Javier Cercas/
Prej dy shekujsh, jetojmë të zënë në kurthin e idesë së nacionalizmit. Kjo ide lindi në Europë dhe në fillim qe emancipuese, sepse prej saj u zhvillua tranzicioni politik nga legjitimiteti hyjnor në duart e mbretit, tek legjitimiteti në duart e njeriut: thelbi i pushtetit nuk ishte më vullneti i Zotit, si në regjimin antik, por kombi, i përbërë nga qytetarët. Ndaj nacionalizmi, sidomos përgjatë shekullit XX, u shndërrua në një impuls progresi; jo si element ndasie, por si element unifikimi.
Por nacionalizmi i ka rrënjët në idenë që çdo komb ka të drejtën e një shteti, një kulture, një gjuhe; problemi qëndron në faktin që nuk ekziston një koncept konfuz se ai i kombit – asnjë komb nuk është i vërtetë: të gjitha kombet janë shpikje dhe ideja e implementuar e kombit autorizon kombin më të fortë të shtypë atë më të dobët: triumfi i parë dhe shembulli më i mirë është ai i Francës pas revolucionit, Franca ndrydhi të gjitha gjuhët dhe kulturat e tjera për të uniformizuar shtetin e virgjër francez. Por idetë evolucionojnë, dhe evolucioni i nacionalizmit qe ekstrem: nga ide lirie në fillim të shekullit XIX në një ide skllavërimi në shekullin XX.
Frankizmi u themelua i frymëzuar dhe prej atij nacionalizmi primitiv. Në shekullin e XX u farkëtua dhe ai shteti i unifikuar spanjoll që nuk u arrit dot në shekullin e XIX si në Francë. Delirit nacionalist të fashizmit, Europa iu përgjigj me krijimin e Europës së Bashkuar, fati i së cilës do të ishte Europa federale; përgjigja e Spanjës ndaj delirit qe krijimi i Shtetit autonomik, ose thënë ndryshe një Shtet federal.
Përpos paralelizmave në dukje logjike; dikush në Spanjë ose në Europë, duhet të kishte të drejtën të ndihej katalan, spanjoll apo francez; të fliste gjuhën katalane, spanjolle apo franceze, pa hequr dorë nga besimi se të bashkuar jemi më mirë se të ndarë, sepse ajo që na bashkon është shumë më shumë se ajo që na ndan dhe sepse të ndarë jemi më të dobët se të bashkuar.
Por për të arritur në këtë pikë duhet të shkojmë përtej skemave të rrënjosura thellë në mendjen tonë: të gjithë ne do të duhet të kuptonim që nxitja e praktikimit të gjuhës katalane apo baske nuk është e njëjta gjë si pavarësimi i Katalunjës apo Baskëve. Duhet të fillojmë të mendojmë që nxitja e praktimit të këtyre gjuhëve përbën thjesht përmbushjen dhe kënaqësinë e atyre që i flasin, asgjë më shumë. Ose kur flitet për një Spanjë, apo një Europë apo një Botë të bashkuar, “nuk do të thotë të ëndërrosh për shtypjen e dallimeve, por do të thotë të avokosh unitetin në diversitet”, ashtu siç thoshte dhe Bertrand Rusell.
Dilema thelbësore e kohës sonë qëndron mes nacionalizmit dhe federalizmit. Kemi nevojë për një revolucion por jo revolucion të përgjakshëm që të ndryshojë kufizimin mendor nacionalist – të përballjes së identiteve dhe sovraniteteve ekskluzive – në kufizimin mendor federalist – : një revolucion sa i madh aq edhe i domosdoshëm.
Javier Cercas është romancier Spanjoll. Ai jep Letërsi Spanjolle në universitetin e Gironës. Ka fituar këto çmime: “Independent Foreign Fiction Prize” në 2004, “International Dublin Literary Award” në 2008, “European Book Prize” në 2016.
Artikulli u përkthye nga Albana Murra.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
“Ku strehohen monstrat”
“Çmimi i civilizimit”
“Qeshni sa jeni gjallë”
