Dy fjalë të urta vijnë në mendje ndërsa shkruaj këtë: “Mos i vendos të gjitha vezët në një shportë”, dhe “Një zinxhir është po aq i fortë sa lidhja e tij më e dobët”. Të marra së bashku, të dy maksimat përmbledhin ankthet aktuale për zinxhirët e furnizimit.
Pothuajse gjithçka që prodhohet në botë në ditët e sotme mund të jetë rezultat i një zinxhiri furnizimi, një seri hapash në të cilat prodhohen, mblidhen materiale të papërpunuara dhe përbërës dhe më pas tregtohen në një vend të vetëm ose në botë. Disa produkte mund të kërkojnë mijëra hapa që përfshijnë qindra biznese në dhjetra shtete ose vende.
Zinxhirët e furnizimit u ndërtuan dhe mirëmbahen kryesisht me pak mendim për qëndrueshmërinë e tyre. Mbajtja e kostove poshtë ishte e dorës së parë. Kjo nënkuptonte shpesh në varësi të një furnizuesi ose prodhuesi të vetëm me kosto të ulët dhe kufizimin e madhësisë së inventarit. “Në kohë” ishte koncepti që pasqyroi dëshirën për të minimizuar hendekun midis prodhimit ose blerjes së një sendi dhe kur u shit.
Por kjo ishte para-COVID-19. Në fillim të krizës, kishte mungesa akute të pajisjeve mbrojtëse personale (PPE) dhe përbërësve farmaceutikë. Tani, zinxhirët e furnizimit janë duke funksionuar, por shpesh me vonesa të gjata të lidhura me transportin. Pyetja se si të rritet më mirë qëndrueshmëria e zinxhirit të furnizimit është tani në qendër.
Shpërthimet e ardhshme të sëmundjeve infektive mund të rezultojnë shumë më përçarëse. Përveç kësaj, cilido nga efektet gjithnjë e më të shpeshta dhe të rënda të ndryshimit të klimës, përfshirë zjarret, uraganet dhe përmbytjet, mund të mbyllë një vend prodhimi për javë ose muaj. Po kështu, luftërat midis vendeve nuk mund të përjashtohen dhe luftërat brenda tyre janë relativisht të zakonshme. Pastaj ekziston potenciali për goditje pune, aksidente bërthamore, tërmete, prishje mekanike dhe terrorizëm.
Një arsye e dytë për shqetësimin e shtuar për zinxhirët e furnizimit është se sa e varur është bërë bota nga Kina, prodhuesi më i madh në botë, për mallra kritike. Pandemia zbuloi se shumë vende varen nga Kina për pjesën më të madhe të PPE-së së tyre, dhe vendimi i Kinës për të bllokuar eksportet e këtyre mallrave çoi në mungesa të përhapura. Ekziston gjithashtu shqetësimi se një Kinë gjithnjë e më këmbëngulëse mund të kërkojë të shfrytëzojë varësinë e botës nga ajo për qëllime politike.
Ekzistojnë një numër mënyrash për të menaxhuar këto rreziqe. Njëra është të zvogëlohet varësia nga një furnizues i vetëm vendas ose i huaj i një malli ose përbërësi kritik. Kjo mund të përkthehet në kontraktim me, të themi, një gjysmë duzine furnizuesish, në mënyrë që nëse diçka do të ndodhte me një ose edhe me disa prej tyre, vendet e varura nuk do të gjymtohen.
Problemi është se sigurimi i tepricës adekuate mund të jetë i vështirë. Mund të mos ketë alternativa me cilësinë dhe kapacitetin e nevojshëm dhe zhvillimi i tyre mund të jetë i shtrenjtë dhe të zgjasë me muaj ose vite. Por mund të jetë e vlefshme të bëhet në zona të caktuara, veçanërisht midis partnerëve të ngushtë dhe aleatëve.
Një qasje e dytë është që të kërkohet që disa ose të gjithë një përbërës kritik, ilaçi ose teknologjia të prodhohen brenda vendit. Kjo nuk është asnjë garanci kundër përçarjes, sepse një impiant i brendshëm mund të merret gjithashtu jashtë linje për ndonjë numër arsyesh, por krijon vende pune dhe zvogëlon disa nga pasiguritë në varësi të burimeve të huaja larg dhe përtej kontrollit të dikujt.
Por ristrukturimi do të kërkojë kohë dhe do të shtojë kosto të prodhimit, të cilat do të duhet t’u kalojnë konsumatorëve ose të kompensohen nga subvencionet e qeverisë. Dhe një rol më i madh i qeverisë në ekonomi është shpesh një recetë për humbje dhe korrupsion.
Tregtia ndërkombëtare mbështetet nga koncepti i avantazhit krahasues, i cili thotë se një vend duhet të prodhojë atë në të cilin është relativisht i mirë dhe të importojë ato artikuj që janë relativisht më të kushtueshëm për t’u prodhuar nga ai. Sidoqoftë, qëndrueshmëria e zinxhirit të furnizimit do të thotë domosdoshmërisht marrja e disa vendimeve ekonomikisht joefikase, pasi vendet do të dëshirojnë të forcojnë sigurinë e tyre kombëtare duke prodhuar artikuj për të cilët nuk gëzojnë një avantazh krahasues.
Por ka edhe një konsideratë tjetër. Kush duhet të vendosë kur një qeveri mund të gjykojë se disa ose të gjithë një artikull i veçantë duhet të prodhohet në shtëpi? Mandatimi i prodhimit vendas nuk i ngjan asgjë më shumë sesa zëvendësimi i importit, një formë proteksionizmi në të cilën prodhuesve vendas u jepet përparësi ndaj rivalëve ndërkombëtarë.
Mendoni për këtë, nëse çdo vend do të mandatonte prodhimin e brendshëm të artikujve “strategjikë”, tregtia globale, një motor i fuqishëm i rritjes ekonomike, do të tkurrej në mënyrë drastike pikërisht kur kërkohet më shumë rritje për të hequr botën nga recesioni i shkaktuar nga pandemia. Minimalisht, çdo lëvizje drejt rritjes së prodhimit vendas të artikujve të caktuar do të duhet të zbatohet në një mënyrë të koordinuar në Organizatën Botërore të Tregtisë, diçka që ka të ngjarë të thuhet më lehtë sesa të bëhet.
Ekziston edhe një rrugë tjetër për tu marrë në konsideratë, grumbullimi i stoqeve. Qeveritë mund të ndërtojnë dhe mbushin rezervat e përbërësve kritikë të nevojshëm për ekonominë dhe shoqërinë e tyre për të siguruar jastëkun e nevojshëm kundër ndërprerjeve të pashmangshme të zinxhirit të furnizimit. Disa tashmë e bëjnë këtë për naftën dhe zgjedhin minerale dhe mallra. Rezervat mund të mbushen natyrshëm, qoftë nga importet apo prodhimi i brendshëm i nxitur nga tregu, për të shmangur kurthet e proteksionizmit. Marrëveshjet për grumbullimin ose ndarjen e rezervave mund të vendosen gjithashtu me vende të tjera për të zvogëluar më tej dobësitë.
Çdo përdorim i shtuar i rezervave përfshin kosto më të larta, pasi ato duhet të plotësohen, dhe disa nga ato që blihen mund të mos përdoren ose të bëhen të papërdorshme. Dhe është e pamundur të dimë gjithmonë paraprakisht se çfarë do të nevojitet. Akoma, rezervimi ka kuptim të mirë.
Kriza COVID-19 ka zbuluar se ndërlidhja sjell përfitime si dhe rreziqe për të gjithë ne. Në mënyrë që të adresohen disa nga këto rreziqe, zinxhirët e furnizimit do të duhet të rimendohen, me më shumë theks të veçantë në diversifikimin e furnizuesit, prodhimin vendas dhe grumbullimin e rezervave. Sfida do të jetë arritja e një ekuilibri të nevojshëm duke siguruar që një politikë e synuar dhe e kufizuar industriale të mos bëhet një mbulesë për politikat e shtrenjta që kërcënojnë tregtinë dhe rritjen ekonomike.
/Përkthyer dhe përshtatur për Konica.al nga Project Syndicate
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Si do ta ‘luftonte’ koronavirusin çdo qeveri e aftë …
Si koronavirusi do të ndryshojë sistemin kinez…
Një pandemi e deglobalizimit?
