Pyjet me pisha përreth Irpin janë vendi ideal për Oleh Bondarenkos. Ai i zbuloi që në fëmijëri, kur nëna e tij e dërgoi në zonë për kamp veror dhe që atëherë ai është kthyer gjithnjë aty.
“Është një vend plot me kujtime. Vorzel, Irpin, Bucha, pyjet, ajri i pastër. Për mua, ky është një vend pushimi”, tha shkencëtari 64-vjeçar për CNN, gjatë një udhëtimi të fundit në Irpin.
Udhëtimi një orë nga Kievi, një udhëtim që ai e ka bërë shumë herë gjatë dekadave, ishte i mbushur me ankth për Bondarenkon, i cili shqetësohej se çfarë do të ndodhte në Irpin.
“Kjo është hera e parë që kthehem që kur vëllezërit tanë ‘vizituan’ Irpin”, tha ai, duke iu referuar trupave ruse.
Kjo zonë ishte nën kontrollin rus për disa javë në mars, më pas është bërë i njohur në mbarë botën si vendi i disa prej mizorive më të këqija të kryera nga Rusia në këtë luftë. Të paktën 1200 trupa civilësh të vrarë janë zbuluar në rajon që kur trupat ruse u tërhoqën nga atje, sipas policisë së rajonit të Kievit. Të paktën 290 prej tyre u gjetën në Irpin , sipas kryebashkiakut të qytetit .
Përveç viktimave njerëzore, shkatërrimi që forcat ruse i shkaktuan peizazhit këtu është brutal dhe i gjithëpranishëm… tokë e djegur, pyje të shkatërruara nga raketa, ndërsa pajisjet e braktisura ushtarake “kërcënojnë” tokën. Shumë prej shtëpive të qytetit janë në rrënoja.
Anzhelika Kolomiec, shoqja e Bondarenkos që jeton në Irpin, i tha CNN se autoritetet i kanë ndaluar njerëzit të shkojnë në pyll.
“Kemi një pyll të bukur këtu, por këtë vit nuk do të ketë asnjë shëtitje, nuk do të ketë asnjë kërpudhë, nuk do të ketë manaferra. Nuk na lejohet të hyjmë për shkak të minave dhe raketave të pashpërthyera”, tha ajo.
Krateret e krijuara nga granatimet janë të shpërndara në një fushë në Moschun
Ndërsa sytë e botës janë përqendruar te vuajtjet njerëzore të shkaktuara nga pushtimi i Rusisë, ekspertët e mjedisit në Ukrainë po mbajnë në vëzhgim dëmet mjedisore që ka shkaktuar lufta, në përpjekje për ta riparuar atë sa më shpejt të jetë e mundur dhe me shpresën për të marrë fryte.
Pylli i minuar dhe i shkatërruar në Irpin është vetëm një shembull i dëmit mjedisor të shkaktuar nga lufta e Rusisë kundër Ukrainës.
Imazhet satelitore tregojnë se zona të mëdha të Ukrainës lindore dhe jugore janë përfshirë aktualisht nga zjarret e shkaktuara nga shpërthimet dhe të përkeqësuara nga fakti se shërbimet e urgjencës, punonjësit e menaxhimit të pyjeve dhe ushtria nuk janë në gjendje t’i shuajnë ato. Tymi i zjarreve po ndot ajrin.
Toka pjellore e Ukrainës po ndotet me metale të rënda dhe substanca të tjera potencialisht helmuese që rrjedhin nga raketat, pajisjet ushtarake dhe municionet.
Karburanti i derdhur po ndot ujërat nëntokësore dhe ekosistemet po goditen nga rezervuarët dhe teknologjitë e tjera të rënda. E gjithë kjo është dëm që do të ndihet për dekada pas përfundimit të luftës.
Shumica e njerëzve mund të mos e shohin natyrën si prioritet, të paktën jo tani, kur ende e ardhmja e Ukrainës është në rrezik dhe njerëzit po vdesin çdo ditë mes konfliktit.
“Kur sheh krimet kundër njerëzimit, mizoritë e pabesueshme, njerëz të vrarë, të torturuar, të përdhunuar, qindra prej tyre… është e natyrshme të mos mendosh për ndikimet mjedisore”, tha Natalia Gozak, drejtoreshë ekzekutive e Qendrës për Iniciativa Mjedisore në Kiev.
“Pra, është detyra jonë t’i kushtojmë vëmendje dhe të sigurojmë që këto lloj krimesh të konsiderohen gjithashtu si krim dhe që rusët të paguajnë për gjithçka, jo vetëm për vrasjen e njerëzve, por edhe për vrasjen e të ardhmes sonë dhe ndikimin në mirëqenien tonë të ardhshme”.
Mbledhja e provave
Bondarenko mori pjesë në betejën për Kievin në mars. Ai dhe djali i tij iu bashkuan Forcave të Mbrojtjes Territoriale, pjesa më e madhe vullnetare e forcave të armatosura të Ukrainës, në ditët e para të luftës.
Ai tani është liruar nga detyra për shkak të moshës dhe dalëngadalë po i kthehet punës mjedisore. Ai dëshiron që Ukraina të jetë gati për të filluar rindërtimin në një mënyrë të zgjuar dhe të qëndrueshme kur të përfundojë lufta.
“Ne jemi përballur me një krizë shumë më të madhe tani dhe duhet të lëmë mënjanë gjithçka tjetër, megjithëse mendoj se shumë shpejt do t’i kthehemi agjendës mjedisore dhe duhet të fillojmë të mendojmë për këtë tani”, tha ai.
Ekspertë si Bondarenko dhe Gozak po përpiqen gjithashtu të rrisin ndërgjegjësimin për rreziqet që rrjedhin nga dëmtimi mjedisor.
Bondarenko është një fizikant bërthamor dhe ka kaluar një pjesë të madhe të karrierës së tij duke punuar për sigurinë mjedisore në zonën e Çernobilit. Rreziku i ndotjes bërthamore është i madh pasi trupat ruse hynë në Çernobil dhe shënjestruan termocentralin më të madh bërthamor në Evropë në Zaporizhzhia në Ukrainën jugore.
Ëim Zëijnenburg, drejtuesi i Projektit të Çarmatimit Humanitar në PAX, një organizatë holandeze e paqes, tha se organizatat ndërkombëtare kanë filluar t’i kushtojnë më shumë vëmendje dëmit mjedisor të shkaktuar nga konfliktet e armatosura.
“Ajo që pamë në Irak dhe Siri është se ndotja mjedisore e shkaktuar nga lufta mund të përbëjë rreziqe akute për shëndetin e njerëzve”, tha ai.
Për shkak të këtyre përvojave të kaluara, shkencëtarët mjedisorë dhe organizatat humanitare kanë filluar të ndërtojnë dhe përdorin bazat e të dhënave të vendeve që dihet se përmbajnë materiale të rrezikshme.
Rusiev vlerëson se trupat ruse kanë hedhur rreth 200 bomba në park
“Të gjitha qeniet e gjalla e ndjejnë ndikimin e kësaj lufte agresive”, tha ai, duke shtuar se ato pak zogj që kanë arritur të shtohen, tani nuk janë në gjendje t’i ushqerjnë të vegjlit e tyre.
Zona është e famshme për pelikanë të bardhë dhe dalmat, tha Rusiev, me një numër prej rreth 1,500 “në kohë paqeje”.
“Tani ka vetëm një grusht zogjsh”, tha ai.
Duke shpresuar për dëmshpërblime
Shkencëtarët dhe aktivistët e mjedisit tashmë po mbledhin prova për dëmet e shkaktuara në natyrë nga lufta, duke shpresuar t’i përdorin atë në të ardhmen.
Trupat ruse janë zhdukur, por pylli mbetet i dëmtuar
“Natyra është, siç themi ne, ‘motra e varfër’”, tha Bondarenko.
“Ne mendojmë për natyrën. Para së gjithash, ne mendojmë për jetën tonë dhe për jetën e të dashurve tanë, miqve tanë dhe njerëzve të tjerë, pastaj mendojmë për shtëpitë dhe punët tona, e kështu me radhë, dhe më pas, në fund të listës, ne mendojmë për natyrën. Unë besoj se ne kemi një shans, pavarësisht luftës, të bëjmë ndryshime thelbësore në qëndrimin tonë ndaj natyrës, mbrojtjes së mjedisit, energjisë dhe përdorimit tonë të burimeve të gjelbra”, shtoi ai. /CNN
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
