Rendi i sigurisë i bazuar në rregulla në Evropë u trondit më 24 shkurt, kur Rusia sulmoi Ukrainën.
NATO dhe BE duhet të përgjigjen shpejt. Ata e bënë këtë në mënyra që befasuan Kremlinin, i cili prej kohësh kërkon të ndajë aleancën transatlantike dhe të kthejë kundër njëri-tjetrit shtetet anëtare të BE-së.
NATO njoftoi se do të vendosë më shumë trupa në shtetet baltike dhe Rumani për të mbështetur krahët e saj lindorë dhe jugorë.
BE-ja vendosi raunde të reja sanksionesh ndaj Rusisë dhe, në një lëvizje të paprecedentë, ra dakord të dërgonte mbështetje ushtarake për Ukrainën.
Një tjetër surprizë për Kremlinin ishte vendimi i Finlandës dhe Suedisë për të hequr dorë nga politikat e tyre të mos-angazhimit dhe për të aplikuar për t’u anëtarësuar në NATO.
Të dy kishin nevojë për garanci sigurie. Vakuumi në Evropën veriore tani do të mbushet.
Ky është një nga shumë argumentet që anëtarët e aleancës do t’i bëjnë Turqisë gjatë samitit të tyre në Madrid më 29-30 qershor. Për arsye të brendshme, presidenti Recep Tayyip Erdoğan ka vënë veton ndaj aplikimeve të Finlandës dhe Suedisë.
Ndërkohë, BE dhe NATO duhet të përdorin zgjerimin e mëtejshëm dhe pushtimin e Rusisë në Ukrainë për të punuar shumë më ngushtë së bashku.
Tashmë ka një mori propozimesh për bashkëpunim dhe komplementaritet. BE-ja ka miratuar modelet e NATO-s për zhvillimin e strukturave të saj ushtarake dhe vetë i ka ofruar NATO-s modele nga ana civile.
Ata po mësojnë gjithashtu së bashku për kërcënimet e reja hibride, për transformimet në demokraci dhe qëndrueshmërinë e shoqërisë.
Megjithatë, të dy organizatat kanë konkurruar gjithashtu kundër njëra-tjetrës, për shembull në krijimin e forcave të reagimit të shpejtë për menaxhimin e krizave.
NATO (ende) po shqyrton idetë për financim të përbashkët për financimin e misioneve dhe operacioneve të tjera, diçka që BE-ja e bën.
Aktualisht në NATO, “kostot qëndrojnë aty ku bien”. Ka edhe diskutime për reformat në vendimmarrje dhe ristrukturimin institucional, të cilat janë vonuar prej kohësh.
BE-ja është një bashkim politik dhe në një masë të konsiderueshme një ent mbikombëtar që ka kompetenca që më parë u përkisnin shteteve anëtare. Kjo është forca e sindikatës.
Struktura mbrojtëse që po ndërton ka veçori mbikombëtare.
Për shembull, Komisioni Evropian luan një rol të rëndësishëm në drejtimin e bashkëpunimit të mbrojtjes industriale.
Ka fonde të përbashkëta për mbrojtjen, të kontrolluara nga Parlamenti Evropian.
Ndërkohë, forca e NATO-s është ekspertiza ushtarake. Por ndryshimi më i madh në lidhje me BE-në është aspekti transatlantik.
NATO është thelbësore, pasi është e vetmja formë organizative që bën të mundur përfshirjen e Shteteve të Bashkuara.
Sado që mund të duket racionale të bihet dakord për një ndarje të punës ndërmjet BE-së dhe NATO-s bazuar në pikat e tyre të forta, nuk do të funksiononte.
Kjo do të kërkonte që të dyja palët të hiqnin dorë nga disa detyra, dhe për organizata si BE dhe NATO, kjo do të nënkuptonte heqjen dorë nga alternativat dhe të bëhen më pak fleksibël në qasjet dhe veprimet e tyre.
Gjithashtu do të shtynte NATO-n dhe BE-në të largohen më tej nga njëra-tjetra.
NATO e ka njohur rëndësinë e BE-së tashmë në Konceptin e saj Strategjik të vitit 2010. BE-ja, thotë ajo, është një partner unik dhe thelbësor për NATO-n dhe aleanca njeh rëndësinë e një mbrojtjeje më të fortë dhe më të aftë evropiane, role plotësuese dhe reciproke përforcuese dhe partneritet strategjik.
Ndërkohë, BE-ja e sheh NATO-n si thelbësore dhe themelin e mbrojtjes kolektive të anëtarëve të saj dhe premton në busullën e saj strategjike të miratuar së fundmi se do të ndihmojë në forcimin e NATO-s.
Dhe kjo është ajo që në fakt mund të bëjë.
BE-ja po ndërmerr gjithashtu hapa drejt mbrojtjes territoriale. Kapaciteti i planifikuar i BE-së për dislokim të shpejtë prej 5,000 trupash mund të përdoret për “mjedise jo lejuese”, domethënë, me sa duket, situata të menaxhimit të krizave.
Në thelb, marrëdhënia NATO-BE nuk ka të bëjë me ndarjen e punës, por me bashkëjetesën e dy modeleve të ndryshme për organizimin e mbrojtjes në Evropë.
Të dy tani përballen me sfida të mëdha të brendshme dhe të jashtme dhe duhet të synojnë t’i trajtojnë ato së bashku. Njëra është se si të koordinohet mënyra se si shtetet anëtare do të përdorin buxhetet e reja, më të mëdha të mbrojtjes.
Një tjetër është se si të dy e perceptojnë zgjerimin. Afrimi ose aderimi në NATO ose BE formon marrëdhëniet e atij vendi me strukturat euroatlantike.
Dhe ka një çështje shumë të mprehtë për mënyrën se si NATO dhe BE sillen me anëtarët e tyre – Hungarinë, Poloninë, Turqinë – që nuk u përmbahen rregullave dhe parimeve.
Këto ndikojnë në mjedisin e sigurisë. Kjo është edhe më shumë arsyeja që NATO-ja dhe BE-ja të punojnë së bashku për çështjet për të cilat mund të bien dakord.
Së fundi, marrëdhënia NATO-BE ka të bëjë gjithashtu me punën kundër ndarjeve brenda organizatave dhe midis anëtarëve përkatës.
Janë këto ndarje që Rusia përpiqet të shfrytëzojë.
Kjo është arsyeja pse në Madrid, me luftën e Rusisë kundër Ukrainës që dominon samitin, NATO do të vendosë theksin në mbrojtjen e rendit ndërkombëtar të bazuar në rregulla, multilateralizmit dhe sundimit të ligjit.
Këtu është edhe vendi ku NATO takon BE-në dhe ku të dy duhet të flasin në unison, për besueshmërinë e tyre dhe për sigurinë e kontinentit.
Hanna Ojanen është drejtoreshë kërkimore në Fakultetin e Menaxhimit dhe Biznesit të Universitetit Tampere, Finlandë.
Burimi: Carnegie Europe
Përktheu dhe përshtati: Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
‘Amerika e Para’ është Amerika në gjendjen më të keqe
