Omani zë një pozitë jashtëzakonisht të rëndësishme gjeografike në botë dhe për këtë arsye ka një rëndësi po aq të rëndësishme politike për dy blloqet e fuqisë globale: SHBA-në dhe aleatët e saj nga njëra anë, dhe boshtin Kinë-Rusi dhe aleatët e saj nga ana tjetër. Sulltanati ka vija të gjata bregdetare përgjatë Gjirit të Omanit dhe përgjatë Detit Arabik, larg ngushticës jashtëzakonisht të ndjeshme politikisht të Hormuzit, përmes së cilës kalon të paktën një e treta e furnizimeve të naftës së papërpunuar në botë. Këto vija bregdetare ofrojnë kryesisht akses të papenguar në tregjet e Azisë Jugore, Azisë Perëndimore dhe Afrikës Lindore, si dhe në ato të fqinjëve të saj në Lindjen e Mesme. Për këto arsye, Omani është një nyje kyçe logjistike tokësore dhe detare në projektin e Kinës me shumë gjenerata të marrjes së energjisë, “Një brez, një rrugë” dhe, si parazgjedhje, në përpjekjet e SHBA për të kundërshtuar përparimet e Pekinit në këtë drejtim. Omani ka kërkuar prej kohësh të luajë një superfuqi kundër tjetrës, por me një vizitë të afërt në Muskat të Presidentit iranian, Ebrahim Raisi, sipas burimeve pranë Ministrisë së Naftës në Teheran, shtytja përfundimtare e Kinës për dominim mund të jetë afër përfundimit të saj. Përtej interesit strategjik të Kinës në Oman, Irani ka një punë urgjente për të përfunduar me vetë Sulltanatin dhe kjo duhet të bëjë, të paktën nominalisht, me gazin natyror. Shefi ekzekutiv i Kompanisë Kombëtare të Gazit Iranian (NIGC), Majid Chegeni, deklaroi në mars se Irani është i gatshëm dhe në gjendje të eksportojë gaz natyror në Oman, për të cilin tashmë ekziston një infrastrukturë për ta bërë këtë, siç është me Pakistanin dhe Afganistanin. Megjithatë, një marrëveshje e tillë, si me të gjitha marrëveshjet e ngjashme të gazit të arritura nga Irani për eksportet e gazit në rajon, lidhet me ambicien e Teheranit për të rritur ndikimin e tij mbi ato vende, të gatshme për të nënshkruar marrëveshjet duke i lidhur ato njëkohësisht në një rrjet rajonal të energjisë të kontrolluar nga Irani.
Ana tjetër e kësaj shtytjeje të fundit iraniane, e kryesuar nga Raisi, është finalizimi i idesë së ngecur prej kohësh për përfundimin e lidhjeve të tubacionit midis dy vendeve. Kjo do të lejojë një rritje dramatike të eksporteve të gazit nga Irani në Oman, por gjithashtu, dhe më e rëndësishmja nga këndvështrimi i Iranit, do të lejojë gjithashtu Teheranin të përdorë të paktën 25 për qind të kapaciteteve të gazit natyror të lëngshëm (LNG) të Omanit për ta lejuar atë të realizojë objektivin afatgjatë për t’u bërë një eksportues lider në botë i LNG. Ky plan i gazsjellësit ishte pjesë e një marrëveshjeje më të gjerë bashkëpunimi të bërë midis Omanit dhe Iranit në 2013, u zgjerua në 2014 dhe u ratifikua plotësisht në gusht 2015 që u përqëndrua në importimin e Omanit të paktën 10 miliardë metra kub gaz natyror në vit (bcm/ y) nga Irani për 25 vjet duke filluar në 2017 (që barazohet me vetëm më pak se 1 miliard këmbë kub në ditë dhe me vlerë rreth 60 miliardë dollarë në atë kohë). Objektivi për këtë më pas u ndryshua në 43 bcm/vit për t’u importuar, ndonëse për një periudhë më të shkurtër, prej 15 vjetësh, dhe më në fund në të paktën 28 bcm/vit për një periudhë minimale prej 15 vjetësh.
Sipas një deklarate në kohën e nënshkrimit të memorandumit të mirëkuptimit të vitit 2014 mbi marrëveshjen nga drejtori i atëhershëm menaxhues i Kompanisë Kombëtare të Eksportit të Gazit Iranian (NIGEC), Mehran Amir-Moeini, kompania iraniane tashmë ishte duke punuar kontratat për fazat kryesore të projektit, duke përfshirë objektet e marrjes së gazit në Oman. Në mënyrë të veçantë, seksioni tokësor i projektit do të përfshijë rreth 200 kilometra tubacion 56 inç (që do të ndërtohet në Iran), që do të shtrihet nga Rudan në malin Mobarak në provincën jugore Hormozgan. Seksioni detar do të përfshijë një shtrirje prej 192 kilometrash tubacioni 36 inç përgjatë shtratit të detit Oman në thellësi deri në 1,340 metra, nga Irani në Portin Sohar në Oman. Irani është i vendosur jo vetëm të sjellë faza të mëtejshme të zhvillimit të Parsit të Veriut, por edhe zhvillimin me synimin për tregun e LNG-së të një numri fushash të tjera kryesore të gazit, duke përfshirë menjëherë Golshan, Ferdowsi, Farzad A dhe Farzad B dhe Kish. Nuk duhet harruar se fusha kryesore nga e cila Katari merr gazin për të ruajtur statusin e tij si eksportuesi numër një i LNG në botë është saktësisht i njëjti rezervuar prej 9700 kilometrash katrorë nga i cili Irani merr pjesën më të madhe të gazit të tij: 6000 kilometra katrorë të Katarit, ana e fushës është Kupola e Veriut, ndërsa ana e Iranit prej 3700 kilometrash katrorë është Parsi i Jugut (Parsi i Veriut është trajtuar si një vend shtesë).
Pjesa përfundimtare, tangjenciale, e kësaj shtytjeje iraniane nuk ka të bëjë drejtpërdrejt me Iranin, por më tepër me Kinën. Më konkretisht, ai buron nga ambicia strategjike e Pekinit për të kontrolluar të gjitha pikat kryesore të transportit të naftës së papërpunuar nga Lindja e Mesme në Evropë dhe Perëndim, të cilat shmangin rrugën më të shtrenjtë dhe më sfiduese të Kepit të Shpresës së Mirë rreth Afrikës së Jugut. Ngushtica e Hormuzit, e cila lejon që nafta të dërgohet nga çdo vend i Lindjes së Mesme që dëshiron ta përdorë atë, tashmë kontrollohet efektivisht nga Kina përmes marrëdhënieve të saj me Iranin, e çimentuar në marrëveshjen gjithëpërfshirëse 25-vjeçare të rënë dakord në vitin 2019. Bab Ngushtica al-Mandab, përmes së cilës nafta e papërpunuar dërgohet lart drejt Kanalit të Suezit përpara se të kalojë në Mesdhe dhe më pas në perëndim, shtrihet midis Jemenit (i cili është duke u ndërprerë nga Houthis të mbështetur nga Irani, ashtu siç dëshiron Kina) dhe Xhibutit.
Ka zona të tjera kyçe të infrastrukturës së naftës së papërpunuar në dhe përreth Lindjes së Mesme dhe Kina po punon tashmë për të siguruar kontrollin mbi ato nëse nuk e ka bërë tashmë këtë: më së shumti rruga Gurijeh-Jask e Iranit, disa nga objektet bregdetare të Emirateve të Bashkuara Arabe (EBA-të kërkojnë të portretizojë marrëdhëniet e saj me Kinën dhe Rusinë si pjesë e një qasjeje të politikës së jashtme ‘të balancuar’, por kjo nuk është mënyra se si e sheh as Kina, as Rusia, as SHBA), dhe Arabia Saudite (gjithashtu e prirur për të portretizuar të njëjtën qasje ‘të balancuar’ si Emiratet e Bashkuara Arabe). Është e përshtatshme të theksohet në këtë kontekst se si Princi i Kurorës Saudite Mohammed bin Salman ashtu edhe Princi i Kurorës së Abu Dhabi, Mohammed bin Zayed Al Nahyan, kohët e fundit refuzuan të merrnin një telefonatë urgjente nga Presidenti i SHBA Joe Biden për çështjen e çmimeve të larta të naftës dhe dëmi ekonomik që po u bëhet ekonomive të zhvilluara.
Vizita e planifikuar në Oman nga presidenti iranian Raisi pason bisedimet e fundit midis Ndihmës së Shefit të Shtabit të Operacioneve dhe Planifikimit të Omanit, brigadier Abdulaziz Abdullah al-Manthri dhe Shefit të Shtabit të Forcave të Armatosura iraniane, gjeneral-major Mohammad Bagheri. “Të dy vendet [Irani dhe Omani] kanë kryer disa stërvitje të përbashkëta detare në vitet e fundit, por këto bisedime [të fundit] kishin të bëjnë me zgjerimin e këtij bashkëpunimi si në aspektin e shërbimeve të armatosura të përfshira përtej vetëm marinës dhe fushës së aktiviteteve të tyre të përbashkëta. përtej anti-kontrabandës dhe përballjes me kërcënimet terroriste”, tha një burim iranian që punon ngushtë me Ministrinë e Naftës për Oilprice.com.
Shumë përpara kësaj, Kina ka përdorur shqetësimin financiar në Oman, të përkeqësuar nga Lufta e Çmimeve të Naftës 2014-2016 të udhëhequr nga Arabia Saudite, për të zgjeruar terrenin e saj në Oman. Duke llogaritur tashmë rreth 90 për qind të eksporteve të naftës të Omanit dhe të shumicës dërrmuese të eksporteve të saj petrokimike, Kina u zotua shpejt për të premtuar 10 miliardë dollarë të tjerë menjëherë për investim në rafinerinë shtesë të naftës të Projektit të Rafinerisë Duqm të Omanit. Megjithëse investimet e mëtejshme nga Kina ishin synuar konceptimisht drejt përfundimit të rafinerisë Duqm, paratë kineze u derdhën gjithashtu drejt ndërtimit të një parku industrial prej 11,72 kilometrash katrorë në Duqm në tre zona, industriale të rënda, industriale të lehta dhe me përdorim të përzier. Kjo i ka mundësuar Kinës të sigurojë zona thellësisht strategjike të tokës në sulltanat.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga OilPrice.com
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Autostrada për askund” që fut Malin e Zi në borxh
Arritje të mëdha të nismës “Një brez, një rrugë”
