Shtetet e Bashkuara dhe Australia po ndërtojnë ambasada të reja dhe po ofrojnë dhjetëra miliona dollarë në para për të kundërshtuar ndikimin kinez në Ishujt Solomon pas nënshkrimit të një pakti të ri sigurie midis Honiarës dhe Pekinit që zyrtarët perëndimorë thonë se hap derën për një bazë ushtarake kineze në Paqësorin Jugor.
Por strategjia nuk do të japë fryte derisa Perëndimi të trajtojë problemet themelore në shëndetësi, arsim dhe papunësi që kanë gërryer institucionet demokratike dhe kanë lejuar Kinën të fitojë një terren të fortë në vendin e vogël të Paqësorit Jugor prej 700,000 banorësh, i cili ka një nga rezultatet më të ulëta të Indeksit të Zhvillimit Njerëzor në botë, sipas politikanëve të opozitës dhe liderëve të komunitetit në arkipelag që folën për Al Jazeera.
“Të hedhësh para në vend nuk është ajo që u nevojitet banorëve të ishullit Solomon dhe në fakt luan në duart e kryeministrit Sogavare dhe grupit të tij pro Kinës, të cilët do t’i përdorin ato për përfitime politike,” i tha Al Jazeera-s Peter Kenilorea, nënkryetari i opozitës në vend. “Ata do të thonë se kjo është arsyeja pse ne nënshkruam paktin me Kinën, tani po marrim gjithë këto para dhe vëmendje.”
Celsus Irokwato Talifilu, një këshilltar politik për Kryeministrin e Malaita, provinca më e dendur e populluar e ishullit Solomon, shprehu ndjenja të ngjashme.
“Australia ka qenë donatori ynë më i madh që nga vitet 1970 dhe asgjë nuk ka ndryshuar,” tha Talifilu për Al Jazeera. “Për momentin ka shumë projekte zhvillimi, por ato nuk kanë asnjë efekt, sepse ndihma e huaj vjen nga qeveria dhe paratë thjesht nuk rrjedhin, veçanërisht në zonat rurale ku jeton 80 për qind e popullsisë.”
Kryeministri Manasseh Sogavare ka mbrojtur marrëveshjen e sigurisë si të nevojshme për të adresuar “situatën e sigurisë së brendshme” në arkipelag, i cili është përfshirë nga trazirat politike, duke përfshirë trazirat kundër Kinës në nëntor, në mes të një shpërthimi shqetësimi nga SHBA, Australia dhe Zelanda e Re.
Sogavare, i cili i ka cilësuar kritikat e huaja për marrëveshjen si “fyese”, ka mohuar gjithashtu se Kina do të lejohet të krijojë një bazë ushtarake në vend, i cili ishte vendi i disa prej betejave më të rëndësishme midis trupave amerikane dhe japoneze në Luftën Botërore.
“Ne nuk jemi nën presion në asnjë mënyrë nga miqtë tanë të rinj,” i tha Sogavare parlamentit muajin e kaluar, duke shtuar se ai nuk kishte ndërmend “të futej në ndonjë luftë gjeopolitike për pushtet”.
Ndërsa teksti zyrtar i marrëveshjes nuk është bërë publik, një draft i zbuluar thotë se Honiara mund t’i kërkojë Pekinit të dërgojë personel policor dhe ushtarak në vend “për të ndihmuar në ruajtjen e rendit shoqëror”.
Një zëdhënës i Sogavare nuk iu përgjigj kërkesës për koment para publikimit.
Ministria e Jashtme e Kinës ka akuzuar kritikët për “zgjerim të qëllimshëm të tensioneve” mbi paktin, të cilin e ka përshkruar si “një shkëmbim dhe bashkëpunim normal midis dy vendeve sovrane dhe të pavarura”.
Ndihma dhe infrastruktura
Kina ka bërë depërtime në Ishujt Solomon që kur ka bindur Honiarën t’i japë fund njohjes diplomatike të Tajvanit, të cilin Pekini e konsideron pjesë të territorit të tij, në vitin 2019.
Pekini ka premtuar miliona dollarë në ndihmë zhvillimi dhe ka financuar projekte të mëdha infrastrukturore, duke përfshirë Stadiumin Kombëtar, një dhuratë për të lehtësuar pritjen e vendit të Lojërave të Paqësorit në 2023.
“Ka një gjë për ne njerëzit melanezianë, ne besojmë vetëm atë që shohim,” tha një anëtar i Këshillit Rinor Malaita për Al Jazeera, duke kërkuar anonimitetin për të shmangur dëmtimin e marrëdhënieve me grupet e ndihmës perëndimore.
“Kinezët ndërtojnë gjëra të reja të mëdha si Stadiumi Kombëtar, gjëra që nuk i kemi parë kurrë më parë. Dhe ata punojnë shpejt. Sa herë që një deputet i kërkon Kinës diçka, ata e bëjnë atë shpejt, sepse kinezët kanë një qasje më pak burokratike dhe njerëzve këtu u pëlqen kjo. Por me Perëndimin, ka kaq shumë burokraci. Duhen muaj apo vite që diçka të ndodhë. Pra, qasja kineze po fiton popullaritet, duke fituar zemrat dhe mendjet e njerëzve.”
Megjithatë, madhështia kineze ka ngritur gjithashtu frikën e të ashtuquajturës diplomaci të kurthit të borxhit midis disa banorëve të ishullit Solomon.
“Ata tani po flasin për ndërtimin e 200 kullave të reja kineze të telefonisë celulare, por ofruesit tanë të shërbimeve thonë se vendi tashmë është i mbuluar dhe sido që të jetë, kullat nuk do të jenë të lira,” tha Kenilorea. “Ne do të duhet të paguajmë 70 milionë dollarë, por ato na shiten sikur të ketë ndonjë përfitim ekonomik.”
“Është e njëjta gjë me stadiumin dhe pistën e parë sportive sintetike në vend,” shtoi ai. “Ndërtesa është falas, por ne duhet ta mirëmbajmë atë. Por ne nuk mund të mbajmë as një pistë me bar apo fushë sportive. Do të jetë e vështirë për ne vetëm të mbajmë dritat ndezur. Pekinit i pëlqejnë gjërat madhështore dhe qeveria jonë e ka blerë atë në vend që të fokusohet në shëndetësi dhe arsim.”
Shërbimet bazë si shëndetësia dhe arsimi janë ato ku donatorët perëndimorë mund të bëjnë vërtet një ndryshim në jetën e banorëve të ishullit Solomon dhe të zbusin ndikimin në rritje kinez, sipas Këshillit Rinor Malaita.
“Ne kemi një nga normat më të larta të vdekjes së foshnjave të parakohshme në botë dhe përqindjen më të ulët të të diplomuarve të shkollave të mesme në Paqësor,” tha zëdhënësi i Këshillit Rinor Malaita. “Nëse donatorët perëndimorë mund t’i zgjidhin këto çështje, kjo do të ndryshonte perceptimin e njerëzve dhe do të përbënte një sfidë të vërtetë për ndikimin kinez.”
Kenilorea tha se njerëzit donin “gjëra të thjeshta” si aksesi në energji elektrike, të cilën shumica e banorëve të ishullit Solomon nuk e kanë.
“Këto lloj projektesh tashmë janë duke u bërë, por nëse ato do të rriteshin masivisht, do të krijonte fitore të shpejta për Perëndimin,” tha ai.
Talifilu, provinca e të cilit është përplasur me qeverinë kombëtare për lidhjet e saj në rritje me Pekinin, tha se donatorët perëndimorë duhet të investojnë në edukimin qytetar në Ishujt Solomon për të kundërshtuar blerjen e votave, të cilat ai pretendon se financohen nga Kina. Qeveria Sogavare ka hedhur poshtë pretendimet për ryshfet si të pabaza, duke sugjeruar se akuza të tilla kishin për qëllim diskreditimin e saj “për hir të justifikimit të veprimeve kriminale dhe huliganizmit politik”.
“Demokracia jonë është e njëanshme dhe e përmbytur me para të korruptuara,” tha Talifilu. “Populli ynë nuk është i angazhuar në zgjedhje. Ata thjesht votojnë për kë i josh me para. Ky është rreziku kur vende të pasura si Kina shfaqin interes.”
“Ajo që na nevojitet është angazhimi qytetar,” shtoi ai. “Jo vetëm një punëtori që vjen dhe shkon, por një prani e përhershme për të krijuar vrull. Ju duhet të krijoni kërkesë për një qeveri transparente, në mënyrë që njerëzit të mund të thonë ‘shiko se na mjaftoi kjo’ dhe të fillojnë të bëjnë kërkesat e tyre.”
Kenilorea tha se rritja e pakënaqësisë publike mund të çojë përfundimisht në rrëzimin e paktit të sigurisë me Kinën.
“Duket sikur e gjithë platforma për zgjedhjet e ardhshme do të jetë rreth Kinës: nëse qeveria fiton, ne do të kemi një rritje të aktivitetit kinez në miniera, prerje dhe peshkim,” tha ai. “Në thelb, më shumë shfrytëzim i burimeve tona natyrore. Nëse opozita fiton, ne do të rishikojmë paktin e sigurisë me Kinën”.
Kenilorea tha se Australia dhe SHBA ende kanë më shumë ndikim në publikun e gjerë sesa Kina për shkak të vlerave dhe historisë së përbashkët.
“JFK ishte këtu gjatë luftës. Dhe duke qenë se jemi 95 për qind të krishterë, ne tashmë kemi vlera dhe mirëkuptime të përbashkëta,” tha ai. “Kjo është arsyeja pse kalimi nga Tajvani në Kinë, një vend komunist me ide të forta për ateizmin, është kaq i papëlqyeshëm dhe duhej të kalonte me shpejtësi përmes [Kabinetit]”.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga AlJazeera
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Pasojat e globalizmit
Gjigandi i pronave kineze i zhytur në borxhe
