Pavarësisht humbjes së Rusisë në fushën e betejës, ose ndryshimit të regjimit në Moskë që prodhon lidership të ri të pashpërdorur nga fantazitë imperialiste, lufta në Ukrainë nuk ofron perspektivë të menjëhershme për përfitime strategjike afatgjatë për Perëndimin.
Një përjashtim kritik është zgjerimi i NATO-s për të përfshirë Suedinë dhe Finlandën, një perspektivë shumë e afërt, por e bllokuar tani për tani nga një anëtar kyç i aleancës prej 30 anëtarësh: Turqia.
Ky ngërç është i lidhur me një matricë problemesh, jo më pak sfidat e brendshme politike të presidentit turk Rexhep Tajip Erdogan, një rrëmujë e krijuar kryesisht nga ai vetë.
Erdogan është një hajdut i palodhur dhe i sigurt që do të përdorë ndikimin që ka për të marrë lëshime nga aleatët e tij në NATO dhe për të ndikuar mbështetësit e tij nacionalistë përpara zgjedhjeve të Turqisë, të planifikuara për në qershor.
Megjithatë, do të ishte e rrezikshme të hidhej poshtë pengimi i tij si qëndrim i përkohshëm ose të supozohej se problemi do të zhduket nëse Erdogan fiton zgjedhjet, pavarësisht keqmenaxhimit të inflacionit në rritje të vendit dhe trazirave ekonomike që rezultojnë.
Zgjidhja do të kërkojë diplomaci të qëndrueshme dhe, ndoshta, lëshime reale, disa prej të cilave janë në fuqinë e Uashingtonit për t’i bërë.
Presidenti Biden dhe Kongresi mund të luajnë një rol kyç në këtë.
Ata duhet, sepse sidoqoftë, Turqia është një anëtar i fuqishm dhe i domosdoshëm i aleancës dhe pasojat e zgjerimit të anëtarësimit në NATO – ose dështimi për ta bërë këtë – janë të ,ëdha.
Suedia dhe Finlanda janë vende me përmasa modeste – së bashku do të shtonin më pak se 2 për qind të popullsisë kolektive të NATO-s prej rreth 950 milionë banorësh – por do të kishin ndikim të madh.
Hyrja e tyre do të përfaqësonte një humbje të rëndë strategjike për presidentin rus Vladimir Putin, duke zgjeruar në masë të madhe territorin e aleancës perëndimore përgjatë kufirit të tij.
Më shumë se çdo lëvizje tjetër e prekshme e disponueshme për Uashingtonin dhe aleatët e tij evropianë, zgjerimi do të zgjeronte ombrellën e sigurisë së NATO-s për dy partnerë të çmuar që janë me të drejtë nervozë për gatishmërinë e provuar të Rusisë për të nisur një luftë rajonale në shkallë të plotë dhe kanë hequr dorë nga disa dekada të neutralitetit për të aplikuar së bashku për anëtarësim në aleancë.
Erdogan ka përfituar nga ai aplikim – si dhe rregullat e NATO-s që i japin çdo anëtari të drejtën e vetos për zgjerimin – për të përforcuar ankesat e Turqisë me dy kandidatët nordikë dhe aleancën në përgjithësi, duke përfshirë Shtetet e Bashkuara.
Disa nga këto ankesa janë të rrënjosura në shqetësimet e sigurisë së vetë Turqisë. Të tjera pasqyrojnë shkëputjen midis shtetit intolerant dhe gjithnjë e më despotik që Erdogan ka ndërtuar dhe demokracive të fuqishme të mbështetura nga shoqëritë civile në shtetet e tjera anëtare të NATO-s, si dhe në Suedi dhe Finlandë.
Ankesa më e vazhdueshme e Turqisë është më e vështira.
Erdogan ka qenë i bindur se Suedia, popullsia kurde e së cilës është rreth 100,000, godet aktivistët dhe simpatizantët e dyshuar të lidhur me Partinë e Punëtorëve të Kurdistanit, ose PKK, e cila ka kryer sulme terroriste në Turqi; Ankaraja, si dhe Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian e konsiderojnë atë si një organizatë terroriste.
Problemi është pjesërisht përcaktues: Në disa raste, Turqia ka kërkuar ekstradimin e kurdëve dhe aktivistëve të tjerë anti-Erdogan, rastet e të cilëve janë gjykuar nga gjykatat suedeze ose nuk kualifikohen si terroristë sipas standardeve perëndimore.
Në rastin e një personi, ekstradimin e të cilit Erdogan e ka kërkuar publikisht – një gazetar në mërgim që ai e akuzon se ka mbështetur një grusht shteti të vitit 2016 që synonte rrëzimin e tij – gjykatat suedeze e kanë refuzuar.
Në çdo rast, Erdogan nuk mund të presë në mënyrë të arsyeshme që një demokraci perëndimore të lërë mënjanë ligjet dhe procedurat e saj gjyqësore për të dorëzuar aktivistët me arsyetimin se ai i konsideron ata armiq.
Një kërkesë tjetër turke, që vendet nordike të heqin ndalimin e tyre për shitjen e armëve Ankarasë, duket se është drejt zgjidhjes.
Ndalimi, i vendosur gjithashtu nga vende të tjera evropiane, u vendos në vitin 2019 pasi Turqia nisi sulmet brenda Sirisë kundër një milicie kurde të lidhur me PKK-në, e mbështetur nga Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj evropianë, që ishte çelësi për humbjen ushtarake të Shtetit Islamik.
Duke mbajtur prioritetin e anëtarësimit në NATO në horizontin e tyre, Suedia ka rifilluar disa shitje armësh në Turqi dhe Finlanda do të bënte mirë të ndiqte shembullin.
Një çështje shumë më e rëndësishme e armëve është kërkesa e Turqisë prej 20 miliardë dollarësh për të zgjeruar dhe modernizuar flotën e saj ekzistuese të avionëve luftarakë F-16 të prodhuara nga SHBA. Pavarësisht mbështetjes nga administrata Biden, shitja është ‘bllokuar’ në Capitol Hill, me sa duket për shkak të shqetësimeve të të drejtave të njeriut në Turqi dhe me urdhër të ligjvënësve dashamirës ndaj Greqisë, e cila kundërshton marrëveshjen.
Nuk ka dyshim se Turqia, e cila u bashkua me NATO-n në vitin 1952, vetëm tre vjet pas lindjes së aleancës, ka qenë partner i vështirë për aleatët e saj.
Erdogan i ka komplikuar këto sfida që nga ardhja në pushtet në vitin 2014, duke krijuar lidhje më të ngushta me Rusinë edhe kur Putin dërgoi trupa në Ukrainë.
Në vitin 2019, edhe me kundërshtimet nga administrata Trump, Turqia mori raketa S-400, një sistem rus i mbrojtjes ajrore.
Këmbëngulja e Erdogan për këtë lëvizje u pa me të drejtë në Uashington si një tradhti.
Inatet dhe përplasja e interesave janë çmimi i çdo aleance të qëndrueshme.
Në fund, Turqia dhe aleatët e saj të NATO-s janë jetike për sigurinë e njëri-tjetrit dhe për frenimin dhe përfundimisht mposhtjen e agresionit rus.
Aleanca ka nevojë për Turqinë, e cila ka qenë një mburojë për mbrojtjen e Perëndimit kundër Iranit, e ka pajisur Ukrainën me drone dhe armë të tjera dhe ka penguar kalimin e përforcimeve detare ruse përmes Detit të Zi.
Putin është i vetmi fitues në përballjen për lejimin e Suedisë dhe Finlandës për t’u bashkuar me NATO-n.
Sa më shpejt të merren vesh Turqia dhe partnerët e saj, aq më mirë për aleancën.
Burimi: The Washington Post
Përktheu dhe përshtati: Konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Çfarë ka në axhendë anëtari nordik i Bashkimit Evropian?
