Çmimet globale të naftës janë rritur që kur shpërthyen luftimet midis Izraelit dhe Hamasit mes spekulimeve se si konflikti mund të ndikojë në prodhimin e energjisë në Lindjen e Mesme.
Të hënën, standardi global i naftës së papërpunuar Brent u rrit 4.2 për qind në 88.15 dollarë për fuçi, ndërsa standardi i SHBA-së West Texas Intermediate u rrit 4.3 për qind në 86.38 dollarë për fuçi.
Çmimet të martën u lehtësuan lehtë, me Brent Crude dhe West Texas Intermediate që ranë përkatësisht me 36 cent dhe 35 cent.
Ndërsa as Izraeli dhe as Rripi i Gazës i rrethuar nuk janë prodhues të rëndësishëm të naftës, tregjet janë tronditur nga frika se konflikti mund të çojë në paqëndrueshmëri më të gjerë rajonale.
Lindja e Mesme është shtëpia e disa prej prodhuesve më të mëdhenj të naftës në botë, duke përfshirë Iranin dhe Arabinë Saudite, si dhe rrugët kryesore të tranzitit si Ngushtica e Hormuzit, e cila njihet si “pika e mbytjes së naftës” më e rëndësishme në botë.
A do të vazhdojnë të rriten çmimet e naftës në të ardhmen e parashikueshme?
Ndërsa shumë do të varen nga mënyra se si do të zhvillohet konflikti, analistët thonë se efekti i menjëhershëm në çmimet e energjisë ka të ngjarë të jetë i kufizuar.
Ndryshe nga rritja e çmimeve të naftës që pasoi pushtimin rus të Ukrainës vitin e kaluar, luftimet midis ushtarëve izraelitë dhe luftëtarëve të Hamasit, të cilat kanë vrarë më shumë se 1500 njerëz deri më tani në Izrael dhe Gaza, nuk përfshijnë drejtpërdrejt kombet prodhuese të naftës.
Morgan Stanley tha në një shënim të hënën se rreziku afatshkurtër për furnizimin me naftë ishte i ulët, por kjo mund të ndryshojë nëse konflikti përhapet në vende të tjera.
“Në një afat shumë të shkurtër, pavarësisht nga reagimi spekulativ që po shohim në tregun e naftës, unë e shoh rrezikun në rritje për çmimet e naftës së papërpunuar si të kufizuar nga kjo ngjarje”, tha Mike Rothman, president dhe themelues i Cornerstone Analytics, për Al Jazeera.
Rothman tha se ai gjithashtu nuk pret që konflikti të ndikojë në kërkesën globale dhe prodhimin e OPEC-ut në një afat më të gjatë, megjithëse faktorë të tjerë si rënia e stoqeve të naftës në vende të tjera në botë mund të ndikojnë në çmimet.
Cilët faktorë mund të çojnë në rritjen e mëtejshme të çmimeve të naftës?
Dy faktorë kyç për t’u parë janë nëse konflikti vjen në Iran apo Hezbollah, një grup i armatosur me bazë në Liban që është aleat i Hamasit dhe Iranit.
Të hënën, Hezbollahu tha se kishte lëshuar një breshëri raketash pasi të paktën tre anëtarë të saj u vranë gjatë një bombardimi izraelit mes tensioneve në rritje kufitare.
Irani mohoi përfshirjen në sulmin e papritur të Hamasit ndaj Izraelit të shtunën, pas një raporti në Wall Street Journal që pretendonte se zyrtarët iranianë të sigurisë ndihmuan në planifikimin e sulmit.
Ushtria amerikane dhe izraelite thonë se nuk kanë parë asnjë provë për të mbështetur përfshirjen iraniane, megjithëse Teherani i ofroi urimet e tij Hamasit pas sulmit.
Si mund të ndikojë përfshirja e Iranit në çmimet e naftës?
Ish-presidenti i SHBA-së Donald Trump rivendosi sanksionet ndaj industrisë së naftës të Iranit në vitin 2018, por eksportet dhe prodhimi i naftës iraniane u rritën në 2022 dhe 2023 pasi Uashingtoni dhe Teherani rifilluan bisedimet mbi programin e diskutueshëm bërthamor të Republikës Islamike.
Çdo dëshmi e përfshirjes iraniane në sulmin e Hamasit ka të ngjarë të sjellë një pengesë në ato negociata dhe potencialisht të çojë në sanksione të mëtejshme të SHBA-së mbi energjinë iraniane.
“Kërcimi i fundit i çmimit të naftës pasqyron shqetësimin e tregut të naftës që konflikti të bëhet një zjarr më i gjerë, i cili mund të përfshijë lojtarët rajonalë të Lindjes së Mesme që të përfshihen përmes agjentëve të tyre prokurë,” tha Alan Gelder, një analist në Wood Mackenzie, për Al Jazeera.
“Ndikimi më i menjëhershëm i tregut mund të bëhet zbatimi më i rreptë mbi eksportet iraniane – të cilat janë rritur me mbi 400 kb/d gjatë këtij viti – nga SHBA nëse konflikti zgjerohet. Ne po vëzhgojmë nga afër përpjekjet diplomatike rajonale dhe ndërkombëtare për të shmangur përshkallëzimin e mëtejshëm.”
Në një intervistë me CNBC të hënën, presidenti i Rapidan Energy Group Bob McNally tha se çmimet e naftës mund të rriten me 5 deri në 10 dollarë për fuçi nëse Irani tërhiqet në konflikt.
Rothman, megjithatë, tha se kishte “dyshime serioze” se Izraeli do të angazhohej drejtpërdrejt me Iranin ushtarakisht.
“Ndërsa Teherani ka treguar mbështetjen e tij për sulmin e Hamasit, kjo mbështetje verbale është shumë më e vogël se provat e nevojshme që Izraeli t’i përgjigjet në mënyrë kinetike Iranit,” tha ai.
Çfarë ndodhi me çmimet e naftës gjatë konflikteve të mëparshme që përfshinin Izraelin dhe Palestinezët?
Rritja aktuale e çmimeve të naftës ka ngjallur kujtime të krizës së naftës të vitit 1973 që pasoi Luftën e Tetorit, kur Egjipti dhe Siria filluan një sulm të befasishëm ndaj Izraelit për të rifituar territorin.
Ashtu si sulmi i së shtunës nga Hamasi, lufta 50 vjet më parë filloi në një festë hebreje dhe i kapi forcat izraelite të pavetëdijshme.
Në përgjigje të mbështetjes së SHBA-së për Izraelin gjatë konfliktit të vitit 1973, vendet arabe prodhuese të naftës ulën prodhimin e naftës dhe vendosën embargo ndaj SHBA-së dhe disa prej aleatëve të saj, duke shkaktuar katërfishimin e çmimeve të naftës gjatë muajve në vijim.
Megjithatë, situata sot është shumë e ndryshme nga ajo e atëhershme.
Rothman tha se kishte një “probabilitet gati zero” që një rritje kaq dramatike e çmimeve të ndodhte këtë herë.
“Pasojat e embargos së ’73 bënë që shumë në OPEC të arrijnë në përfundimin se veprimi ishte një gabim i madh për shkak të dekadave të keqdashjes së krijuar nga vendet e mëdha konsumuese të naftës,” tha ai.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “AlJazeera“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Konflikti në Lindjen e Mesme prek edhe kriptomonedhat
