i The Limits of Europe (Oxford University Press, 2021).
Aplikimi i Ukrainës për anëtarësim në Bashkimin Evropian do të jetë në axhendën e samitit të kësaj jave të liderëve të BE-së në Versajë. Siç pasqyrohet në shprehjet e paprecedentë të mbështetjes nga figura të shquara kulturore evropiane dhe presidentë të tetë vendeve anëtare të BE-së, pushtimi rus i Ukrainës i jep një ndjenjë të pamohueshme urgjence dhe peshë morale aspiratave të Kievit për BE.
Megjithëse presidenti Volodymyr Zelenskyy i ka kërkuar BE-së që t’i japë vendit të tij anëtarësimin “të menjëhershëm” në Bashkimin Evropian sipas një lloj procedure të shpejtë, BE-ja duhet së pari të vendosë nëse e konsideron Ukrainën të pranueshme në parim për anëtarësim. Kjo nuk është thjesht një masë tjetër që BE-ja mund të marrë për të mbështetur Ukrainën në urgjencën e saj aktuale, as një çështje teknike e vendosur nga juristët.
Traktati për Bashkimin Evropian nuk është plotësisht i qartë se cilat shtete kanë të drejtë për anëtarësim. Sipas nenit 2, “Unioni bazohet në vlerat e respektimit të dinjitetit njerëzor, lirisë, demokracisë, barazisë, shtetit të së drejtës dhe respektimit të të drejtave të njeriut, duke përfshirë të drejtat e personave që u përkasin pakicave”. Sipas nenit 49, “Çdo shtet europian që respekton vlerat e përmendura në nenin 2 dhe angazhohet për promovimin e tyre, mund të aplikojë për t’u bërë anëtar i Bashkimit”.
Por neni 49 nuk përcakton se çfarë e bën një shtet ‘evropian’ dhe as nuk e detyron BE-në të njohë të drejtën e anëtarësimit të një shteti evropian që respekton vlerat e renditura në nenin 2.
Kjo paqartësi pasqyron dimensionin politik të BE-së. Që kur Traktati themelues i Komunitetit Ekonomik Evropian deklaroi në vitin 1957 se “çdo shtet evropian mund të aplikojë për t’u bërë anëtar”, kufijtë gjeografikë të Evropës janë varur nga sensi i qëllimit të përbashkët nga krerët e shteteve dhe qeverive të komunitetit.
Kjo ndjenjë e qëllimit ka evoluar, duke ripërcaktuar se cilat shtete kanë të drejtë për anëtarësim në çdo hap.
Në fund të viteve 1950, udhëheqësit e komunitetit e kuptuan eksperimentin e tyre në integrimin rajonal si pjesë e luftës më të madhe kundër komunizmit, dhe kështu ofruan një perspektivë anëtarësimi për Greqinë dhe Turqinë, pavarësisht nga dobësia e ekonomive dhe institucioneve të tyre demokratike. Nga fillimi i viteve 1960, komuniteti kishte ripërcaktuar qëllimin e tij kolektiv për të promovuar demokracinë parlamentare, duke nxitur një refuzim për t’i ofruar regjimit diktatorial të Spanjës një rrugë drejt anëtarësimit në vitin 1962 dhe një ngrirje të lidhjeve të Greqisë me komunitetin pas marrjes së pushtetit ushtarak në 1967.
Gjatë dekadave në vijim, udhëheqësit e komunitetit e lidhën komunitetin e tyre në rritje me demokracinë liberale, duke hapur derën për Greqinë dhe Spanjën pasi dolën nga diktatura dhe më vonë mirëpritën shtetet postkomuniste nga Balltiku në Ballkan. Por marrëveshja për këto vlera u prish rreth vitit 2005, duke çuar në një ngërç për zgjerimin, pavarësisht nga Kroacia në 2013.
Pavarësisht deklaratave të fundit të solidaritetit me popullin ukrainas, BE-ja ka qenë prej kohësh ambivalente nëse Ukraina do të ishte apo jo e pranueshme për t’u anëtarësuar.
Në samitin e saj të dhjetorit 1999 në Helsinki, BE-ja pranoi se Ukraina është “në Evropë”, por nuk arriti t’i jepte të njëjtën perspektivë anëtarësimi që po u jepte shteteve të tjera fqinje që gjithashtu kishin nevojë për reforma.
Në një samit të posaçëm BE-Ukrainë në vitin 2006, udhëheqësit e BE-së vlerësuan reformat politike të miratuara në Kiev, por refuzuan të njohin rrugën drejt anëtarësimit. Në bisedimet e mëvonshme për një marrëveshje asociimi BE-Ukrainë, BE-ja madje refuzoi t’i referohej Ukrainës si një “shtet evropian”, sepse kjo dukej shumë si neni 49 i traktatit të BE-së.
BE-ja vazhdoi në këtë pozicion edhe pas ‘revolucionit të Maidan’ të Ukrainës në shkurt të vitit 2014. Në një takim të ministrave të jashtëm të BE-së, ministri i jashtëm polak Radek Sikorski argumentoi për një angazhim të qartë ndaj Ukrainës. Megjithatë, homologu i tij francez kundërshtoi çdo përmendje të perspektivës së anëtarësimit të Ukrainës në komunikatë dhe madje u përpoq të bëntetë qartë se Ukraina nuk do të bëhej kurrë anëtare.
Pra, si do të përgjigjet BE-ja tani? Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen ka deklaruar se Ukraina është “një prej nesh dhe ne i duam ata në Bashkimin Evropian”, dhe Parlamenti Evropian ka miratuar një rezolutë.
Por vetëm 27 shtetet anëtare kanë autoritetin për të vendosur për aplikimet për anëtarësim dhe përgjigjet e tyre deri tani kanë qenë të përziera. Disa qeveri të BE-së kanë miratuar kërkesën e Zelenskyy për një rrugë të shpejtë drejt anëtarësimit, ndërsa të tjera argumentojnë se nuk ka kuptim të flitet për anëtarësimin e Ukrainës në BE tani.
Presidenti Zelenskyy e di se pranimi në BE kërkon vite dhe asnjë deklaratë sot nuk do të ndalojë sulmin e Rusisë.
Por ka ardhur koha që Bashkimi Evropian të riangazhohet kolektivisht në kuptimin e tij të mëparshëm të qëllimit si bastioni më i shquar i demokracisë liberale në kontinent. .
Kjo do të thotë të mos pranosh asnjë kompromis në kredencialet liberale demokratike të vendeve anëtare aktuale, pavarësisht se sa po ndihmojnë në krizën aktuale, dhe të sinjalizosh pa mëdyshje se shtetet e tjera evropiane të përkushtuara ndaj të njëjtave vlera kanë një të ardhme brenda Bashkimit Evropian.
Mënyra më e drejtpërdrejtë për BE-në për ta bërë këtë, dhe njëkohësisht për t’u komunikuar mbrojtësve të Ukrainës se nuk janë vetëm, është të pranojë zyrtarisht se e ardhmja e Ukrainës demokratike qëndron brenda Bashkimit Evropian.
Burimi: Euroactiv
Përktheu dhe përshtati: Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Bashkimi Evropian s’duhet të heqë dorë nga zgjerimi
Çfarë mesazhi po i dërgon Rusia Ukrainës?
