Uiski – një pije alkoolike, origjina e së cilës është në Skocinë mesjetare ose Irlandë, kjo nuk është e qartë ende – dikur ishte një pije jo e zakonshme, ekzotike, ku rumi, xhin dhe rakia ishin pijet e më të forta. Por gjatë dhe menjëherë pas Luftës Revolucionare, gjithçka ndryshoi. Uiski u bë një pije popullore dhe fitimprurëse, dhe më shumë se kaq, një mall vendimtar në ekonominë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës.
Ndryshe nga rum, i cili ishte bërë nga sheqerna dhe përzjerje të tjera të dërguara nga ishujt e kontrolluar nga Britanikët në Karaibe, uiski mund të distilohet në këtë vend nga përbërës të papërpunuar me burim vendas. Misri, në veçanti, ishte i bollshëm në Amerikë.
Por edhe pasi përfunduan armiqësitë, tregtia e rumit nuk u rivendos në të njëjtën shkallë siç kishte ekzistuar para luftës,- thotë Rorabaugh. Emigrantët skocez-irlandezë, të cilët ishin mësuar të pinin uiski në vendet e tyre, morën menjëherë uiski amerikan. Një faktor edhe më i madh në ngritjen e uiskit, thotë ai, ishte ndërsa amerikanët migruan drejt perëndimit, ata kishin qasje në më shumë tokë për të rritur më shumë misër.
“Misri i tepërt do të kalbej, përveç nëse ruhet duke e kthyer atë në uiski,” thotë Rorabaugh. Një bum uiski lindi dhe së shpejti fermerët po transportonin arka në Lindje për të fituar para.
Në Evropë, pijet zakonisht bëheshin nga patate, grurë, thekër ose elb, kështu që uiski i bërë nga misri amerikan ishte unik, megjithëse duhej të bëhej në tufa të vogla.
“Shumica e distilatorëve amerikanë zbuluan se përzierja e grurit ose elbit (të dy më të shtrenjtë se misri) e lehtësoi distilimin. “Rebelimi” i Uiskit nxiti taksat të rriteshin.
Uiski gjeneroi aq shumë të ardhura, në fakt, saqë kur kombi i ri luftoi nën peshën e borxhit të Luftës Revolucionare, Sekretari i Thesarit, Alexander Hamilton propozoi një taksë për pijet alkolke si një mjet për ta paguar borxhin. Kongresi miratoi legjislacionin, por siç shpjegon historiani nga Universiteti Loyola, Peter Kotowski, taksa së shpejti u ndesh me një kundërshtim të ashpër.
Për fermerët e vegjël dhe distiluesit në Pensilvanin perëndimore, uiski ishte një mjet për të mbijetuar dhe ata nuk donin të ndanin paratë e tyre të fituara me qeverinë federale. Ata nuk pranuan të paguanin dhe filluan kundërshtimin e mbledhësve të taksave dhe ky reagim u bë i njohur si “rebelimi i Uiskit”.
Presidenti I Uashingtonit – i cili më vonë bëri uiski në një distileri në malin Vernon pasi u largua nga detyra – fillimisht u përpoq ta shuante kryengritjen me një deklaratë të vitit 1792 që paralajmëroi fermerët që të veprojnë. Por dy vjet më vonë, pasi njerzit vunë zjarr në shtëpinë e Pittsburgh, një zyrtari të taksave, Uashingtoni nuk kishte shumë zgjedhje, veçse t’i përgjigjej me forcë.
Ai organizoi një ushtri federale prej afro 13,000 burrash dhe marshoi në Pensilvaninë perëndimore, ku u arrestuan 150 fshatarë. Vetëm dy u gjykuan dhe u dënuan për tradhti.
Por autoriteti I qeverisë federale, përfundimisht i fali ata.
Uiski u bë popullor së uji…
Pavarësisht peripetësive, uiski mbeti popullor, veçanërisht në kufi. Ndërsa Kate Hopkins detajon në 99, “Dramën Whisky”: Kërkimi aksidental Hedonist për shotsën e përsosur, në një kohë kur kombit i mungonte uji i pijshëm e i pastër, uiski siguroi një zëvendësues.
“Uiski ishte kudo, si një mjet për të filluar ditën ose për të përfunduar një marrëveshje, ose edhe siç përshkruhet si “ilaçi,”- shkruan ajo. Në perëndim ai madje u përdor si një monedhë alternative, në vendet ku dollarët dhe centë të vërtetë ishin të vështirë për tu gjetur.
Në 1802, Presidenti Thomas Jefferson eliminoi taksën mbi uiskin, e cila i dha industrisë së uiskit një nxitje të madhe. Uiski u bë një pjesë e rëndësishme e jetës së përditshme amerikane, kishte me shumë njerëz që e pinin atë gjatë vakteve, si dhe e fillonin dhe mbaronin çdo ditë me një gëlltitje … ndoshta edhe me dy.
James Madison asokohe tha se kishte pirë çdo ditë një faqore me uiski. “Deri në vitet 1820, uiski shiti për njëzet e pesë cent një litër, duke e bërë atë më të lirë se birra, vera, kafeja, çaji ose qumështi,” shkruan Rorabaugh.
Kështu, rëndësia ekonomike e Ëhisky u bë mjaft e madhe. “Pas vitit 1830 ekonomia amerikane u bë më industriale në kuptimin modern me prodhimin në masë të tekstileve, këpucëve, librave dhe mallrave të tjera, si dhe pësoi një revolucion në transport që filloi me kanale dhe varka me avull dhe që u kthyen shpejt në hekurudha,” thotë Rorabaugh. “Këto industri të reja gjigande u kapitalizuan në një mënyrë shumë të shpejtë, gjë që me industrinë e uiskit nuk ndodhi.”
Një faktor tjetër që e bëri uiskin më pak fitimprurës ishte emancipimi I amerikanëve. Filloi fuqimisht lindja e të drejtave të grave. Për feministët e hershëm, abuzimi me alkoolin nga burrat, të cilët ndonjëherë linin gjithë paratë e tyre në tavernë për të pirë dhe i linin familjet e tyre të luftonin, pati efektin e “shtypjes” së grave.
Në një Amerikë të industrializuar gjithnjë e në rritje, uiski gjithashtu mori përsëri rrugën e fitimeve të mëdha. Puna në fabrikë kërkonte që amerikanët të qëndronin zgjuar dhe vigjilent për periudha të gjata gjatë Revolucionit Industrial. Kjo deri kur një pije tjetër e fortë u bë e njohur në të gjithë vendin – kafeja…
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
