Gjatë tre viteve të fundit, ekonomia globale i është nënshtruar një sërë goditjesh të paprecedentë. Pas shpërthimit të pandemisë, pushtimi rus i Ukrainës solli përçarje të shtuar. Të dyja kontribuan në krizën e kostos së jetesës, me bankat qendrore që rritën me shpejtësi normat e interesit për të frenuar inflacionin e rrëmbyer. Ndoshta, sistemi ekonomik ndërkombëtar ka shfaqur një qëndrueshmëri të jashtëzakonshme. Parashikimet më të dobëta për një krizë financiare në shkallë të gjerë dhe një zinxhir mospagimi të borxhit nga vendet me të ardhura të ulëta janë shmangur deri më tani. Por ekonomia globale është e dëmtuar keq. FMN-ja projekton perspektivat më të dobëta të rritjes afatmesme globale për mbi 30 vjet. Politikëbërësit të mbledhur në takimet pranverore të Bankës Botërore/FMN-së këtë javë kanë përfunduar punën e tyre për të stabilizuar ekonominë globale dhe për ta zhvendosur atë në një shteg rritjeje më të lartë.
FMN parashikon që rritja globale të jetë 2.8 për qind këtë vit, pak më pak nga pritshmëritë në janar. Ai gjithashtu vendos një shans 25 për qind që rritja të bjerë nën 2 për qind. Në të vërtetë, presionet mbi çmimet po rezultojnë më të qëndrueshme se sa pritej dhe kushtet ekonomike janë bërë më të brishta. Një zyrtar i lartë në FMN paralajmëroi për rreziqe “akute” për sistemin financiar global dhe shumë ekonomi të përparuara pritet të jenë të ngadalta këtë vit, pasi normat e larta të interesit shtrëngojnë kredinë. Rikthimi i ekonomisë globale në rrugën e duhur do të thotë të përballesh me disa rreziqe urgjente.
Edhe pse njëfarë qetësie është rikthyer në sistemin bankar pas rënies së tre bankave amerikane dhe marrjes urgjente të Credit Suisse nga UBS në mars, tregjet financiare mbeten në terren të lëkundur. Bankat qendrore mund të shohin fundin e këtij cikli të rritjes së normës, por kthimi i shpejtë i një dekade të parave të lira po ekspozon dobësitë. Ka shqetësime për ndikimin e normave të larta të interesit në pasuritë e paluajtshme komerciale dhe sektorin jobankar. Bankierët qendrorë përballen me një akt balancues: ata duhet të kufizojnë paqëndrueshmërinë e mëtejshme dhe të sigurojnë që inflacioni i lartë të mos rrënjoset.
Në të njëjtën kohë, kostot më të larta të huamarrjes po godasin vendet në zhvillim që kanë grumbulluar borxhe të mëdha që kanë të bëjnë me pandeminë dhe çmimet e larta të ushqimit dhe energjisë, të përkeqësuara nga një dollar i fortë. Rreth 60 për qind e vendeve me të ardhura të ulëta janë në rrezik të lartë ose tashmë në vështirësi borxhi. Vendet më të varfra përballen gjithashtu me faturat më të mëdha për shërbimin e borxheve të jashtme në 25 vjet.
Ngarkesat e larta të borxhit e ndërlikojnë detyrën për vendet në zhvillim të cilave u duhen mbi 2 trilion dollarë në vit deri në vitin 2030 për të ulur emetimet dhe për të përballuar dëmet nga ndryshimet klimatike. Rritja e përpjekjeve për të trajtuar ngrohjen globale është thelbësore për të parandaluar që njerëzit në vendet e varfra të bien më thellë në varfëri dhe për të nxitur rritjen dhe krijimin e vendeve të punës. Rreziqet gjeopolitike po minojnë gjithashtu perspektivat globale. FMN zbulon se kostoja afatgjatë e fragmentimit të tregtisë, si rezultat i tensioneve midis SHBA-së dhe Kinës, mund të jetë rreth 7 për qind e PBB-së globale. Barrierat ndaj tregtisë, investimeve dhe transferimit të teknologjisë do të kufizonin rritjen, veçanërisht në vendet më të varfra.
Politikëbërësit do të duhet t’i zbusin këto rreziqe. Rregullatorët do të duhet të qëndrojnë vigjilentë ndaj ndikimeve goditëse të normave të larta të interesit; Kriza e fundit bankare duhet të jetë gjithashtu një alarm për të përmirësuar rregullimin bankar dhe jobankar. Ka shpresë se përparimi në një kornizë për ristrukturimin e borxhit botëror në zhvillim në një mënyrë të rregullt midis kreditorëve, përfshirë Kinën, është i mundur në takime. Përpjekjet për të mobilizuar më shumë financime për ndryshimet klimatike nga institucionet financiare ndërkombëtare, si nëpërmjet përdorimit më efikas të bilanceve të tyre ashtu edhe nëpërmjet partneriteteve të sektorit privat janë gjithashtu jetike. Sfidat komplekse dhe të ndërlidhura me të cilat përballen vendet kërkojnë një përgjigje globale ambicioze dhe bashkëpunuese. Takimet e kësaj jave janë një moment vendimtar për ta vënë atë në lëvizje.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Financial Times“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Analiza/ Si filloi rënia e naftës e dimë, por si do të jetë fundi?
Bota duhet të kuptojë sfidën e rindërtimit
Lufta dhe subvencionet kanë përforcuar tranzicionin e gjelbër
