Kostandin Jirecek, historiani i njohur çek, në librin “Historia e serbëve” i cilëson kështu shqiptarët: “Shqiptarët në Mesjetën e hershme mund të kenë humbur shumë tokë te serbët. Ata nuk ishin aspak një popull që po shuhej.
Që nga fundi i shekullit XIII, ata nisën një sulm drejt veriut në Selanik, Epir dhe Greqi, që nga fundi i shekullit XVII një sulm të dytë drejt verilindjes deri në Novi Pazar, Nish dhe Vranjë.
Në Mesjetë, ato dolën si një popullsi e krishterë e lashtë me kulturë më shumë qytetare, që ishte shumë më pranë grekëve dhe romanëve dalmatë, sesa serbët e sapokonvertuar”, siç theksohet kështu, në librin “Historia e Serbëve”.
Sipas historianit çek “për krishterimin dëshmojnë mbetjet e terminologjisë së vjetër latine në gjuhën e tyre dhe shumë emra vendesh me prejardhje nga emrat e shenjtë. Në dokumentin e manastirit të Deçanit (1330) dhe në kadastrën e Shkodrës (1416), çdo shqiptar mban dy emra: i pari ishte një emër i krishterë, rrallë një romak (si Calens nga Calenda ose Tanusius) ose kombëtar (Barda “i bardhë”, Progon, Bitri etj.), i dyti zakonisht emri i një fisi apo i një fshati, më rrallë emërtimi i një veçorie vetiake, si “i(e) bukur” (Mira), “i(e) vogël” (Vogali) e të tjera si këto. Më të shumtët e këtyre emrave të fiseve sot janë ende të njohur si emra fisesh ose fshatrash: Tuzi (tanimë në 1330), Prekali, Shkreli, Kastrati etj.
Në kadastër në vitin 1416 p.sh. në “villa i Tusi” (Tuzi në Podgoricë) quhen të 16 pronarët e shtëpive Tusi që e kanë zanafillën nga kryetari Jurco Tusi, ndërkohë që në Grouemira grande (shqip “gruaja e bukur”) nga 20 shtëpi ishin të banuara vetëm 11. Në male në lindje të Liqenit të Shkodrës ishin vendosur fise të mëdha, si Hotajt (Hoti) që ende sot vazhdojnë të jenë shumë të rëndësishëm, të përmendur shpesh që nga viti 1330.
Në të vërtetë, në mesjetë nuk ishin vendimtare fiset, por kryetarët dhe fisnikët…
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
‘Burri Mërkosh’/ Riti mijëra vjeçar që ruhet në Shpat të Elbasanit
