El Nino, një fenomen natyror klimatik që ndryshon modelet globale të motit, është rikthyer zyrtarisht pas katër vitesh, duke kërcënuar të përkeqësojë inflacionin tashmë të ngritur të ushqimit.
Javën e kaluar, Qendra e Parashikimit të Klimës së Administratës Kombëtare Oqeanike dhe Atmosferike të SHBA (NOAA) tha se kushtet e El Nino janë tashmë të pranishme dhe pritet të “forcohen gradualisht” gjatë gjashtë deri në nëntë muajve të ardhshëm, duke sjellë një periudhë të re moti ekstrem në pjesën më të madhe të planetit.
“Ekziston një probabilitet mjaft i lartë [e një periudhe tjetër të fortë El Nino],” tha për DW profesori Harald Kunstmann, nga Instituti gjerman i Meteorologjisë dhe Kërkimeve Klimatike (IMK-IFU) në Institutin e Teknologjisë në Karlsruhe. “Nëse ndodh, ne mund të presim të njëjtat ekstreme dhe anomali klimatike që zakonisht shoqërohen me këtë fenomen.”
El Nino, që është spanjisht për Little Boy, karakterizohet nga temperatura më të ngrohta se mesatarja e sipërfaqes së detit në Oqeanin Paqësor qendror dhe lindor pranë ekuatorit.
Ajo nxit përmbytjet në Amerikë, stuhitë tropikale në Paqësor dhe sjell thatësira në shumë pjesë të tjera të botës, duke përfshirë Afrikën Jugore.
Këto efekte shkaktojnë përçarje të rëndë në peshkim, bujqësi dhe sektorë të tjerë të ekonomisë dhe dihet gjithashtu se po përkeqësojnë efektet e ndryshimeve klimatike.
Në vitin 2016, El Nino kontribuoi në vitin më të nxehtë të regjistruar ndonjëherë dhe shkencëtarët janë të shqetësuar se mund të shkaktojë temperatura të reja rekord globale.
Në fillim të këtij muaji, studiuesit në njësinë e vëzhgimit të tokës Copernicus të BE-së panë për herë të parë temperaturat globale të ajrit sipërfaqësor u rritën me 1.5 gradë Celsius (2.7 gradë Fahrenheit) mbi nivelet para-industriale.
Ky është kufiri që liderët botërorë ranë dakord të vendosin për ngrohjen globale në samitin e klimës në Paris të vitit 2015.
“Është mjaft e pazakontë t’i afrohesh kufirit të temperaturës prej 1.5 gradë Celcius në qershor,” tha Kunstmann. “Prandaj ka të ngjarë që së shpejti ta tejkalojmë këtë kufi, jo vetëm për disa javë, por për një periudhë më të gjatë kohore”.
Triliona dollarë humbje ekonomike
Ndikimet ekonomike të sezoneve të mëparshme të El Nino kanë vazhduar shpesh edhe pasi kanë kaluar kushtet më ekstreme të motit.
Pas El Nino-s në vitet 1982-1983, efektet financiare u ndjenë edhe për gjysmë dekade, duke arritur në rreth 4.1 trilion dollarë (3.7 trilion euro), sipas një studimi nga Kolegji Dartmouth në Shtetet e Bashkuara.
Në një punim për revistën amerikane Science, studiuesit thanë se pas sezonit 1997-98 El Nino, dëmi i rritjes ekonomike globale ishte 5.7 trilion dollarë.
“Ne mund të themi me siguri se shoqëritë dhe ekonomitë absolutisht nuk marrin vetëm një goditje dhe rimëkëmben,” tha Christopher Callahan, një student i doktoraturës në programin Ekologji, Evolucioni, Ekosistemet dhe Shoqëria të Kolegjit Dartmouth, duke shtuar se rritja mund të ndikohet deri në 14 vjet pas El Ninos, ndoshta edhe më gjatë.
Studiuesit e Dartmouth zbuluan se ngjarjet e viteve 1982-83 dhe 1997-98 El Nino e ulën produktin e brendshëm bruto (PBB) të SHBA-së me rreth 3% në 1988 dhe 2003. Vende si Peruja dhe Indonezia – ku bujqësia është përgjegjëse për deri në 15% të PBB – u përgjak me më shumë se 10% në 2003.
Studiuesit e Dartmouth vlerësuan se efektet negative ekonomike nga sezoni i fundit i El Nino mund të arrijnë në 3 trilion dollarë nga tani deri në vitin 2029.
“Ndikimi ekonomik fillon me industrinë e peshkimit, e cila vuan jashtëzakonisht për shkak të temperaturave më të larta të oqeanit,” tha Kunstmann për DW. “Më pas godet rajonet e mëdha bujqësore të Afrikës, Amerikës së Jugut dhe madje edhe disa rajone të Amerikës së Veriut. Pastaj, nëse të korrat janë të dobëta dhe infrastruktura dëmtohet nga stuhitë, sektori i sigurimeve do të vuajë gjithashtu.”
Inflacioni i ushqimit, energjisë rritet
Modelimi nga Bloomberg Economics i publikuar këtë javë zbuloi se periudhat e mëparshme të El Nino shtuan gati 4 pikë përqindje në çmimet e mallrave joenergjetike dhe 3.5 pikë në çmimet e naftës, duke dobësuar sigurinë globale të ushqimit.
Bloomberg zbuloi se inflacioni ishte rreth 0.75 pikë përqindje më i lartë në Argjentinë dhe Brazil dhe gjysmë pikë përqindje më i lartë në Filipine dhe Indi.
Me frikën se faza e fundit El Nino mund të jetë më e ngrohta dhe më e kushtueshme ndonjëherë, analistët mendojnë se ajo gjithashtu ka potencialin për të zgjatur inflacionin e lartë të ushqimit.
Kulmi i rritjes së çmimeve pas kovid, pas stimulimit mund të ketë kaluar, por mund të kalojnë disa vite deri në kthimin e objektivit të inflacionit prej 2% të vendosur nga bankat qendrore të SHBA-së dhe Europës.
Paralajmërimet në rritje për El Nino kanë ndihmuar tashmë që çmimet e kafesë, sheqerit dhe kakaos të rriten ndjeshëm javët e fundit, tha huadhënësi më i madh privat i Gjermanisë, Deutsche Bank, në një shënim kërkimor javën e kaluar. Mallra të tjera ushqimore pritet të pasojnë pasi të korrat ndikohen nga ngjarjet e rënda të motit.
“[Rritja e çmimeve] mund të ketë një efekt veçanërisht negativ në tregjet në zhvillim, ku ndodh rregullisht që ushqimi përbën të paktën një të tretën e shpenzimeve të konsumatorit. Pozicioni i tyre gjeografik gjithashtu i lë ata më të ekspozuar ndaj ndryshimeve klimatike si përmbytjet, të cilat një El Ngjarja Nino ka më shumë gjasa”, shkruajnë analistët e Deutsche Bank.
Në Indi, ku bujqësia është një gur themeli i ekonomisë dhe musoni vjetor është vendimtar për prodhimin e ushqimit, politikëbërësit kanë folur për nevojën për të qëndruar vigjilentë.
“Vigjilenca e ngushtë dhe e vazhdueshme … është absolutisht e nevojshme, veçanërisht pasi perspektiva e musonit dhe ndikimi i El Nino mbeten të pasigurta,” tha së fundmi shefi i Bankës së Rezervës së Indisë Shaktikanta Das.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Deutsche Welle“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A jemi gati për të zgjeruar ekonominë e kaltër?
10 vitet e ardhshme të Evropës
“Ekonomia shqiptare po përballet me pasojat e tërmetit”
