Thuhet shpesh se qeveria e Kinës planifikon dekada përpara, duke luajtur me kujdes lojën e gjatë ndërsa demokracitë rrokullisen dhe ankohen. Por në Shangai për momentin nuk ka shumë shenja të gjeniut strategjik. Edhe pse pjesa tjetër e botës është rihapur, 25 milionë njerëz janë në një bllokim në mbarë qytetin, të bllokuar në apartamentet e tyre dhe duke u përballur me mungesa ushqimore dhe mjekësore që as censuruesit e Kinës nuk mund t’i mbulojnë. Politika zero-kovid është kthyer në një rrugë qorre nga e cila Partia Komuniste nuk po gjen dot daljen.
Është një nga tre problemet me të cilat përballet Kina këtë vit, së bashku me një ekonomi të keqe dhe luftën në Ukrainë. Ju mund të mendoni se ata nuk janë të lidhur, por përgjigja e Kinës ndaj secilit prej tyre ka një rrënjë të përbashkët: sharje dhe mendjemadhësi në publik, një obsesion me kontrollin në privat dhe rezultate të dyshimta. Në vend që të jenë produkt i shtetësisë me horizontin kohor të Perandorit të Verdhë, veprimet e Kinës pasqyrojnë një sistem autoritar nën Xi Jinping që lufton të kalibrojë politikën ose të pranojë kur është e gabuar.
Ky është viti për presidentin e Kinës kur gjithçka duhet të ndjekë skenarin. Në vjeshtë ai pritet të përdorë një kongres pesë-vjeçar të partisë për të nisur një mandat të tretë si kryetar i saj, në kundërshtim me normat që ai tërhiqet pas dy dhe duke hapur një rrugë drejt sundimit të përjetshëm. Që ky kurorëzimi të shkojë pa probleme, Kina duhet të jetë e qëndrueshme dhe e suksesshme.
Në disa mënyra zoti Xi ka triumfuar. Propagandistët mund të mburren me një shkallë vdekshmërie nga Covid-19 që është më e ulëta nga çdo vend i madh, dhe një ekonomi që është rritur më shumë se çdo tjetër në G20 që nga viti 2018. Ndërsa Evropa zbret në luftë, Kina qëndron e ndarë dhe e sigurt, me një arsenal bërthamor në rritje dhe muskujt dhe paratë për të projektuar fuqinë nga Paqësori në Karaibe.
Megjithatë, shikoni më nga afër dhe viti i fundit i zotit Xi si një i vdekshëm politik tradhton dobësitë e Kinës nën sundimin e tij, si dhe pikat e saj të forta. Filloni me pandeminë. Që kur virusi u zbulua në Wuhan, Kina ka ndjekur një strategji zero-kovid. Kufijtë e saj janë mbyllur për dy vjet dhe shpërthimet janë përballur me karantina, testime masive shtrënguese dhe bllokime të ashpra. Që herët, sundimtarët e Kinës vendosën për një eksperiment gjigant utilitar, që çoi në një jetë kryesisht pa kovid për shumicën, me koston e lirive individuale të humbura, dhimbjes për ata që janë në izolim dhe izolim kombëtar.
Por shpërthimet po bëhen më të vështira për t’u kontrolluar. Përveç Shangait, pesë provinca kanë bllokime të pjesshme dhe Guangzhou ka mbyllur shkollat e saj. Të paktën 150 milionë njerëz janë prekur. Pasi i dha autonomi Shangait për të menaxhuar bllokimin e tij, Xi ka rikthyer kontrollin. Dhe nuk ka asnjë strategji daljeje. Partia nuk e ka përgatitur publikun për të jetuar me kovid dhe nuk ka arritur të godasë mjaft të moshuarit e pambrojtur ose të përdorë vaksina më efektive perëndimore. Zgjedhja tani është midis një fushate vaksinimi të dyfishuar së bashku me një valë daljeje që, sipas disa modeleve, mund të vrasë 2 milionë njerëz, ose izolim të pacaktuar dhe shtetrrethime të përsëritura.
Këto bllokime po dëmtojnë rritjen, duke përforcuar një përpjekje të dështuar për të riformuluar ekonominë. Z. Xi u ka bërë thirrje kapitalistëve kinezë që të bëhen më pak grabitqarë dhe më të mbështetur te vetja. Por në një përpjekje për të zbatuar slogane të paqarta si “prosperiteti i përbashkët”, zyrtarët e zellshëm kanë rivendosur kontrollin e shtetit dhe kanë frikësuar sipërmarrësit më të suksesshëm. Një industri teknologjike dikur vezulluese është në kujdes intensiv, me dhjetë firmat më të mëdha që kanë humbur 1.7 trilion dollarë vlerë tregu pas një breshëri rregullash. Shefat e Alibaba-s dhe Tencent-it janë reduktuar në shfaqje të bindjes së ashpër dhe ndalohen të zgjerohen në disa zona të reja. Në javët e fundit partia është përpjekur të ndryshojë kursin. Por investitorët globalë janë të kujdesshëm. Këto dhjetë firma më të mëdha të teknologjisë vlerësohen me 50% zbritje për kolegët e tyre amerikanë.
Në vend të tyre Kina shpreson të krijojë një gjeneratë të re besnike të startup-eve që ndjekin qëllimet e ashpra të partisë. Dokumentet e regjistrimit tregojnë se dhjetëra mijëra nga këto firma po krijohen në qytetet e brendshme, të cilat pretendojnë të jenë në skajin më të fundit të cloud, robotikës dhe inteligjencës artificiale. Tani për tani, investitorët patriotë po i brohorasin, por shumë prej tyre janë mashtrime ose mashtrime të toleruara nga zyrtarë të etur për të përmbushur objektivat e zhvillimit lokal. Një industri e teknologjisë ku stimujt janë subvencionet dhe frika, dhe e cila është e ndarë nga një sistem gjithnjë e më i globalizuar i kapitalit sipërmarrës, ka të ngjarë të bjerë prapa kufirit të inovacionit.
Problemi i fundit përfshin Ukrainën dhe politikën e jashtme. Z. Xi ka mbajtur anën e Rusisë, në përputhje me besimin e tij se Perëndimi është në rënie. Megjithatë ky qëndrim ka kosto. Kjo do të dëmtojë më tej marrëdhëniet me Amerikën dhe Evropën, në tregjet e të cilave mbështetet Kina. Kina shpreson se Evropa mund të çmohet përveç Amerikës, por lufta ka ringjallur bashkëpunimin e NATO-s dhe transatlantik në energji. Është e vërtetë se shumë vende nuk duan të zgjedhin anë mes Perëndimit dhe Kinës dhe Rusisë. Por diplomacia e “luftëtarit të ujqërve” të Kinës po dështon, pasi të huajt nuk pranojnë fyerjet dhe kërcënimet e bëra nga Pekini. Në të gjithë vendet e pasura, perceptimet publike për Kinën janë në gjendjen më të keqe për dy dekada. E njëjta gjë është e vërtetë në disa vende në zhvillim, si India, që i frikësohen agresionit kinez.
Të nënvlerësosh Kinën është marrëzi. Qeverisja e saj e centralizuar lejon që burimet e mëdha të përqendrohen në detyra strategjike, nga ndërtimi i një marine deri te dominimi i biznesit të baterive. Opinioni publik mund të mobilizohet. Madhësia e madhe e tregut vendas i lejon firmat të arrijnë ekonomi të shkallës pa u larguar nga shtëpia dhe grupi i mundshëm i fitimeve gjithmonë do t’i tundojë firmat globale të jenë të pranishme dhe qeveritë merkantiliste t’i mbështesin ato.
Këto pika të forta mbeten. Megjithatë, sistemi i qeverisjes së Kinës po zhvillon të meta të reja ndërsa fuqia rritet më e përqendruar. Shtetet autoritare mund t’i bëjnë gjërat siç duhet, por urrejnë të pranojnë kur gabojnë. Sa më shumë që statusi i Xi të lartësohet zyrtarisht përpara kongresit të partisë, aq më shumë do të ketë sikofanti. Kur burokratët konkurrojnë për të demonstruar zell, administrata bëhet më pak efektive; nëse zyrtarët kanë frikë të flasin, mekanizmi i reagimit dështon. Një provë e perspektivave afatgjata të Kinës është nëse ajo mund të ndryshojë kursin. Tani për tani, nëse mendoni se ngjitja e Kinës është e pashmangshme, shikoni rrugët e shkreta të qytetit të saj më të madh dhe pyesni veten nëse zoti Xi ka një monopol mbi mençurinë.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga The Economist
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Nuk është krizë shëndetësore, por ekonomike”
“Jo më luftë të ftohtë, nuk mund të përballojmë…”
