Ҫfarë është Vitamina D?
Vitamina D quhet ndryshe edhe vitamina e Diellit. Ajo është një element i rëndësishëm për shëndetin kockor dhe jo vetëm. Trupi ynë e siguron vitaminën D nëpërmjet ekspozimit në diell (rrezet UV-B) dhe dietës ushqimore. Kjo lloj vitamine D që sigurohet nga jashtë duhet të përpunohet në mëlçi dhe veshka që të ushtrojë efektin e saj në kocka.
Cilat janë efektet e Vitaminës D?
Vitamina D nxit thithjen e kalçiumit në zorrë. Ajo është elementi bazë që rregullon metabolizimin e mineraleve në kockë. Falë saj dhe kalçiumit të rriturit mbrohen nga osteoporoza dhe osteomalacia, dy sëmundje që e dobësojnë kockën dhe rrisin riskun për fraktura. Vitamina D parandalon rakitizmin dhe kariesin dentar te femijët . Por efektet e saj nuk janë vetëm në kocka. Vitet e fundit po bëhen studime të cilat kanë hedhur dritë mbi të tjera efekte shumë të rëndësishme të kësaj vitamine në trupin tonë. Diskutohet roli i saj mbrojtës kundër disa lloje kanceri si psh; i zorrës së trashë, i gjirit dhe i prostatës.
Kush janë shkaqet e mungesës së Vitaminës D në trup?
Tek fëmijët e vegjël shkak kryesor është ushqyerja ekskluzivisht me qumësht gjiri dhe mosekspozimi në diell. Qumështi i gjirit ka nivele shumë të ulëta të kësaj vitamine. Mbyllja e fëmijëve në kopshte dhe qendra kursesh pa u ekspozuar në ambjente të hapura me diell është një shkak tjetër i uljes së vitaminës D tek fëmijet. Për të rriturit shkaku kryesor është mungesa e ekspozimit në diell.
Rrezatimi UV-B që është burimi kryesor i Vitaminës D ndikohet nga disa faktorë. Ndër to mund të përmendim stinën e vitit (në dimër ka me pak rreze UV-B në krahasim me verën), ora ditore (paradite ka më shumë rreze UV-B), prania e reve në qiell (retë reduktojnë rreth 50% rrezatimin UV-B), niveli i smogut (ndotja e ajrit e ul deri në 60 %) dhe prania e melaninës në lëkurë. Rrezatimi UV-B nuk e depërton xhamin prandaj qëndrimi në ambjente të mbyllura dhe qarkullimi me makina na rrezikon për nivele të ulëta të vitaminës D. Masat parandaluese që marrim cdo ditë ndaj kancerit të lëkurës me kremrat mbrojtës ( SPF > 10) janë një tjetër pengesë për prodhimin e vitaminës D nga lëkura. Duhet theksuar se njerëzit nuk e aplikojnë si duhet kremin mbrojtës (disa herë në ditë, në të gjitha sipërfaqet e zbuluara) prandaj lëkura megjithëse me krem mbrojtës arrin të sintetizojë vitaminën D.
Cilat janë shenjat e mungesës së vitaminës D?
Tek fëmijët mungesa e saj manifestohet si vonesë në ngritjen në këmbë (shumica e fëmijeve ecin në moshën 10-15 muajsh). Fëmijët me ulje të vitaminës D preferojnë më shumë të rrinë ulur sesa të ecin. Ata kanë një harkim karakteristik të kockave të këmbëve dhe vonesë të mbylljes së fontanelave në kokë. Të rriturit si rezultat i mungesës së vitaminës D kanë ngërce muskulare të vazhdueshme dhe dhimbje. Kocka e kërcirit bëhet e dhimbshme kur krijojmë presion mbi të. Por shenjat jane prezente vetëm në raste të avancuara. Përgjithësisht nuk ka asnjë shenje trupore, prandaj është e rëndësishme që personat e rrezikuar të bëjnë matjen e vitaminës D në gjak.
Një dietë e pasur me vitaminë D është faktor mbrojtës. Ushqime të pasura me vitaminë D janë merluci, qumështi dhe drithërat e fortifikuara me vitaminë D, peshku ton, peshku shpatë dhe salmoni, lëngu i portokallit, sardelet, mëlcitë e viçit dhe kërpudhat.
