Mario Draghi, i cili javën e kaluar dorëzoi dorëheqjen si kryeministër i Italisë, ka një rezyme të jashtëzakonshme për një burrë shteti bashkëkohor: drejtori ekzekutiv i Bankës Botërore në vitet 1980; drejtor i përgjithshëm i Thesarit Italian në vitet 1990; guvernator i Bankës së Italisë në vitet 2000; dhe president i Bankës Qendrore Evropiane në krizën financiare të viteve 2010, gjatë së cilës ai vlerësohet se ka shpëtuar euron.
Për partizanët e qeverisë së Draghi, të Bashkimit Evropian dhe të ekonomisë globale, ai është bërë simbol i vazhdimësisë demokratike përballë trazirave ekonomike dhe ekstremizmit partizan.
Në këtë këndvështrim, largimi i Draghi, i nxitur nga bojkotimi i votimit të besimit nga tre parti në qeverinë e tij, paraqet katastrofë. Ministri i Jashtëm italian, Luigi Di Maio, e quajti atë një “kapitull të errët për Italinë”.
Për momentin zDraghi vazhdon si kryeministër në detyrë. Kandidati kryesor për ta zëvendësuar atë pas zgjedhjeve në shtator është politikania nacionaliste-populiste Giorgia Meloni. Meqenëse Draghi ka mbështetur sanksionet ndaj Rusisë për pushtimin e saj në Ukrainë, kolumnistët italianë i dënojnë kundërshtarët e tij si “filoputiniani” ose “dashamirës të Putinit”.
Por ka një gjë të çuditshme në lidhje me rolin e Draghi si një simbol i demokracisë: Asnjë votues askund nuk ka votuar kurrë për të.
Ai u vendos për të thyer një ngërç politik në fillim të vitit 2021 me kërkesë të Presidentit Sergio Mattarella, i cili vetë nuk është zgjedhur drejtpërdrejt.
Edhe pse i nderuar dhe i aftë të jetë zoti Draghi, dorëheqja e tij është një triumf i demokracisë, të paktën siç është kuptuar tradicionalisht fjala demokraci.
Problemi i Italisë është se qeveritë e saj tani u shërbejnë elektoratit dhe tregjeve financiare globale. Ndoshta kjo është e vërtetë për të gjitha vendet e ekonomisë globale. Por nuk është se si duhet të funksionojë demokracia. Me borxhin e qeverisë mbi 150 për qind të prodhimit të brendshëm bruto, rënien e popullsisë dhe rritjen e normave të interesit, Italia ka një monedhë të përbashkët evropiane që nuk mund ta zhvlerësojë.
Disa herë në dekadat e fundit, politika e zakonshme në Itali është pezulluar dhe qeveritë “teknike” si ajo e Draghi janë sjellë për të vendosur masa emergjente. Kjo do të thotë se qeveria italiane po i dëgjon më pak qytetarët edhe pse i bën thirrje për sakrifica dhe rregullime të mëdha.
Elektorati italian duket se po kthehet vazhdimisht në populist.
Zgjedhjet e Italisë 2018 ishin përmbysja e tretë e madhe antisistematike e mesit të dekadës së fundit, pas Brexit dhe zgjedhjes së Donald Trump në 2016. Lëvizja populiste e majtë Pesë Yjet, e themeluar nga komediani Beppe Grillo, mori një të tretën e votave. Ajo parti kundërshtoi korrupsionin dhe ndotjen dhe bëri thirrje për programe sociale rishpërndarëse, madje duke miratuar një version të të ardhurave bazë. Ajo sundoi në koalicion me Lidhjen, një parti e djathtë populiste e udhëhequr nga Matteo Salvini, i cili u fokusua në mbylljen e brigjeve të Mesdheut të Italisë ndaj imigracionit afrikan. Qeveria, e udhëhequr nga Giuseppe Conte, ishte jashtëzakonisht popullore.
Kur Covid goditi në vitin 2020, Banka Qendrore Evropiane i premtoi Italisë 200 miliardë euro për lehtësimin e pandemisë. Kryeministri Conte, në këtë kohë që drejtonte një qeveri progresive më tradicionale në koalicion me socialdemokratët, ishte ende shumë popullor. Por as Bashkimi Evropian dhe as struktura romake nuk i besuan atij që të shpenzonte gjithë ato para. Kur ish-kryeministri miqësor ndaj biznesit Matteo Renzi nxori aleatët e tij nga koalicioni, një qeveri e unitetit kombëtar (duke përfshirë çdo parti përveç asaj të zonjës Meloni në skajin më të djathtë) u formua rreth Draghi, i cili, thuhej se , kishte “besueshmërinë” për të qetësuar tregjet.
Por në çfarë konsiston besueshmëria e zDraghi? Në një demokraci, besueshmëria vjen nga një mandat popullor.
Në një “qeveri teknike”, besueshmëria vjen nga lidhjet me bankierët, rregullatorët dhe personat e tjerë të brendshëm. Kur një person në pozicionin e Draghi merr pushtetin, mund të jetë e paqartë nëse demokracia po kërkon ndihmë nga institucionet financiare apo nëse institucionet financiare e kanë haruar demokracinë në një cep.
Javën e kaluar, në vazhdën e dorëheqjes së Draghi, një këshilltar i bankës italiane UniCredit shtroi një pyetje hipotetike për Bankën Qendrore Evropiane: “Po sikur kandidatët e krahut të djathtë të bëjnë mirë dhe tregu i bonove të shitet – a duhet E.C.B. të ndërhyjë atëherë?”
“Rreziku” që menaxherët e riskut teknokratë po menaxhojnë mund të jetë vetë demokracia.
Plani i ndihmës së Bashkimit Evropian për Covid kishte për qëllim ta shtynte Italinë drejt reformave të tregut të lirë. Në këmbim të ndihmës, Brukseli mori një mësim në mënyrën se si qeveriset Italia. Italia ka marrë vetëm 46 miliardë euro nga shumat e premtuara; dhjetëra reforma do të kërkohen përpara se Bashkimi Evropian të bëjë të tjerat.
Këto reforma kanë filluar të duken të pakëndshme për shumë votues. Për shembull, Bashkimi Evropian donte që plazhet e Italisë të hapeshin për konkurrencën e tregut. Bregu italian është pronë publike. Shteti u jep koncesione bizneseve të vogla që menaxhojnë plazhet. Biznese të tilla, punësojnë rreth 100,000 italianë.
Partizanët e reformave, të cilat u mbështetën nga z. Draghi, i quajnë “monopolistë” familjet që drejtojnë ato koncesione të lashta të plazheve që përfitojnë nga prona publike. Kundërshtarët e reformave, midis tyre Salvini, do të thoshin se epiteti “monopolist” ishte më i përshtatshëm për zinxhirët ndërkombëtarë të hoteleve që mund të ”fshijnë” këto biznese të vogla.
Bashkimi Evropian donte gjithashtu që Italia të ndryshonte ligjet e saj për transportin e makinave. Ekziston një marrëveshje e veçantë licencimi për operatorët e makinave dhe shoferëve në Itali, e ndryshme nga marrëveshja për taksitë. Licencat janë të shtrenjta. Deri më tani, Uber ka operuar në Itali vetëm në mënyrën më të kufizuar.
Mbështetësit e reformës së tregut me gjasë e konsiderojnë si vjedhje të madhe që një taksi nga qendra e Milanos në aeroportin e largët të Malpensas duhet të kushtojë 100 euro dhe ata ka të ngjarë të shohin konkurrencën nga Uber si mënyrën për ta rregulluar atë. Për kundërshtarët, Uber është një problem, jo një zgjidhje.
Shumë nga këto reforma do të realizoheshin përpara fundit të vitit. Prandaj, koha e largimit të Draghi nuk është e rastësishme.
Në kohën kur ai u paraqit para Senatit javën e kaluar për të ngritur çështjen për të vazhduar, shumë italianë po e fyenin demokracinë e tyre, fyerje që nuk justifikoheshin vërtet nga interesi i Bashkimit Evropian për stabilitetin makroekonomik.
Ky është një interes legjitim. Borxhi i Italisë mund të ketë ende pasoja për qytetarët e saj dhe për Evropën.
Por askush nuk ka arritur ende në një mënyrë të kënaqshme për të trajtuar problemin e borxhit në çdo vend me borxhe të mëdha. Rregullimi i problemeve të tilla mund të kërkojë injektimin e parave të jashtme në një sistem politik, dhe kjo rezulton të jetë e vështirë të bëhet në një mënyrë jopartiake.
Ju mund të keni para për të shpëtuar vendin tuaj nëse Draghi është kryeministri juaj, u thanë në thelb italianëve, por jo.
Në këto rrethana nuk ka asgjë “populiste” apo Putindashëse apo të paarsyeshme në shqetësimin për pasojat për demokracinë.
Burimi: New York Times
Përktheu dhe përshtati: Konica.al
