Qeveria e SHBA njoftoi qëllimin e saj për të dalë nga Traktati mbi armët nukleare me rreze të mesme veprimi INF (Intermediate Range Nuclear Forces Treaty) që është në fuqi që nga viti 1987, ekskluzivisht midis SHBA dhe ish-BRSS, tani Rusia.
Traktati ndalon zhvillimin dhe përdorimin e raketave me një distancë nga 500 deri në 5500 km. Në thelb raketat me rreze të mesme veprimi mund të lëshohen me një shpejtesi shumë të madhe dhe të mbulojnë distancën deri tek kundërshtari në një kohë shumë të shkurtër dhe që nuk e lejon atë të kundëreagojë në kohë.
Traktati INF i dhjetorit 1987 nuk kishte si qëllim të bënte të pamundur një luftë nukleare por synonte ta bënte atë më të vështirë duke eleminuar një nga komponentet me të rrezikshëm të saj ku mbrojtja nga këto tipe raketash bëhej shumë vulnerable.
Ky traktat eleminoi reth 2700 raketa balistike duke i dhënë fund një rreziku permannet dhe stresues për kontinentin europian dhe duke nisur një periudhë 30-vjeçare paqeje dhe zhvillimi.
Shumë ekspertë ushtarakë mendojnë se Trump synon të dalë nga Traktati i 1987 për të rinegociuar një të ri ku të marrë në konsideratë një gamë më të gjerë të sistemeve raketore sidomos pasi SHBA akuzon Rusinë se ka shkelur këtë traktat në mënyrë të fshehtë.
Në radhë të parë një nga raketat më të rrezikshme dhe të painterceptueshme Iskander, konvencionale dhe nukleare taktike që Rusia pretendon se ka një rreze 480 km (në limitet e traktatit), por që SHBA e vë në dyshim. Nga Kaliningradi ku ato janë dislokuar, kjo tip raketa për 6 minuta mund të godasë Berlinin. Po kështu ky Traktat në atë kohë nuk mund të merrte në konsideratë zhvillimet e sistemeve raketore nga anijet dhe kështu ishte eskluzivisht për raketat tokë- tokë. Gjithashtu edhe raketat e reja sekrete SSC-8 përbëjnë një shkelje të rëndë nga Rusia që nuk jep detaje për këto zhvillime.
Dhe mbi të gjitha ky Traktat ka një shqetësim shumë të madh, Kinën që në vitin 1987 ishte një vend i botës së tretë.
Ideja për ta internacionalizuar këtë Traktat nuk u mor asnjëherë seriozisht si nga SHBA ashtu dhe Rusia dhe asnjëherë nuk u tentua për të futur këtu edhe Kinën.
Sot nëse ky traktat do të aplikohej për Kinën, ajo duhet të eleminojë mbi 95% të reth 2000 IRBM e saj.
Ky traktat historik bilateral e la Kinën që të akumulojë një arsenal raketor balestik të përqendruar në rafshnaltën e Tibetit që rrezikojnë tashmë si territorin e SHBA, aleatëve të saj por edhe atë të Rusisë, Pekini nuk ka shprehur asnjëherë interes për këtë traktat dhe nuk do ta marrë në konsideratë këtë hipotezë.
Kina tashmë është një realitet i ri strategjik dhe ndaj saj duhet gjetur pikat e deterrencës. Jo më kot Kina u shpreh kategorikisht kundër eleminimit të këtij traktati. Duket qartë që i jep avantazh strategjik.
Në fakt gjithë kuadri i kontrollit të armëve bërthamore tashmë është në rrezik. Në vitin 2021 skadon dhe traktati kryesor për kontrollit e armëve bërthamore START -3 ku në një nga pikat e tij parashikon shtyrjen deri në vitin 2026. Por si Trump ashtu dhe Putin nuk parashikojnë ta rinovojnë atë, aq më tepër që SHBA në 2020 do të kenë zgjedhjet presidenciale dhe ndryshimet politike mund të ndryshojnë trajektoret vendimmarrëse.
Aktualisht kuadri i përgjithshëm botëror po demonstron një rivalitet të ashpër gjeopolitik midis SHBA dhe Rusisë nga njëra anë dhe SHBA-Kinë nga ana tjetër.
Bolton, këshilltari për sigurinë kombëtare të Shtëpisë së Bardhë kritikoi së fundmi çdo lloj traktati që limiton sovranitetin e SHBA. Kështu që po duket qartë se pas vendimit të Bush në 2002 për daljen nga Traktati anti raketë ABM, dalja iminente nga INF, do të çojë drejt fundit edhe traktatin START-3.
Bota do të lirohet nga kondicionimet dhe një garë armatimi bërthamore me teknologji të reja po duket tashmë në horizont me gjithë konseguencat që ajo mbart.
Por nëse do të lihet e lirë kjo garë armatimi bërthamor, atëherë shtohet pyetja se ku do të vendosen këto raketa të reja kaq të rrezikshme me konseguanca të mëdha për sigurinë e çdo vendi?
Problemi komplikohet tashmë në Europë. 35 vjet më parë në kulmin e Luftës së Ftohtë, Britania, Italia, Belgjika, Gjermania dhe Hollanda pranuan të vendoseshin 572 raketa Pershing-2. Sot asnjëri nga këto vende nuk e merr më në konsideratë, pasi raketat ruse tashmë të sofistikuara do të drejtoheshim direkt mbi to.
Nëse do të jetë e vështirë nga vendet perëndimore SHBA mund të detyrojë vendet e Europës Lindore sidomos republikat balltike. Vendosja e këtyre raketave këtu mund të godasin Shën-Petërsburgun brenda një minute dhe Mosken për 3 minuta. Këtu reagimi i Moskës mund të jetë agresiv dhe mund të ndërrmarrë sulm preventin ndaj këtyre republikave, dhe rreziku i një konflikti në Europë do të jetë me një propabilitet jashtëzakonisht të lartë.
Edhe Moska, 35 vjet më parë i vendosi raketat e saj SS-20 në RDGJ, Çekosllovaki dhe Hungari kurse sot ajo mund t’i vendosë në enklavën e saj në Kaliningrad në kufi me Poloninë dhe tashmë edhe në Krime duke mbuluar gjithë territorin e Europës.
Po kështu edhe në Azi SHBA mund të kenë problem për t’iu imponuar Japonisë, Koresë së Jugut, Filipineve dhe Vietnamit vendosjen e këtyre raketave duke iu ekspozuar raketave kineze dhe ruse. Kështu që praktikisht SHBA mund t’i vendosë në territorin e saj në ishujt e Hawait dhe Guamit në Paqësor.
Rusia mund të kundërpërgjigjet në Lindjen e Largët ku nga gadishulli i Kamcatkës mund të godasë Alaskën dhe bregun perëndimor amerikan.
Armët nukleare janë nga natyra mjaft të rrezikshme dhe përdorimi i tyre sjell një përshkallëzim të pakontrolluar. Sot si SHBA dhe Rusia kanë nje arsenal të tillë armësh nukleare ku secila mund të shkaterrojë gjithë globin 10 herë. Kështu që nuk ka shumë rëndësi kush e nis i pari, fundi do të jetë i tmerrshëm edhe për “fitimtarin”. Evolimi i frikshëm i potencës se armëve nukleare sot mund të zhdukë nga harta shtete të tëra vetëm me një raketë.
Në këto kushte merr një rëndësi fondamentale deterrenca.
Deterenca është një armë psikologjike aktive mbi perceptimin dhe potencialin e kundërshtarit por humbet eficencë kur nuk ke një kapacitet sulmi të besueshëm. Gjykimi nuk përcaktohet vetëm nga lloji i armatimit strategjik që disponon.
I vetmi përdorim pozitiv i armëve bërthamore është pikërisht deterrenca që vjen nga mospërdorimi i tyre.
Deterrenca është efikase kur ajo përcakton qartë kërcënimin dhe këtu ka rol diplomacia që forcon sigurimin e kundërshatrit për mossulmim. Pa një sigurim të besushëm për mospërdorimin e armëve nukleare deterrenca kthehet në një rrezik iminent për nisjen e një lufte, pasi nuk janë të pakët ata që mendojnë (në përgjithsi politikanët) se kush godet i pari fiton luftën. Por kjo për ushtarakët është absolutisht e gabuar.
Sidoqoftë eleminimi i Traktatit INF të vitit 1987, që mund të pasohet edhe nga mos rinovimi i START-3 është një sinjal preokupant për gjithë botën pasi rreziku i një konflikti nuklear botëror mund të rritet me një propabilitet të frikshëm.
Një botë ku një garë armatimi bërthamor jashtë kontrollit do të jetë një vend shumë i rrezikshëm ku do të mjaftonte një gabim llogaritje ose një incident tragjik për t’i dhënë rrugë një konflikti apokaliptik.
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Militarizimi i Arktikut
Komplikimi i aleancave në Lindjen e Mesme
Arabia Saudite nën presion
