Në tregjet financiare dhe midis aleatëve të BE-së të Italisë, rënia e qeverisë së Mario Draghit shkaktoi shqetësime të menjëhershme për qëndrueshmërinë e përpjekjeve të reformës kombëtare.
Perspektiva nuk është në mënyrë uniforme e zymtë, por megjithatë është e pakëndshme.
Nga njëra anë, programi i reformës së Draghit ndoshta do të udhëheqë çfarëdo koalicioni qeveritar që do të dalë nga zgjedhjet e 25 shtatorit.
Pajtueshmëria me këto reforma është kushti që Italia të vazhdojë të marrë fondet e BE-së për rimëkëmbjen pas pandemisë dhe për çdo përdorim të nismës së re të blerjes së bonove të Bankës Qendrore Evropiane, e njohur si “instrumenti i mbrojtjes së transmetimit”, në mbështetje të borxhit sovran italian. .
Nga ana tjetër, besnikëria ndaj reformave të Draghit mund të jetë e pamjaftueshme për të korrigjuar, qoftë edhe gradualisht, dobësitë më të thella institucionale të Italisë.
Sistemi zgjedhor është një shembull i tillë. Në mënyrë unike midis demokracive perëndimore, Italia ka kaluar katër reforma radikale zgjedhore në dy dekadat e fundit.
Tre ishin hapur partiake; dy u rrëzuan nga gjykata kushtetuese; secila në mënyrë efektive transferoi fuqinë për të zgjedhur parlamentarët nga votuesit te udhëheqjet e partive. Kjo uli përgjegjshmërinë politike, dëmtoi cilësinë e politikëbërjes, uli demokracinë e brendshme të partive, ushqeu mosbesimin dhe forcoi ndikimin e grupeve të interesit, të cilët priren t’u rezistojnë pikërisht atyre reformave që do të kontribuonin më shumë në rritjen e produktivitetit.
Programi i Draghit, megjithëse ishte i mirëpritur, i injoroi këto çështje.
E shkruar me nxitim, nuk u diskutua nga parlamenti apo vendi. Kjo e privoi atë nga besueshmëria. Për më tepër, disa reforma u dobësuan për shkak të mosmarrëveshjeve në koalicionin e tij shumëpartiak.
Një reformë në drejtësi premton të reduktojë kohëzgjatjen patologjikisht të gjatë të proceseve gjyqësore, por reformat e taksave dhe politikës së konkurrencës duket se do të kursejnë privilegje.
A do të hapë fushata një debat të duhur për të ardhmen e Italisë?
Një koalicion i krahut të djathtë, i dominuar nga Vëllezërit e Italisë së Giorgia Melonit, ka të ngjarë të përballet me partinë Demokratike, aleate me grupe më pak centriste ose të majta. Lëvizja Pesë Yjet, një fantazmë e ish-vetes së saj, rrezikon të zhduket.
Me “Zotin, atdheun dhe familjen” si besimin e saj, Meloni drejton një parti të rrënjosur në trashëgiminë nacionaliste, autoritare të fashizmit. Ajo dënon “iluminizmin” dhe “arsyen” në emër të “traditës”. Vetëm Atlanticizmi i tij dhe euroskepticizmi më i pjekur e dallojnë atë nga Liga e Matteo Salvinit, e cila, me dallime gjeografike, mbështetet në të njëjtin grup votuesish të cenueshëm, të pakënaqur ose tradicionalistë të klasës së mesme dhe të ulët.
Të dyve u mungon ideja liberale e Forza Italia e Silvio Berlusconit, por demagogjia i bashkon të gjithë.
Skenari i tyre është mbrojtja kulturore dhe ekonomike, me pak shqetësim për qëndrueshmërinë fiskale, efikasitetin ose drejtësinë e shpërndarjes.
Mundësia për një debat të vërtetë që përcakton zgjedhjet e qarta për të ardhmen e Italisë ndoshta ka humbur.
Pjesëmarrja në votime ka gjasa të bjerë më tej. As integrimi evropian nuk diskutohet seriozisht.
Një shekull pas marshimit të Benito Musolinit në Romë, Italia mund të ketë kryeministren e parë femër.
Në një shoqëri ku hendeku gjinor mbetet i madh, kjo mund të jetë më e rëndësishme se post-fashizmi i modernizuar i Melonit. Qeveritë joliberale në Budapest dhe Varshavë do të fitonin një aleat, por atlantizmi i saj ka të ngjarë të kundërbalancojë presionet për të zhvendosur qëndrimin e Italisë ndaj Ukrainës në një drejtim të favorshëm për Moskën.
Në politikën e brendshme, perspektivat janë më të errëta. Pabarazitë do të vazhdojnë.
As sundimi i ligjit dhe as përgjegjësia politike nuk do të forcohen, duke rrënjosur dobësitë institucionale të Italisë.
Koalicioni i Melonit ka të ngjarë t’i përgjigjet telasheve duke i mbrojtur më tej këto të fundit dhe duke subvencionuar miqtë. Për një debat mbi virtytet e konkurrencës, dallimin midis presioneve të dëshirueshme të tregut dhe teprimeve të globalizimit, apo sistemit universal të mirëqenies që duhet ta shoqërojë atë, Italisë do t’i duhet të presë për një zgjedhje të tjera.
Shkrimtari është autor i “Ekonomia politike e rënies së Italisë”
Burimi: Financial Times
Përktheu dhe përshtati: Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Përpjekja e fundit për të mbajtur të bashkuar zonën e euros
Rënia e “Super-Marios”, dhuratë për Putinin
