Kostoja e rindërtimit të Ukrainës dhe ekonomisë së saj tashmë ka arritur të paktën 349 miliardë dollarë (346 miliardë euro), sipas një raporti të ri të hartuar bashkërisht nga Banka Botërore, Komisioni Evropian dhe qeveria ukrainase.
Në më shumë se gjashtë muaj që kur Rusia pushtoi Ukrainën, vendi ka pësuar një shkatërrim të gjerë. “Ndikimi i pushtimit do të ndihet për breza, me familje të zhvendosura dhe të ndara, ndërprerje të zhvillimit njerëzor, shkatërrim të trashëgimisë kulturore të brendshme dhe përmbysje të një trajektoreje pozitive ekonomike dhe të varfërisë,” thuhet në raport.
Raporti mbulon vetëm periudhën deri më 1 qershor, që do të thotë se dëmi që ka ndodhur në tre muajt e fundit nuk llogaritet. Ai vlerëson se kostoja e dëmit të drejtpërdrejtë është 97 miliardë dollarë, me strehimin, transportin, tregtinë dhe industrinë më të prekura.
Ndërprerja e flukseve ekonomike dhe prodhimit vlerësohet në 252 miliardë dollarë.
Gjetjet nënvizojnë shkallën e sfidës me të cilën përballet Ukraina në përpjekjen për të rindërtuar ekonominë e saj, ndërkohë që ajo vazhdon të luftojë kundër pushtimit rus.
“Është një shifër marramendëse,” tha për DW Anna Bjerde, nënkryetare e Bankës Botërore për Evropën dhe Azinë Qendrore. “Ne duhet të pranojmë se kjo luftë ka një ndikim shkatërrues në Ukrainë”.
Vlerësimi i dëmeve vjen krahas të dhënave të reja ekonomike nga Ukraina, të cilat tregojnë se PBB-ja në vend ra me 37% në tremujorin e dytë me bazë vjetore.
Rindërtimi ndërsa luftimet vazhdojnë
Raporti i Bankës Botërore thekson se ndërsa një qasje me faza për rindërtimin gjatë disa viteve është kritike, rreth 105 miliardë dollarë nevojiten në afat të shkurtër për të rindërtuar infrastrukturën sociale si shkollat dhe spitalet, për të riparuar lidhjet e transportit dhe për t’u përgatitur për mungesat e mundshme të energjisë këtë dimër.
“Ajo që është shumë e rëndësishme është që Ukraina të vazhdojë të marrë mbështetje nga komuniteti ndërkombëtar për të mbuluar kostot e saj të përditshme operative,” thotë Bjerde.
Ajo shtoi se pavarësisht presioneve inflacioniste dhe krizës energjetike që shkakton probleme për ekonomitë në mbarë botën, qeveritë janë mbledhur për të mbështetur Ukrainën. Ajo shpreson se raporti do të ndihmojë në sqarimin e donatorëve se cilat zona kanë nevojë për ndihmën më urgjente.
“Unë mendoj se ajo që ne mund t’u kthejmë vendeve që duan të ndihmojnë Ukrainën është ajo ndjenjë e metodologjisë, analitikës se si të jepet përparësi kur burimet natyrisht nuk janë të bollshme, por ato janë atje dhe se nevojat janë të mëdha,” tha ajo.
Ajo theksoi gjithashtu se megjithëse konflikti është ende i ndezur në Ukrainë, është jetike që procesi i rindërtimit të fillojë tani.
“Bëhet shumë më e shtrenjtë të rikuperohet dhe rindërtohet nëse lejoni që shërbimet e institucioneve të gërryen gjatë luftës,” tha ajo. “Mbështetja e vendit gjatë luftës parandalon përkeqësimin e mëtejshëm të jetesës dhe ndikimet e varfërisë.”
Jetët e zakonshme u shkatërruan
Për ukrainasit e zakonshëm, efektet ekonomike të luftës janë të thella.
Ludmyla Makivska, një pensioniste 70-vjeçare, jeton në një fshat 100 kilometra (62 milje) nga Kievi. “Kam katër muaj që nuk punoj dhe kam akumuluar borxhe për shërbimet komunale”, tha ajo për DW. “Marr pension, por mezi më mjafton për ushqim, kështu që mirë që kam kopshtin tim ku kultivoj patate dhe perime dhe para dy muajsh kërkova të kthehem në punë se po vjen sezoni i ngrohjes, nëse ka borxh , do të fikin gazin dhe ujin. Pastaj çfarë?”
Yuriy Kryshko, 35 vjeç, jeton në një qytet të vogël në rajonin Zhytomyr në veri të vendit. Ai punon në një fabrikë produktesh higjienike. “Shpesh nuk ka punë, ka më pak turne, por unë luftoj për çdo qindarkë”, tha ai. “Shpesh paga nuk paguhet në kohë. Gjithsesi është tashmë e vogël, dhe unë paguaj edhe mirëmbajtjen, kështu që nuk ka para të mjaftueshme për gjërat më të rëndësishme. Nuk di si të jetoj. Por të paktën kam një punë, shumë nga miqtë e mi janë pushuar nga puna”.
Dikush i pa punë është edhe studenti 22-vjeçar Vlad Kyriach. “Lufta ka ndikuar në jetën time,” tha ai. “Çmimet janë rritur në qiell: karburant, ushqim, shërbime. Kam humbur punën. Kërkoj një punë të re, por ka tre herë më shumë punëkërkues se sa ka oferta pune. Unë studioj për t’u bërë jurist. Atje janë reklama për fushën time të ekspertizës, por paga që ofrohet nuk është aspak e arsyeshme duke pasur parasysh çmimet të cilat janë rritur kozmikisht.”
Varfëria dhe vështirësitë e përditshme
Raporti thotë se varfëria në Ukrainë parashikohet të rritet dhjetëfish, me një në pesë ukrainas që pritet të jetojnë në varfëri deri në fund të vitit 2022. Banka Botërore thotë se çmimet në rritje të ushqimeve, si dhe shpërngulja e miliona njerëzve për shkak të shkatërrimit të shtëpive, janë shtytësit kryesorë.
Ai thekson se rritja e parashikuar e varfërisë do të jetë më e madhe se sa ishte parashikuar, nëse qeveritë dhe institucionet në mbarë botën nuk arrijnë të ofrojnë financim të mjaftueshëm për të kompensuar deficitin fiskal joushtarak të madh dhe në rritje të Ukrainës.
“Ukrainës i është dashur të përdorë shumë mobilizim të burimeve të brendshme, duke përfshirë edhe fitimin e parave, i cili ka pasur presione inflacioniste. Pra, sa më shumë financime grantesh dhe ndihmë ekonomike të mund të marrim në Ukrainë, aq më mirë është, sepse ne duhet ta ofrojmë atë mbështetje, kështu që se Ukraina gjithashtu mund të ndalojë disa nga ndikimet mbi të varfërit”, tha Bjerde.
Ruajtja e stabilitetit, arsye për shpresë
Për Ukrainën, tronditja në ekonominë e vendit ka ndryshuar në mënyrë dramatike progresin e bërë në vitet e fundit.
Sipas Ilona Sologub, një ekonomiste me Vox Ukraine, ekonomia e vendit u rrit midis 2016 dhe 2021 për të rikthyer PBB-në në nivelin që kishte qenë përpara aneksimit të Krimesë nga Rusia në 2014.
Ajo thotë se lufta ka pasur një ndikim dramatik në punësimin e njerëzve në mbarë vendin. Ajo thotë se anketat më të fundit zbuluan se rreth 40% e njerëzve që kishin punë para luftës kanë humbur punën e tyre, ndërsa 50% e atyre që ende punojnë kanë parë një ulje në pagat e tyre.
“Kështu që, sigurisht, njerëzit, disa prej tyre, humbën të ardhurat e tyre dhe shumë njerëz humbën fuqinë e tyre blerëse për shkak të inflacionit. Shumë njerëzve iu desh të zhvendoseshin në vendin e tyre të jetesës,” tha ajo për DW.
Ajo tha se detyrat kryesore ekonomike me të cilat përballet tani qeveria e Ukrainës janë ruajtja e stabilitetit makroekonomik dhe mbledhja e taksave për të vazhduar të paguajë për shërbimet më thelbësore.
Këtë javë, banka qendrore e vendit tha se nëse do të kishte një ngadalësim në luftime, rritja ekonomike mund të rifillonte në vitin 2023. Pavarësisht tkurrjes së madhe prej 37% të PBB-së në tremujorin e dytë, disa shifra për gushtin dhanë njëfarë optimizmi – veçanërisht ato që lidhen me bujqësia.
Një marrëveshje midis Ukrainës dhe Rusisë e ndërmjetësuar kohët e fundit nga OKB-ja dhe Turqia ka parë që dërgesat e grurit nga Ukraina në vendet e tjera të rifillojnë pas një bllokade disamujore. Drithërat janë një burim thelbësor i të ardhurave nga eksporti për Ukrainën.
Megjithatë, duke ilustruar llojin e pasigurisë me të cilën përballet Ukraina kur përpiqet të rindërtojë ekonominë e saj, presidenti rus Vladimir Putin këtë javë la të kuptohet për rishikimin e marrëveshjes. Ai pohoi se në vendet e varfra që kishin më shumë nevojë, drithërat e pamjaftueshme po shkonin.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Deutsche Welle
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Do rindërtoj Mariupolin, fabrikat e mia do konkurrojnë sërish globalist”
A do ndihmojë konfiskimi i aseteve ruse rindërtimin e Ukrainës?
