Verat amerikane, të njohura për lojërat e bejsbollit, marshmallows të pjekur dhe panairet e qarkut, kanë fituar tradita të reja: pishina që mungojnë shpëtimtarët, kampet në nevojë për këshilltarë dhe restorante të dëshpëruara për kamerierë. Këto mungesa kanë më shumë rëndësi sesa vetëm për bizneset në fjalë. Gjatë një viti në luftën e Rezervës Federale kundër inflacionit, gjendja e tregut të punës në Amerikë ka marrë një rëndësi të jashtëzakonshme. Shëndeti i tij është një tregues vendimtar nëse beteja po fitohet apo humbet.
Fillimisht, pandemia e Covid-19 ishte fajtore për shumë nga boshllëqet e fuqisë punëtore, pasi njerëzit ishin më pak të prirur të dilnin për punësim. Tani, siç e bëjnë të qartë publikimet e fundit të të dhënave, vetë ekonomia është burimi i tendosjeve. Konsideroni një gamë të gjerë masash. Të gjitha tregojnë për një zbutje të lehtë në tregun e punës gjatë vitit të kaluar. Megjithatë, të gjithë janë ende, në një shkallë të jashtëzakonshme, elastike sipas standardeve historike.
Për çdo person të papunë në Amerikë, ka 1.6 vende pune në dispozicion, një raport që është pak më pak që nga mesi i vitit 2022, por shumë më tepër se norma para pandemisë. Që nga shkurti i vitit 2020 – përpara se kovid të godiste Amerikën – ekonomia ka shtuar afro 4 milionë vende pune, duke e vendosur punësimin mbi vijën e tendencës afatgjatë. Duket se nuk ka shumë punëtorë të mbetur mënjanë: rreth 84% e punëtorëve të moshës kryesore (të moshës 25-54 vjeç) tani marrin pjesë në fuqinë punëtore, më së shumti që nga viti 2002 dhe vetëm një pikë përqindje nga niveli më i lartë i të gjitha kohërave.
Nga këndvështrimi i punëtorëve, një energji e tillë është e mirëseardhur. Rritja e pagave ka qenë veçanërisht e shpejtë për punët në sektorin e shërbimeve që kërkojnë më pak arsim, si ndërtimi. Kjo, nga ana tjetër, ka ndihmuar në ngushtimin e një pjese të pabarazisë së të ardhurave që godet Amerikën. Pjesët më pak të pasura të popullsisë priren të përfitojnë në mënyrë disproporcionale nga një treg i ngushtë pune. Shkalla e papunësisë për amerikanët me ngjyrë arriti në 4.7% në prill, një nivel rekord i ulët.
A do të mbijetojnë këto fitime kur mungesat e fuqisë punëtore ushqehen me çmimet? Fitimet për orë në qershor u rritën me një ritëm vjetor prej 4.4%, në përputhje me një normë inflacioni afërsisht dyfishin e objektivit të Rezervës Federale prej 2%. Masat alternative sugjerojnë se presioni në rritje mund të jetë edhe më i madh. Një gjurmues nga dega e Fed në Atlanta tregon për rritje vjetore të pagave prej rreth 6% këtë vit.
Fuqia e vazhdueshme e tregut të punës, përveçse garanton se Fed do të rifillojë ngritjen e normave të interesit në mbledhjen e saj në fund të korrikut, pasi nuk e bëri këtë në qershor. Tregjet tani caktojnë një probabilitet prej 92% për një rritje të normës me çerek pikë; vetëm një muaj më parë u pa si një rrokullisje monedhë. Në mars, kur një pjesë e vogël e huadhënësve, përfshirë Bankën e Silicon Valley, u shemb, shumë prej tyre kishin frikë se trazirat financiare do të përshkonin ekonominë. Por në një fjalim më 6 korrik, Lorie Logan, kreu i degës së Fed-it në Dallas, argumentoi se një sfond punësimi më i fortë se sa pritej kërkonte një politikë më kufizuese. “Pushimet nga puna mbeten të ulëta,” tha ajo. “Nuk ka asnjë tregues të një përkeqësimi të menjëhershëm të kushteve të tregut të punës.”
Optimistët shpresojnë se tregu i punës mund të vazhdojë aq sa ka bërë, duke u ftohur, por duke shmangur një rritje të mprehtë të papunësisë. Ata tregojnë për disa tregues. Kishte, për shembull, rreth 9.8 milionë vende pune të hapura në maj, me 1.6 milionë më pak krahasuar me një vit më parë. Në një skenar ideal, punëdhënësit do të anulonin reklamat e kërkuara për ndihmë, por nuk do t’i shtynin punëtorët në punë. Ky lloj reduktimi i kërkesës për personel, teorikisht, mund të çojë në një ngadalësim gradual të rritjes së pagave pa i rikthyer përfitimet e viteve të fundit. Deri diku, kjo është ajo që po ndodh. Edhe pse ende e shpejtë, rritja e fitimeve për orë është një pikë përqindje më e ulët se një vit më parë.
Replika pesimiste është se qetësimi ka një rrugë për të bërë dhe ekonomia nuk lëviz me hapa të rregullt. Fed ka rritur normat e interesit në mënyrë agresive gjatë vitit të kaluar dhe një pjesë e ndikimit ende nuk është ndjerë. Në të njëjtën kohë, për sa kohë që tregu i punës mbetet i shtrënguar dhe inflacioni është kokëfortë i lartë, banka qendrore nuk ka zgjidhje tjetër veçse t’i shtojë kësaj shtrëngimi. Nuk është thyer shumë deri tani. Por stresi po rritet.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “The Economist“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Greqi, turizmi në krizë punonjësish
Efektet financiare që u krijuan nga pandemia
Një surprizë e keqe për Krishtlindje
