Zyrtarët e NATO-s festuan të martën heqjen e vetos së Turqisë kundër bashkimit të Suedisë dhe Finlandës në aleancën transatlantike, një lëvizje që i solli shtetet nordike një hap më afër anëtarësimit të plotë në NATO, katër muaj pasi Rusia nisi pushtimin e saj në Ukrainë.
Kundërshtimi fillestar i Turqisë erdhi si një pengesë dhe një surprizë për shumë njerëz, në mes të urgjencës në rritje midis vendeve perëndimore për të zmbrapsur presidentin rus Vladimir Putin.
Finlanda dhe Suedia morën një vendim historik për t’u bashkuar me aleancën përballë agresionit të Rusisë, por vendet e reja që i bashkohen NATO-s kërkojnë miratimin unanim nga të gjitha vendet anëtare ekzistuese.
Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan ishte i vendosur në kërkesat e tij ndaj Suedisë dhe Finlandës, të cilat përqendroheshin në marrëdhëniet e tyre me grupet që qeveria e Turqisë i konsideron një kërcënim terrorist.
Ajo që është një fitore e madhe për NATO-n është gjithashtu një fitore për Erdoganin, thonë analistët, dhe një fitore që presidentit i nevojitej, sepse ekonomia e tij ka probleme dhe turqit po luftojnë me inflacionin që ka kaluar 70%.
“Fitojnë të gjithë, përveç Putinit që është humbësi i madh në të gjithë këtë,” shkroi të mërkurën Timothy Ash, një strateg i tregjeve në zhvillim në Bluebay Asset Management.
“Ai negocioi fort, deri në minutën e fundit, dhe arriti fitore të vërteta” për çështjet e sigurisë dhe me gjasë më shumë pajisje ushtarake nga SHBA-ja, shkroi Ash.
Marrëveshja me Turqinë pasoi katër orë bisedime dhe javë diskutimesh dhe debatesh. Marrëveshja përfshinte vendet nordike heqjen e embargove të armëve që kishin vendosur më parë ndaj Turqisë, duke ashpërsuar ligjet e tyre kundër aktivistëve militantë kurdë që Ankaraja i konsideron si terroristë dhe duke adresuar kërkesat turke për ekstradim për luftëtarët e dyshuar kurdë.
Turqia është shtëpia e 14 milionë kurdëve, një nga grupet etnike më të mëdha në botë pa atdhe.
Popullsia e tyre prej 30 milionësh është e shpërndarë në të gjithë Turqinë, Irakun, Iranin dhe Sirinë, si dhe në diasporat e emigrantëve në mbarë botën. Kurdët janë përballur me dekada persekutimi gjatë gjithë historisë moderne të Turqisë.
Një grup i madh separatist kurd, i quajtur PKK, ose Partia e Punëtorëve Kurdë, ka qenë në luftë me shtetin turk që nga vitet 1980, duke shkaktuar përplasje të përgjakshme që kanë rezultuar në më shumë se 40,000 vdekje.
Turqia, Suedia dhe Finlanda e klasifikojnë PKK-në si organizatë terroriste. Por Erdogan akuzoi dy shtetet nordike se strehojnë dhe mbështesin luftëtarët e PKK-së, gjë që këto vende e mohojnë. Por Suedia në veçanti mbështet dhe dërgon ndihmë për grupet e tjera kurde në Siri, të cilat qeveria e Turqisë nuk i dallon nga PKK.
Për Erdoganin, një garanci e bashkëpunimit më të mirë për këtë çështje dhe respektimi i demonstruar për nevojat e tij të sigurisë ishte prioriteti numër një.
Turqia “mori atë që donte” nga marrëveshja me Suedinë dhe Finlandën e nënshkruar të martën mbrëma, tha zyra e presidentit turk në një deklaratë. Kjo nënkuptonte “bashkëpunim të plotë me Turqinë në luftën kundër PKK-së dhe anëtarëve të saj”, duke përfshirë një degë të PKK-së në Siri të quajtur YPG, e cila ishte mbështetur nga vendet perëndimore, përfshirë SHBA-në në luftën kundër ISIS-it.
Stokholmi dhe Helsinki gjithashtu u zotuan “të mos vendosin kufizime embargo në fushën e industrisë së mbrojtjes” ndaj Turqisë dhe të ndërmarrin “hapa konkretë për ekstradimin e kriminelëve terroristë”, thuhet në deklaratë.
Erdogan do të ketë gjithashtu një takim kokë më kokë me Presidentin e SHBA Joe Biden gjatë samitit të NATO-s në Madrid. Ai pritet të sigurojë një shitje amerikane të avionëve luftarakë F-16 në Turqi, për të cilën administrata Biden tha se ishte një çështje e ndarë nga marrëveshja e NATO-s.
Nuk është e qartë nëse shitja e F-16 do të ndodhë, por shumë presin që të jetë një gjest uniteti. SHBA në vitin 2017 e përjashtoi Turqinë nga programi i saj F-35 pasi bleu sistemin rus të mbrojtjes raketore S-400.
Në fund të fundit, Erdoganit do t’i duhet të shohë veprime dhe jo fjalë për t’u ndjerë sikur ka arritur një marrëveshje të mirë.
“Më e rëndësishme është të presim dhe të shohim”, tha për CNBC Hakki Akil, një ish-ambasador turk që shërbeu në Lindjen e Mesme dhe Evropë. “Sidomos Suedia mund të përballet me disa probleme të politikës së brendshme,” tha ai, për shkak të presionit politik nga grupet me ndikim kurd në Suedi.
“Mund të themi se kjo marrëveshje është sukses për presidentin Erdogan, por ndikimi apo përfitimi i brendshëm politik në vend mund të jetë i kufizuar për shkak të situatës ekonomike në vend”, shtoi ai.
Zgjedhjet presidenciale të Turqisë janë në qershor të vitit 2023 dhe shumëçka mund të ndodhë tani e tutje.
Megjithatë, kriza ekonomike që godet vendin prej 84 milionë banorësh – monedha e të cilit ka humbur gjysmën e vlerës së saj vitin e fundit – mund të ketë një rol më të rëndësishëm.
“Erdogan ka treguar përsëri pragmatizmin e tij, duke shmangur një krizë” shkroi Ash. “Por rezultati i zgjedhjeve është ende shumë i pasigurt.”
Burimi: CNBC
Përktheu dhe përshtati: Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Erdogan kërcënon: Nuk ka më bisedime me Greqinë
