Kur liderët e Kinës riemëruan Yi Gang si guvernator të bankës qendrore të vendit në mars, ishte një surprizë e këndshme. Me një doktoraturë në ekonomi nga Amerika, ku ai gjithashtu dha mësim, Z. Yi është lloji i teknokratit me mendje reformash, i udhëtuar mirë që po zhduket nga struktura e politikëbërjes së Kinës.
Përshtypja e tij si një anakronizëm i mirëpritur u përforcua më 15 prill kur ai foli në procesverbal, në anglisht, në Institutin Peterson për Ekonominë Ndërkombëtare, një institut kërkimi në Uashington, përpara se të pranonte pyetje të pashkruara nga audienca. Në bisedë, ai shprehu respekt për forcat e tregut dhe liritë ekonomike. “Duhet të besoni se rregullimi i tregut është në përgjithësi racional,” tha ai. Si një politikëbërës, ai ka nxitur t’u japë familjeve dhe firmave private “masë lirie maksimale” për të blerë valutë të huaj, pa braktisur plotësisht kontrollet e kapitalit. Një arsye për qëndrimin e tij është personale. Si student dhe profesor jashtë vendit, kujtoi ai, e kishte të vështirë të konvertonte juanin në dollarë, qoftë edhe për shuma të vogla. “E urrej atë,” tha ai.
Zyrtari kinez madje argumentoi – vetëm me gjysmë shaka – se ai hezitonte të ndërhynte në tregjet e monedhës, pjesërisht për shkak se tregtarët në fondet mbrojtëse, firmat e letrave me vlerë dhe bankat tregtare paguhen shumë më mirë dhe me sa duket më i zgjuar se ai dhe punëtorët e tij të palodhur. I pyetur nëse ndjente se rezervat e këmbimit valutor të Kinës ishin ende të sigurta pas sanksioneve financiare të Perëndimit ndaj Rusisë, ai shprehu një besim pothuajse prekës në “arkitekturën” ekonomike globale.
Kjo ishte muzikë për veshët e turmës në Uashington. Por disa nga argumentet e zotit Yi ngritën vetullat. Ai e krahasoi stabilitetin e normave të interesit të Kinës me aktivizmin e Rezervës Federale të Amerikës. Pas goditjes së Covid-19, për shembull, Fed uli normat e interesit me 1.5 pikë përqindje në afër zeros. Banka Popullore e Kinës (pboc) i uli ato me vetëm 0.2 pikë përqindjeje. Në të kundërt, që nga fillimi i vitit 2022, ndërsa Fed ka rritur normat me 4.75 pikë, pboc ka ulur normat me 0.2 pikë të tjera.
Z. Yi shpjegoi gjithashtu se ai përpiqet të mbajë normat reale të interesit pak më poshtë normës së rritjes “potenciale” të Kinës, ritmin me të cilin ekonomia mund të rritet pa rritur inflacionin. Një nga grafikët që ai tregoi sugjeroi se normat reale kanë qenë mesatarisht pothuajse dy pikë përqindje nën potencialin që nga viti 2018, kur filloi mandati i tij.
Një udhëzim i tillë ngre një sërë çështjesh të sikletshme. Filloni me teorinë që qëndron pas saj. Në vitin 1961 Edmund Phelps, i cili do të fitonte një çmim Nobel, përshkroi një “rregull të artë” të kursimit dhe investimit. Një ekonomi që i bindet këtij rregulli do të akumulonte kapital deri në pikën kur produkti i saj marxhinal (fitimi nga shtimi i më shumë) barazohej me normën bazë të rritjes së ekonomisë. Në këto rrethana, norma e interesit (e cila është e lidhur ngushtë me produktin marxhinal të kapitalit) do të binte gjithashtu në përputhje.
Megjithatë, ky parim teorik është një udhëzues mjaft i çuditshëm për politikëbërjen monetare. Në fund të fundit, bankierët qendrorë nuk e kontrollojnë produktin margjinal të kapitalit, duke ushtruar vetëm ndikim shumë të largët mbi të nëpërmjet ndikimit të tyre mbi ritmin e investimeve. Për më tepër, pse një bankë qendrore do të synonte të mbajë normat e interesit nën normën potenciale të rritjes, në vend që të jetë në përputhje me të? Në modelin e Z. Phelps, normat e interesit bien nën rritjen vetëm kur ekonomia ka mbiakumuluar kapital, duke e ulur produktin e saj marxhinal shumë larg. Një ekonomi e tillë ka sakrifikuar konsumin për hir të kursimeve dhe investimeve të tepërta, të cilat nuk do të gjenerojnë asnjë kënaqësi kompensuese në të ardhmen.
Kina, natyrisht, akuzohet në mënyrë rutinore pikërisht për këtë lloj mbiinvestimi. Ishte pak e çuditshme, pra, të dëgjoje një bankier qendror kinez të përshkruante një nga simptomat e tij si një qëllim politikash. Megjithatë, në një fjalim të mëparshëm në Pekin këtë muaj, Z. Yi e bëri të qartë se ai po përpiqet të ndjekë rregullin e artë. Kur vendos politikën, ai synon pak më poshtë normës së shndritshme vetëm sepse rritja potenciale është kaq e vështirë për t’u llogaritur me saktësi (dhe, me sa duket, sepse ai do të preferonte ta nënvlerësonte sesa ta tejkalonte atë).
Pasiguria shpjegon gjithashtu inaktivizmin e përcaktimit të normës së interesit të zotit Yi. Për të justifikuar këtë qasje, ai citoi parimin e “zbutjes” të zyrtarizuar nga William Brainard i Universitetit të Yale në 1967, i cili thotë se nëse politikëbërësit janë të pasigurt për efektet e politikave të tyre, ata duhet të bëjnë më pak sesa do të bënin ndryshe. Me fjalë të tjera, nëse nuk jeni të sigurt për fuqinë e ilaçit tuaj, administroni më pak se sa do të ishit. Kjo tingëllon e arsyeshme. “Një mendjemprehtësi e vogël në bankën qendrore është plotësisht e përshtatshme”, siç tha dikur një ish-zyrtar i Fed.
Por në politikëbërjen monetare parimi mund të përfundojë si kundërproduktiv. Siç argumentuan Stéphane Dupraz, Sophie Guilloux-Nefussi dhe Adrian Penalver të Bankës së Francës në një punim të botuar në vitin 2020, ata tregtarë të zgjuar dhe të paguar mirë në tregjet financiare, si dhe përcaktuesit e pagave dhe çmimeve në ekonominë më të gjerë, do të fillojnë të presin këtë ngurtësi dhe do të rregullojnë veprimet e tyre në përputhje me rrethanat. Nëse inflacioni del jashtë, ata do të presin një reagim të frenuar dhe, si pasojë, një mospërputhje më të vazhdueshme të inflacionit. Më pas ata mund të veprojnë sipas kësaj pritshmërie, duke vendosur çmime ose paga në mënyra që e përkeqësojnë problemin.
Deficiti i zbutjes
Pas fjalimit të zotit Yi, Adam Posen i Institutit Peterson theksoi se bankierë të tjerë qendrorë do të ishin shumë të lumtur të kishin rekordin e inflacionit të politikëbërësit kinez, veçanërisht tani. Vitin e kaluar inflacioni në Kinë ishte vetëm 2%. Por politikëbërja e kujdesshme dhe e frenuar ndoshta nuk është arsyeja për këtë stabilitet të jashtëzakonshëm të çmimeve. Falë frenimit agresiv të vendit ndaj pandemisë në vitin 2020, banka qendrore nuk duhej të ulte normat e interesit aq sa Fed për të shpëtuar ekonominë. Dhe për shkak të angazhimit kokëfortë të Kinës ndaj politikave zero-covid vitin e kaluar, banka qendrore nuk kishte nevojë të rriste normat e interesit për të mbajtur inflacionin, siç bëri me vonesë Fed. Politika monetare e zbutur e Kinës pati sukses vetëm për shkak të një politike të pazbutur për kovidin.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A është ky fundi për euron?
“The Economist”: A është ky fundi i monedhës virtuale?
Bankat lulëzojnë pavarësisht krizës!
