Menjëherë pasi një konflikt në Kaukazin e Jugut shpërtheu në një luftë të hapur në fund të muajit të kaluar, Turqia u erdhi në ndihmë aleatëve të saj në Azerbajxhan. Ajo e ka furnizuar me armë dhe, luftëtarë të transferuar nga Siria, edhe pse kjo është mohuar nga Ankaraja.
Ndryshe nga shumica e fuqive të jashtme që bënë thirrje për një armëpushim të menjëhershëm, Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan i tha Presidentit të Azerbajxhanit Ilham Aliyev për të luftuar më tej.
Kaukazi është vetëm sipërmarrja e fundit për një Turqi më “të fortë”, angazhimet ushtarake të së cilës janë shtrirë nga Siria përtej Mesdheut.
Ku është përfshirë Turqia?
Në vitet e fundit, Turqia ka:
- nisi tre inkursione ushtarake në Siri
- dërgoi furnizime ushtarake dhe luftëtarë në Libi
- vendosi flotën e saj në Mesdheun Lindor për të pohuar pretendimet e saj në rajon
- zgjeroi operacionet e saj ushtarake kundër rebelëve kurdë të PKK në Irakun verior
- dërgoi përforcime ushtarake në provincën e fundit të Sirisë të kontrolluar nga rebelët, Idlib
- së fundmi kërcënoi me një operacion të ri ushtarak në Sirinë veriore për t’u përballur me “grupe të armatosura terroriste”.
Turqia gjithashtu ka prani ushtarake në Katar, Somali dhe Afganistan dhe mban trupa paqeruajtëse në Ballkan.
Çfarë fshihet pas politikës së re të jashtme të Turqisë?
Përdorimi i forcës për të siguruar interesat e saj është themeli i doktrinës së saj të re të politikës së jashtme, që nga 2015.
Doktrina e re është e dyshimtë për sa i përket multilateralizmit dhe e nxit Turqinë të veprojë në mënyrë të njëanshme kur është e nevojshme.
Është anti-perëndimore. Ai beson se Perëndimi është në rënie dhe Turqia duhet të ketë lidhje më të ngushta me vende të tilla si Rusia dhe Kina.
Është anti-imperialiste. Ajo sfidon rendin e mbizotëruar nga Lufta e Dytë Botërore dhe institucionet ndërkombëtare si Kombet e Bashkuara.
Doktrina e re e politikës së jashtme e shikon Turqinë si një vend të rrethuar nga aktorë armiqësorë dhe të braktisur nga aleatët e saj perëndimorë.
Prandaj, ajo e nxit Turqinë të ndjekë një politikë të jashtme proaktive që mbështetet në përdorimin e fuqisë ushtarake jashtë kufijve të saj.
Kjo është shumë larg vëmendjes së mëparshme që Turqia i kushtonte diplomacisë, tregtisë dhe angazhimit kulturor në marrëdhëniet e saj me kombet e tjera.
Çfarë ndryshoi?
Doktrina e re e Turqisë filloi të merrte formë në 2015, kur AKP në pushtet humbi shumicën e saj parlamentare për herë të parë në më shumë se një dekadë për shkak të rritjes së Partisë Demokratike të Popujve pro-Kurde (HDP).
Për të rimarrë shumicën e partisë në pushtet, Erdogan krijoi një aleancë me nacionalistët si në të djathtë dhe të majtë. Ata e mbështetën atë kur ai rifilloi luftën kundër rebelëve kurdë.
Si u kthye fokusi te kurdët
Konflikti i Turqisë me PKK – Partia e Punëtorëve të Kurdistanit – u ndal në një masë të madhe pasi udhëheqësi i burgosur i grupit, Abdullah Oçalan, bëri thirrje për një armëpushim me shtetin turk në 2013.
Pavarësisht nga ndryshimet e tyre ideologjike, si nacionalistët ekstremë të djathtë MHP dhe neo-nacionalistët në të majtë mbështesin një qasje të ashpër ndaj çështjes së Kurdëve. Ata gjithashtu i japin përparësi sigurisë kombëtare brenda dhe jashtë vendit dhe mbështesin pikëpamje të forta anti-perëndimore.
Me mbështetjen e tyre, Erdogan kaloi gjithashtu sistemin parlamentar të vendit në atë presidencial duke i dhënë atij më shumë kompetenca.
Kjo aleancë me nacionalistët dhe konsolidimi i pushtetit të tij u bë faktori kryesor nxitës i politikës së jashtme unilateraliste, militariste të Turqisë.
Grushti i dështuar i vitit 2016 luajti një rol kryesor në këtë proces.
Si e ndryshoi situatën grushti i shtetit
Sipas Presidentit Erdogan, grushti i shtetit ishte organizuar nga ish-aleati Fethullah Gulen, dhe ai bëri disa gjëra për t’i hapur rrugë politikës së jashtme militariste të Turqisë.
Ai forcoi aleancën e Erdoganit me nacionalistët.
Spastrimi i tij gjithëpërfshirës i nëpunësve civilë të dyshuar për lidhje me lëvizjen Gulen bëri që rreth 60,000 njerëz të pushohen nga puna, të burgosen ose të pezulloheshin nga forcat e armatosura dhe gjyqësori dhe disa institucione të tjera shtetërore.
Boshllëku i lënë nga spastrimet u mbush me besnikët e Erdoganit dhe mbështetësit nacionalistë.
Grushti i dështuar forcoi gjithashtu narrativat e koalicionit nacionalist se Turqia ishte e rrethuar nga armiqtë e brendshëm dhe të huaj dhe se Perëndimi ishte pjesë e problemit.
Si ndryshoi qasja në Siri
Vendimi i regjimit të Asadit për “t’i dhënë një dorë” kurdëve të Sirisë në veri çoi në një zonë autonome kurde përgjatë kufirit të Turqisë dhe në 2014 SHBA vendosi të dërgonte armë për militantët Kurdë, të konsideruar si një organizatë terroriste nga Turqia. Kjo e gjitha nxiti idenë se Turqia duhej të vepronte e vetme dhe të vendoste forca ushtarake për të mbrojtur kufijtë e saj.
Grushti i dështuar i hapi gjithashtu rrugën konsolidimit të pushtetit në duart e Erdogan.
Para përpjekjes për grusht shteti, ai kishte sinjalizuar synimin e tij për të filluar një operacion ushtarak në Siri për të ndaluar “kërcënimin terrorist” që buronte nga milicitë kurde atje. Por ushtria e Turqisë, e cila kishte qenë tradicionalisht shumë e kujdesshme në lidhje me vendosjen e trupave jashtë kufijve të Turqisë, ishte kundër.
Disa muaj pas përpjekjes për grusht shteti, Presidenti Erdogan plotësoi dëshirën e tij. Turqia nisi operacionin e saj të parë ushtarak në Siri për të frenuar ndikimin e kurdëve në veri në 2016 dhe pati dy ndërhyrje të tjera pas kësaj.
Masa u përshëndet nga aleatët nacionalistë të presidentit, të cilët kishin frikë nga një shtet i pavarur Kurd i ndërtuar me ndihmën e SHBA përgjatë kufirit të tyre. Për të frenuar ndikimin kurd dhe për të balancuar praninë e SHBA në Siri, ai punoi me Rusinë.
Si Libia dhe Mesdheu u bënë fokusi
Libia u bë një tjetër teatër për taktikat e tregimit të forcës.
Në janar, Turqia rriti mbështetjen ushtarake për qeverinë e Libisë të mbështetur nga OKB të Kryeministrit Fayez al-Serraj, për të ndaluar një ofensivë nga forcat aleate me Gjeneral Khalifa Haftar.
Qëllimi kryesor i Turqisë në Libi ishte të siguronte mbështetjen e qeverisë Serraj në një çështje të rëndësishme për aleatët nacionalistë të Erdogan: Mesdheun Lindor.
Turqia ka qenë në mosmarrëveshje me Greqinë dhe Qipron për të drejtat e shpimit të energjisë në brigjet e ishullit të ndarë të Qipros dhe kufijve detarë në zonë. Ankaraja nënshkroi një marrëveshje mbi kufijtë detarë me Serraj në nëntor në këmbim të mbështetjes ushtarake për qeverinë e Tripolit.
Qëllimi i Erdogan ishte të rishikonte kufijtë detarë në Mesdheun Lindor, i cili, për mendimin e tij, u dha avantazhe joproporcionale armiqve të Turqisë, Greqisë dhe Republikës së Qipros.
Ndërkohë, Turqia dërgoi anije luftarake për të shoqëruar anijet e saj të shpimit në Mesdheun Lindor, duke rrezikuar një konfrontim ushtarak me partneren e saj të NATO-s, Greqinë.
A ka patur sukses?
Politika e Turqisë në Siri, Libi dhe Mesdheun Lindor nuk ka dhënë rezultatet që koalicioni qeverisës i Presidentit Erdogan shpresonte.
Turqia nuk mundi të pastronte plotësisht forcat e milicisë kurde nga kufiri i saj me Sirinë. As marrëveshja detare e Ankarasë me Libinë, as veprimet e saj në Mesdheun Lindor nuk e kanë ndryshuar status quo-në anti-Turqi në rajon.
Përkundrazi, përfshirja ushtarake e Turqisë në këto konflikte nshtoi ndjenjën anti-Erdogan në Perëndim dhe bashkoi një grup të ndryshëm aktorësh në vendosmërinë e tyre për të kundërshtuar unilateralizmin turk, duke detyruar përfundimisht udhëheqësin e Turqisë të tërhiqet.
Një fat i ngjashëm pret përfshirjen e Turqisë në konfliktin Nagorno-Karabak, i cili tashmë po sheh shfaqjen e një përgjigje më të fuqishme ruse dhe një fronti ruso-perëndimor kundër mbështetjes së Turqisë për Azerbajxhanin.
Çfarë pritet më tej?
Por aleatët nacionalistë të Erdoganit duan që ai të luftojë edhe më tej. Një neo-nacionalist i shquar, Admirali në pension Cihat Yayci, argumentoi se Greqia donte të pushtonte Turqinë perëndimore dhe e nxiti Erdogan të mos ulej kurrë me Athinën për të negociuar.
Dhe presidenti ka pak mundësi, ta dëgjojë atë. Nacionalisti lëkundet kur bëhet fjalë për politikat e brendshme, por është i vendosur për politikën e jashtme.
Gonul Tol është Drejtor i Qendrës për Studime Turke në Institutin e Lindjes së Mesme në Uashington DC
Përkthyer dhe përshtatur nga BBC/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
