Jo shumë kohë më parë dukej se loja e pokerit energjetik e luajtur nga Evropa dhe Rusia, megjithëse e rrezikshme, ishte nën kontroll. Nafta dhe gazi ishin një nga sektorët e paktë që Evropa nuk i kishte vënë në shënjestër me sanksione. Rusia kishte mbajtur furnizimet të rrjedhin. Po, Evropa po shqyrtonte një ndalim të importeve të energjisë dhe Rusia kërkoi në fund të marsit që vendet “jomiqësore” të paguanin për dërgesat e tyre të ardhshme të gazit në rubla (në vend të eurove ose dollarëve), ose të ndërpriteshin. Por secila palë mendonte se tjetrës i mungonin guximi për të hyrë plotësisht. Në fund të fundit, Evropa importon 40% të gazit të saj nga Rusia, e cila nga ana e saj bën 400 milionë euro (422 milionë dollarë) në ditë nga shitjet e saj.
Më 27 prill, megjithatë, Rusia kaloi vijën e kuqe. Gazprom, një gjigant energjetik në pronësi të shtetit, ndaloi dërgimin e gazit në Bullgari dhe Poloni pasi ato humbën afatet që Rusia kishte vendosur për të paguar në rubla. BE-ja po përpiqet të përgjigjet; Çmimet evropiane të gazit u rritën me një të pestën pas lajmeve (megjithëse ato kanë rënë pak).
Efekti i menjëhershëm i lëvizjes së fundit të Rusisë, të cilën BE-ja e ka përshkruar më parë si një shkelje e kontratës, është i kufizuar në fushëveprim. Importet e Polonisë, prej 10 miliardë metra kub (bcm) në vit, dhe të Bullgarisë, prej 3 bcm, së bashku përbëjnë vetëm 8% të totalit të importeve të BE-së. Kontrata e Polonisë me Rusinë do të skadonte gjithsesi në dhjetor, kështu që të ardhurat që Rusia humbet nga shkelja e saj janë të vogla. Dhe megjithëse Bullgaria dhe Polonia të dyja mbështeteshin te Rusia për shumicën e importeve të tyre të gazit, ato mund të jenë në gjendje të përballojnë këtë, thotë Xi Nan nga Rystad Energy, një konsulencë. Polonia duhet të fillojë të marrë gaz nga Norvegjia në tetor. Terminalet afër rigazifikimit mund ta ndihmojnë atë të importojë më shumë gaz natyror të lëngshëm (LNG). Bullgaria do të nisë importimin e gazit azerbajxhanas nëpërmjet Greqisë më vonë këtë vit.
Nuk është e qartë se kush mund të ndërpritet më pas. Afatet e Rusisë për pagesën në rubla pasqyrojnë pjesërisht detajet e kontratave që nuk janë publike. Por burimet e analizuara nga The Economist mendojnë se ato do të mbarojnë në maj. Aksionet janë të larta. Nuk është se Europa ka nevojë për gazin tani, ndërsa temperaturat rriten, konsumi po bie. Por stoqet e bllokut janë vetëm në 33% të kapacitetit të ruajtjes. Komisioni Evropian u ka kërkuar vendeve anëtare që të sigurojnë që objektet e tyre të mbushen 80% deri në nëntor, duke nënkuptuar një rritje të kërkesës në të ardhmen.
Megjithatë, nëse Rusia do të ndërpresë importuesit e mëdhenj, ajo do të privojë veten nga disa nga paratë që i nevojiten për të financuar një luftë të kushtueshme dhe të zgjatur. Pra, kush do të paloset i pari? Shumica e blerësve evropianë tashmë kanë përjashtuar mundësinë e pagesës direkt në rubla. Por Moska po ofron një kompromis. Importuesit do të hapnin dy llogari me Gazprombank (e cila nuk është nën sanksione). Ata do të paguanin euro në të parën, do t’i kërkonin bankës ta kthente shumën në rubla dhe më pas do t’i depozitonin paratë në llogarinë e dytë, e cila do të lidhej me Gazprom.
Shumë vende evropiane nuk e pëlqejnë planin, i cili do të dukej sikur po dorëzoheshin ndaj bullizmit rus dhe rrezikon të krijojë dhimbje koke ligjore. Ata do të ndahen në tre grupe. Njëra, e cila përfshin Belgjikën, Britaninë dhe Spanjën, importon pak ose aspak gaz direkt nga Rusia dhe mund të refuzojë të bëjë kompromis. Një grup tjetër përfshin blerës të mëdhenj si Gjermania dhe Italia, të cilët do të luftojnë për të zëvendësuar shpejt importet; ata mund të marrin marrëveshjen. Një grup i tretë lëkundjesh përfshin vende që janë vetëm pjesërisht të varura nga Rusia dhe mund të kenë gjithashtu kontrata që së shpejti do të skadojnë.
Edhe ky skenar do të krijonte pasiguri: ndërprerja e një vendi mund të ketë efekte të dëmshme për të tjerët, për shembull nëse gazi kalon përmes tij në vende të tjera. As nuk është e qartë se kush do të marrë kompromisin rus, apo nëse Rusia mund t’i mbyllë përfundimisht çezmat gjithsesi.
Nëse Gjermania, le të themi, do të ndërpritet, tregjet e gazit do të tronditeshin. Çmimet evropiane të gazit janë tashmë gjashtë herë më të larta se një vit më parë. Ata do të ngriheshin në nivele të reja, duke joshur më shumë LNG nga pjesa tjetër e botës dhe duke shkaktuar rritje të çmimeve diku tjetër. Jack Sharples i Institutit të Oksfordit për Studimet e Energjisë, një institut kërkimor, mendon se një mbyllje e plotë e gazit rus në Evropë mund të shkaktojë një recesion global. Loja e pokerit në Rusi po bëhet më e frikshme.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Rusia pezullon furnizimet me gaz për Poloninë dhe Bullgarinë
Çfarë ka ndodhur me çmimet e gazit?
Pse Rusia dikton çmimin e gazit?
