Kongresi i Shteteve të Bashkuara prezantoi për herë të parë tavanin e borxhit – kufirin e sipërm të parave që qeveria mund të merrte hua – në 1917. Masa nënkuptonte se qeveria nuk kishte më nevojë për miratim nga ligjvënësit për çdo borxh të lëshuar. Aktet e Borxhit Publik u miratuan më pas në 1939 dhe 1941.
Gjatë shtatë dekadave të fundit, tavani i borxhit është rritur 78 herë, duke përfshirë edhe vitin 2011 kur vonesa për të rënë dakord për një kufi të ri rezultoi në humbjen e vlerësimit të lakmuar të kredisë AAA nga SHBA, duke shkaktuar një rritje të kostove të huamarrjes.
Kufiri aktual i borxhit prej 31.4 trilion dollarë (28.6 trilion euro) u arrit në janar, por Departamenti i Thesarit mori masa të jashtëzakonshme për ta lejuar atë të vazhdojë financimin e aktiviteteve të qeverisë.
Afati tjetër kyç i fillimit të qershorit po afrohet shpejt, kohë në të cilën Kongresi duhet të ngrejë përsëri tavanin, ose qeveria amerikane mund të fillojë të mbarojë pa para dhe të mos paguajë borxhin e saj.
Një përplasje e ashpër është duke u zhvilluar midis demokratëve dhe republikanëve, të cilët duan që Shtëpia e Bardhë të bie dakord për shkurtimin e shpenzimeve publike, si dhe reforma të tjera.
Një varg takimesh midis udhëheqësve të lartë republikanë dhe presidentit amerikan Joe Biden deri më tani nuk ka arritur të zgjidhë mosmarrëveshjen. Raundi i fundit i bisedimeve të hënën gjithashtu dështoi për të thyer ngërçin.
Si do të ndikonte një mospagim borxhi në ekonominë globale?
Sekretarja e Thesarit e SHBA-së, Janet Yellen paralajmëroi të dielën se bllokimi ishte efektivisht një “armë për kokën e popullit amerikan dhe ekonomisë amerikane”.
Ajo tha se “kaos financiar dhe ekonomik do të pasonte” nga çdo dështim për të rritur tavanin e borxhit.
Javën e kaluar, Departamenti i Thesarit parashikoi se qeveria amerikane do të fillonte t’i mbaronte fondet që nga 1 qershori – një veprim që do të kishte pasoja të gjera për ekonominë e SHBA dhe globale.
Mungesa e fondeve do ta detyronte Thesarin e SHBA-së që me gjasë t’i jepte prioritet shpenzimeve në mënyrë që pagesat e borxhit dhe pagesat e interesit të bëhen së pari.
Kjo mund të nënkuptojë vonesa në pagesën e pagave të dhjetëra milionë punonjësve të sektorit publik, përfshirë mësuesit.
Pagesat e sigurimeve shoqërore dhe subvencionet e kujdesit shëndetësor për amerikanët e moshuar dhe të pambrojtur, duke përfshirë veteranët ushtarakë, gjithashtu mund të pezullohen.
Edhe pse çdo mospagesë e borxhit ka të ngjarë të jetë e përkohshme, një analizë nga këshilltarët ekonomikë të Biden ka paralajmëruar se edhe një mospagim “i shkurtër” do t’i kushtonte ekonomisë amerikane 500,000 vende pune.
Ata besojnë se një mospagim i “zgjatur” do të çonte në rënie të PBB-së me 6% me humbjen e dhjetëra mijëra bizneseve dhe rreth 8.3 milionë vende pune – pothuajse aq sa gjatë krizës financiare të vitit 2008.
Në një skenar të rastit më të keq, SHBA-së do t’i duhej të ndalonte huamarrjen tërësisht deri në korrik ose gusht, gjë që do të dërgonte valë të mëtejshme tronditëse në tregjet financiare globale.
Investitorët do të vënë në dyshim vlerën e obligacioneve amerikane, të cilat shihen si ndër investimet më të sigurta dhe shërbejnë si blloqe ndërtimi për sistemin financiar botëror.
Një dështim mund të dobësojë rëndë tregtinë globale dhe ta çojë pjesën tjetër të botës në një recesion të thellë.
Një mospagim më serioz do të shkaktonte një rënie të mprehtë të dollarit amerikan, duke shkaktuar luhatje kaotike në kurset e këmbimit dhe duke rritur çmimet e naftës dhe të mallrave të tjera.
Inflacioni global mund të rritet përsëri dhe çështjet e zinxhirit të furnizimit, të cilat frenuan tregtinë pas pandemisë Covid-19, mund të përkeqësohen për shkak të mungesës së besimit brenda sistemit financiar.
Cilat janë pikat kryesore të pengesave?
Kryetari i Dhomës së Përfaqësuesve Kevin McCarthy dhe Partia Republikane po refuzojnë të rrisin tavanin e borxhit pa shkurtime të mëdha buxhetore.
Dhoma e Përfaqësuesve e udhëhequr nga republikanët votoi në fund të prillit për shkurtime me vlerë rreth 4.8 trilion dollarë në një projekt-ligj të propozuar buxhetor që do të eliminonte lehtësimet tatimore për investimet në energji të pastër dhe do të kthente planin e Biden për të falur borxhin e kredisë studentore.
Megjithatë, legjislacioni nuk ka shanse të miratohet në Senat, me shumicën e tij demokratike.
Biden deri më tani ka refuzuar të negociojë, duke thënë se tavani i borxhit duhet të rritet pa kushte dhe më pas ai do të diskutojë shkurtimet e mundshme të buxhetit.
Presidenti i SHBA dëshiron që republikanët të bëjnë një angazhim publik se SHBA nuk do të dështojë dhe mund të vazhdojë të paguajë të gjitha faturat e saj duke pasur aftësinë për të vazhduar huamarrjen.
Gjatë mandatit të Biden si zëvendëspresident në vitin 2011, administrata e Obamës u detyrua të bënte lëshime të dhimbshme për republikanët në një përpjekje për të shmangur falimentimin dhe presidenti i SHBA është i prirur të shmangë një përsëritje të asaj rënieje.
Plani buxhetor i Biden do të zvogëlojë deficitet me gati 3 trilion dollarë gjatë një dekade, kryesisht nëpërmjet rritjes së taksave për të pasurit, gjë për të cilën republikanët nuk kanë gjasa të bien dakord.
Pas bisedimeve të pasuksesshme të së martës midis Biden dhe udhëheqësve të lartë republikanë dhe demokratë, McCarthy vlerësoi se të dy palët kishin vetëm dy javë për të arritur një marrëveshje që më pas mund të miratohej nga Kongresi.
Megjithatë, disa analistë ende mendojnë se skadimi i kufirit të borxhit të vonohet deri më 30 shtator për të shmangur rrezikun e menjëhershëm të mospagimit.
Çfarë tjetër mund të bënte Biden?
Presidenti mund, në teori, të thirret në Amendamentin e 14-të të Kushtetutës së SHBA-së, i cili thotë se “vlefshmëria e borxhit publik të Shteteve të Bashkuara, të autorizuar me ligj, … nuk do të vihet në dyshim”.
Disa analistë besojnë se Biden mund të argumentojë se ai ka një detyrë kushtetuese për të shmangur falimentimin dhe kështu mund të kalojë kufirin e borxhit për të vazhduar shpenzimet që Kongresi ka miratuar tashmë.
Megjithatë, kjo lëvizje pothuajse me siguri do të çonte në grindje të zgjatura ligjore, të cilat mund të shqetësonin tregjet financiare.
Republikanët kanë paralajmëruar se Biden nuk mund të veprojë në mënyrë të njëanshme dhe se zgjidhja duhet të vijë përmes Kongresit.
Këtë javë, një sindikatë e punonjësve të sektorit publik paditi Sekretaren e Thesarit Janet Yellen dhe Biden për të argumentuar se ata janë të detyruar me kushtetutë të shpërfillin kufirin e borxhit.
Padia po përpiqet të sigurojë që punëtorët të mos penalizohen ndërsa pagesat e borxhit janë prioritare në rast mospagimi.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Deutsche Welle“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
FMN: “Kjo është rritja më e ngadaltë ndonjëherë”
Duhet të shqetësohemi për deficitin tregtar?
Analiza: Sa i ka kushtuar botës pandemia
