Pandemia COVID-19 do ta lërë ekonominë amerikane me një treg pune me plagë të thella. Më shumë se 20 milion vende pune janë humbur gjatë krizës dhe vetëm gjysma janë rifituar. Nuk është për t’u habitur, humbjet e vendeve të punës kanë goditur veçanërisht rëndë punëtorët në disavantazh dhe më pak të arsimuar.
Kjo përkeqëson një trend para-ekzistues. Shumë kohë përpara pandemisë, tregu i punës në SHBA po polarizohej gjithnjë e më shumë. Punët e mira, të klasës së mesme ishin zhdukur për dekada, për shkak të automatizimit, deindustrializimit, konkurrencës globale dhe ardhjes së “ekonomisë së koncerteve”.
Për të rivendosur shëndetin e ekonomisë, shoqërisë dhe politikës së Amerikës, administrata e Presidentit të zgjedhur Joe Biden duhet t’i përgjigjet një pyetjeje të drejtpërdrejtë: “Nga do të vijnë punët e mira?”
Punët e mira kërkojnë aftësi specifike dhe mund të krijohen vetëm nga firmat prodhuese. Krijimi i vendeve të mira të punës në sasi të mjaftueshme kërkon adresimin e anës së kërkesës dhe furnizimit.
Nga ana e furnizimit, punëtorët duhet të jenë të pajisur me aftësi të forta dhe të buta që kërkojnë firmat prodhuese. Nga ana e kërkesës, duhet të ketë një segment mjaft të madh të firmave të vogla dhe të mesme që janë të dy produktivë dhe të aftë për të zgjeruar punësimin.
Disa dekadat e fundit janë provë se tregjet të vetëm nuk do ta zgjidhin problemin. Qeveritë në të gjitha nivelet duhet të përfshihen në mënyrë aktive. Lajmi i mirë është se ne kemi grumbulluar prova të konsiderueshme në lidhje me llojin e programeve që funksionojnë aktualisht.
Në frontin e ndërtimit të aftësive, të ashtuquajturat “programe trajnimi sektoriale” kanë qenë veçanërisht të suksesshme. Këto programe shkojnë përtej trajnimit tradicional, ato janë të koordinuara ngushtë me punëdhënësit dhe ofrojnë aftësi të përshtatura për nevojat e industrive specifike, të tilla si kujdesi shëndetësor ose teknologjia e informacionit. Punëtorët e regjistruar në programe marrin një larmi shërbimesh “të mbështjellura”, duke filluar nga kujdesi për fëmijët në vendosjen e vendeve të punës, përveç trajnimit dhe çertifikimit.
Më i njohuri nga këto programe është Project QUEST në San Antonio, Texas, i cili ka funksionuar që nga vitet 1990. Ka shumë të tjerë që veprojnë në të njëjtin model, të tilla si Per Scholas në Bronx, New York dhe JVS në Boston. Programet e tilla të trajnimit sektorial janë treguar për të rritur të ardhurat e punëtorëve në disavantazh me më shumë se 20% mesatarisht me një kosto relativisht të ulët.
Po kështu, ne kemi përvojë të konsiderueshme në anën e kërkesës për të na drejtuar. Nxitjet e taksave dhe subvencionet e investimeve të hapura mund të tërheqin firmat në rajone të mbetura, por ato nuk janë veçanërisht efektive. Ato janë të shtrenjta dhe shpesh harxhojnë burime publike në projekte që do të ishin realizuar gjithsesi.
Ajo që funksionon shumë më mirë, siç ka treguar Tim Bartik i Institutit Upjohn, është të sigurojë shërbime të personalizuara të biznesit ose të infrastrukturës, të tilla si këshilla për menaxhim dhe teknologji, një fuqi punëtore të aftë ose zhvillim lokal të tokës, për firmat lokale. E përshtatur për nevojat e firmave specifike, ndihma e këtij lloji mund t’i ndihmojë ata të bëhen më produktivë dhe të zgjerojnë kapacitetin e punësimit duke kapërcyer kufizimet e veçanta me të cilat përballen. Këto programe kërkojnë ndërtimin e marrëdhënieve midis firmave lokale dhe investitorëve të ardhshëm që i kuptojnë nevojat e tyre, si dhe një kapacitet për t’u përgjigjur shpejt dhe në mënyrë efektive.
Kaq për lajmin e mirë. Lajmi i keq është se këto iniciativa të suksesshme për punëtorët dhe firmën në qendër aktualisht veprojnë në shkallë shumë të vogël. Programet e trajnimit sektorial operohen zakonisht nga grupe të komunitetit ose agjenci jo-qeveritare, dhe fondet e kufizuara, si dhe mungesa e interesit nga shtetet dhe agjencitë federale, nuk lejojnë që ato të shkallëzohen. Si rezultat, punëtorët që u shërbejnë numërohen në mijëra në vend të milionave që duhen arritur.
Në mënyrë të ngjashme, programet e personalizuara të shërbimit të biznesit janë nën-financuar shumë. Bartik vlerëson se firmat marrin 47 miliardë dollarë çdo vit stimuj të taksave shtetërore dhe federale për investime. Në të kundërt, shpenzimet totale vjetore për trajnime të personalizuara dhe shërbime të zgjerimit të prodhimit, të cilat janë shumë më efektive për sa i përket krijimit të vendeve të punës, arrijnë në vetëm rreth 1 miliard dollarë.
Një problem i dytë është se programet që kanë në qendër punëtorët dhe firmat shpesh nuk janë të koordinuara mirë. Edhe pse programet sektoriale të trajnimit janë ndërtuar rreth një qasjeje me “klient të dyfishtë” që u shërben punëdhënësve si dhe punonjësve, aftësia e tyre për të ndikuar në politikat e punësimit të firmave, përfshirë adoptimin e teknologjisë dhe praktikat e burimeve njerëzore, mbetet e kufizuar. Dhe politikat e përqendruara në firmë mund të lënë pas dore nevojat lokale të punësimit nëse përqendrohen shumë në objektiva të tjerë, të tilla si inovacioni përmes teknologjive të reja dhe konkurrenca e eksportit.
Programet efektive për të krijuar punë të mira janë përshtatur për nevojat specifike të komuniteteve dhe duhet të drejtohen nga udhëheqja lokale. Por qeveria federale gjithashtu mund të luajë një rol të madh. Mund të nënshkruajë një nxitje masive në financimin e programeve të tilla dhe të inkurajojë shtetet dhe lokalitetet të përfshihen në më shumë eksperimente përgjatë linjave të programeve të suksesshme gjetkë. Ekziston kështu një mundësi e madhe këtu për administratën e Biden.
Biden ka premtuar të rrisë pagën minimale federale dhe të inkurajojë bashkimin më të madh. Përtej këtyre masave të rëndësishme, planet e tij mbështeten shumë te stimujt e taksave. Sipas propozimeve të tij, kompanitë që rrisin punësimin në Shtetet e Bashkuara do të merrnin kredi tatimore, ndërsa ato që investojnë jashtë dhe rritin importet do të përballen me gjobitje taksash. Ai gjithashtu synon të rrisë shpenzimet federale për mallrat e prodhuara në vend dhe të rritë shpenzimet për kërkimin dhe zhvillimin e qeverisë.
Këto stimuj tatimor, prokurime dhe plane inovacioni pritet të kushtojnë disa qindra miliardë dollarë. Një rritje e konsiderueshme në programet e zhvilluara dhe të menaxhuara në nivel lokal për të krijuar punë të mira do të ishte një dëm i vogël në krahasim. Administrata e Biden duhet të shkojë më tej, duke u mbështetur në programe të tilla, sukseset e demonstruara dhe duke i bërë ato gurthemelin e strategjisë së tij për të rindërtuar Amerikën.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Project Syndicate
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Bota po tronditet nga kriza e trefishtë!
COVID-19 apo “déjà-vu”?
A do të jetë fitorja e Trump një pikë kthese në histori?
