Vitet 2020 ka qenë një dekadë me gunga deri më tani për ekonominë globale.
Më 31 dhjetor 2019 – prag fjalë për fjalë të dekadës – Organizata Botërore e Shëndetësisë u njoftua për një grup shqetësues të rasteve misterioze të pneumonisë në Kinë. Deri në mars, pandemia Covid-19 kishte mbyllur botën dhe do të merrte një vare drejt rritjes ekonomike globale gjatë dy viteve të ardhshme.
Pikërisht kur bota doli nga ajo krizë, një katastrofë e re u shpalos me pushtimin rus të Ukrainës në shkurt 2022. Çmimet e naftës u rritën, duke nxitur inflacionin. Zinxhirët e furnizimit, tashmë të përmbysur nga pandemia, u hodhën në rrëmujë të mëtejshme. Evropa ndaloi në mënyrë dramatike shumicën e tregtisë me partnerin e saj më të madh të energjisë.
Dhe ka pasur gjithashtu disa nënkomplote të rëndësishme: rrëzimi i kriptomonedhës, revolucioni i punës nga shtëpia dhe prania gjithnjë e më e dukshme e inteligjencës artificiale (AI) në jetën e përditshme të punës. Ka qenë një udhëtim i egër, për ta thënë butë.
Pra, ndërsa dekada shkon përpara në vitin 2024, a po shkon ekonomia globale drejt një pushimi dhe stabiliteti shumë të nevojshëm? Mos vini bast për të.
Pamja e madhe ekonomike
Ngjarjet dramatike të viteve të fundit kanë lënë një trashëgimi të konsiderueshme ekonomike.
Megjithëse inflacioni është ngadalësuar ndjeshëm në ekonomitë e përparuara të botës, normat e interesit mbeten të larta. Nuk ka siguri se kur mund të bien, me bankierët qendrorë që hezitojnë të lëvizin shumë shpejt mes dyshimeve nëse inflacioni është zbutur vërtet.
Disa ekspertë besojnë se efektet e shtrëngimit të politikës monetare do të fillojnë të ndihen në vitin 2024, duke mos pasur ndikimin në vitin 2023 që shumë menduan të mundshëm.
“Ekonomia globale nuk është dobësuar aq shumë sa mund të kishim menduar se do të kishte bërë, duke pasur parasysh të gjitha goditjet që kemi parë,” tha për DW Adam Slater, ekonomist kryesor për Oxford Economics. “Por ne mendojmë se disa nga këto janë vetëm një çështje kohe.”
Slater pret që rritja globale të jetë dukshëm “më e dobët” në vitin 2024 dhe nuk ka përjashtuar recesionet teknike.
Ekziston një pritshmëri që rritja globale e PBB-së nuk do të jetë shumë e ndryshme në 2024 krahasuar me 2023, por shumë parashikojnë një ngadalësim.
Organizata për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim pret rritje globale prej 2.7% këtë vit, nga 2.9% në 2023. Fondi Monetar Ndërkombëtar pret rritje 2.9%, ndërsa Banka Qendrore Evropiane ka parashikuar një normë prej 3%.
Brenda kësaj, ka shumë mospërputhje rajonale. Për shembull, FMN pret rritje shumë më të fortë në SHBA sesa në Kinë apo Evropë.
Duke ‘vëzhguar’ Kinën
Në të vërtetë, ekonomia e ftohjes së Kinës është diçka për t’u parë nga afër në 2024, duke pasur parasysh se sa kritike është ekonomia e dytë më e madhe në botë për globin në tërësi.
“Është e rëndësishme për rritjen globale dhe është e rëndësishme rajonalisht në Azi për dinamizmin e asaj ekonomie,” tha Slater i Oxford Economics.
Sushant Singh, nga Qendra e Indisë për Kërkimin e Politikave, tha nëse ekonomia e Kinës “ringjallet apo fundoset” është një pyetje kritike për vitin 2024.
Në fillim të këtij viti, Banka Botërore paralajmëroi se gjendja e keqe ekonomike e Kinës do të rëndonte rëndë në Azinë Lindore si një e tërë, tradicionalisht një nga motorët më të mëdhenj ekonomikë të botës.
Megjithatë, William Reinsch nga Qendra për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare në Uashington, është më optimist për perspektivat e Kinës.
“Një nga karakteristikat interesante të ekonomive të kontrolluara nga shteti është aftësia e tyre për të shtyrë pasojat e gabimeve të tyre,” tha ai për DW.
“Ata do t’u thonë bankave: jepini hua këtij sektori. Ata do t’u thonë kompanive që nuk mund të prisheni, ose do t’u thonë kompanive që duhet të prishen, nëse duan të dërgojnë një sinjal. Por është qeveria që kërkon të shtënat.”
Reinsch mendon se parashikimet e një spërthimi ekonomik kinez janë të mëdha, edhe pse pranon shqetësimet serioze ekonomike atje.
“Ata kanë disa sektorë shumë të fortë eksporti, duke filluar me bateritë EV [automjete elektrike], një grup i tërë kategorish elektronike të konsumit, minerale,” tha ai. “Dua të them, ata kanë pjesë të mëdha të ekonomisë së tyre ku janë shumë konkurrues globalisht dhe kjo nuk do të ndryshojë.”
Megjithatë, një zonë për të cilën ai shqetësohet është Tajvani. Megjithëse takimi i fundit midis Xi Jinping dhe Joe Biden sugjeroi një lloj shkrirjeje në marrëdhëniet SHBA-Kinë, perspektiva e një pushtimi kinez të Tajvanit varet mbi ekonominë globale si disa ngjarje të tjera të mundshme.
Megjithëse një pushtim mbetet i pamundur – dhe një pushtim në vitin 2024 do të ishte një tronditje e përmasave të mëdha – Reinsch tha se kjo është diçka që e shqetëson vërtet atë.
“Xi po mendon për trashëgiminë dhe një nga gjërat që ai dëshiron të bëjë është të vendosë pjesën e fundit në enigmë,” tha ai.
Ukraina, ushqimi dhe karburanti
Ndërsa një konflikt në Tajvan është ndoshta diçka për të ardhmen, lufta në Ukrainë ka të ngjarë të mbetet një ndikim i rëndësishëm në botën globale.
Për Sushant Singh, është ende variabli më i rëndësishëm. “Patjetër lufta Rusi-Ukrainë, sepse ajo ndikon drejtpërdrejt në tre gjëra: ushqimin, plehrat dhe karburantet”, tha ai. “Pra, këto tre gjëra prekin numrin më të madh të njerëzve, veçanërisht në Jugun Global.”
Lufta ka pasur një ndikim të thellë në tregjet globale të energjisë dhe ushqimit për dy vitet e fundit, me më të varfërit në botë të prekur.
“Nëse në disa mënyra ajo situatë stabilizohet ose zgjidhet, një numër i madh njerëzish në Jugun Global do të përfitonin për sa i përket numrit të njerëzve,” shtoi ai.
Singh tha se ekziston një çështje më e përgjithshme se si parashikimet ekonomike priren të fokusohen në vendet më të pasura, pa u fokusuar mjaftueshëm në ekonomitë në zhvillim dhe çështjet serioze atje, të cilat në shumë mënyra janë përkeqësuar që nga pandemia.
Ai theksoi Indinë si një shembull ku ritmet e larta të rritjes maskojnë realitetin e jetës për shumicën dërrmuese. Qeveria indiane kohët e fundit njoftoi se do të sigurojë grurë falas për më shumë se 800 milionë njerëz në vend.
“Nëse e ardhmja do të ishte kaq e ndritshme, ne nuk do të shikonim që dy të tretat e vendit të premtoheshin racione ushqimore falas për pesë vitet e ardhshme nga zoti Modi,” tha ai.
Ethet zgjedhore në mbarë botën
India është një nga disa vende që do të mbajë zgjedhje vendimtare vitin e ardhshëm.
Në fakt, viti 2024 është viti më i madh zgjedhor në histori. Më shumë se gjysma e popullsisë së botës prej 8.1 miliardë banorësh jeton në një vend që do të shkojë në votime në mbarë botën. Brazili, Pakistani, Indonezia, Turqia, Meksika, Bangladeshi dhe potencialisht Mbretëria e Bashkuar janë ndër vendet e tjera që do të mbajnë vota të rëndësishme.
Shumë prej këtyre vendeve kanë rëndësi ekonomike globale, por është e vështirë të shikosh pas zgjedhjeve presidenciale në SHBA 2024 si më vendimtaret nga të gjitha. Donald Trump aktualisht kryeson Presidentin Joe Biden në sondazhe dhe mund të zgjidhet nëntorin e ardhshëm për atë që do të ishte një mandat i dytë historik.
Duke pasur parasysh se si Trump i bëri ballë një lufte tregtare me Kinën gjatë presidencës së tij të fundit, ekziston një shqetësim i konsiderueshëm rreth asaj se çfarë do të thoshte një mandat i dytë Trump për ekonominë globale.
“Do të ishte një tronditje e madhe sepse ai tashmë po flet për tarifat e përgjithshme dhe një sërë gjërash mjaft tronditëse,” tha Reinsch. “Ju mund të jeni mjaft të sigurt se pjesa tjetër e botës do të reagojë tepër, ose sigurisht do të reagojë.”
Nëse Trump fiton, ai nuk do të merrte detyrën deri në vitin 2025.
Ka një gamë të gjerë faktorësh të tjerë dhe ngjarje të mundshme për të cilat udhëheqësit e biznesit dhe ekonomistët kanë trajnuar për vitin 2024. Tranzicioni i gjelbër në shumë sektorë dhe ritmi i shpejtë i zhvillimit brenda AI ka të ngjarë të bëhen më qendrore për diskutimet e biznesit.
Por, siç na treguan ngjarje të tilla si pandemia dhe lufta në Ukrainë, shpesh janë gjërat e papritura dhe të paparashikueshme ato që kanë ndikimin më të madh.
“Ajo për të cilën shqetësohem më shumë janë ngjarjet si ‘mjellmat e zeza’, ngjarje që nuk janë të parashikueshme, që çojnë në reagime kataklizmike,” tha Reinsch.
Mos u habitni nëse ka më shumë surpriza.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga “Deutsche Welle“
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
A mund të shmangë Evropa skenarin më të keq këtë dimër?
A është bota në prag të një dekade tjetër të humbur?
A do t’i lërë pas Kina problemet e saj ekonomike në 2024?
