Nën udhëheqjen e Donald Trump, NATO ishte me fat që thjesht mbijetoi.
Në të vërtetë, në vitin 2019, Presidenti francez Emmanuel Macron paralajmëroi se aleancës i kishte “vdekur truri”.
Me udhëheqësit e NATO-s që mbajtën takimin e tyre të parë personal me Presidentin e SHBA Joe Biden këtë javë, aleatët e Amerikës po marrin frymë lehtësisht.
Por NATO duhet ende të tregojë se truri i saj, jo vetëm goditja e tij, është i përshtatshëm për problemet me të cilat përballet.
Për këtë qëllim, kontrolli i armëve do të ishte një hap inteligjent për të filluar.
NATO ka një rekord krenar për këtë çështje.
Ajo përparoi propozimin e saj të parë për çarmatimin bërthamor në 1957, në Konferencën e Kombeve të Bashkuara për Çarmatimin në Londër. Edhe në periudhën më të keqe të Luftës së Ftohtë, ai u përpoq të negocionte zvogëlimin e ndërsjellë dhe të ekuilibruar të forcës me Traktatin e Varshavës. Në 1987, ajo mbështeti Presidentin e SHBA Ronald Reagan në negocimin e ndalimit SHBA-Sovjetik për raketat bërthamore me rreze të ndërmjetme, e cila nga ana tjetër u dha mundësi vendeve anëtare të zvogëlonin numrin e armëve bërthamore të angazhuara për mbrojtjen e NATO-s.
Këto arsenale tani janë ulur me më shumë se 85% që nga fundi i Luftës së Ftohtë.
Por kohët e fundit NATO-ja duket se mungon në veprimet për kontrollin e armëve.
Sekretari i përgjithshëm i saj, Jens Stoltenberg, mund të bëjë vetëm aq sa e lejojnë 30 aleatët e NATO-s. Ai këmbëngul se “kontrolli i armëve është në ADN-në e NATO-s”.
Por aleanca e ka trajtuar çështjen s. Fjalimi i Stoltenberg në një konferencë të NATO-s mbi kontrollin e armëve në tetor 2019 tregon për atë që ka shkuar keq.
Së pari, Stoltenberg u bëri thirrje aleatëve të NATO-s që të ruajnë dhe zbatojnë Traktatin e Mospërhapjes Bërthamore – gur themeli i përmbajtjes bërthamore ndërkombëtare. Në këtë çështje, anëtarët e NATO-s nuk i kanë mbështetur fjalët e tyre me veprim.
Së dyti, Stoltenberg u bëri thirrje anëtarëve të NATO-s të adaptojnë regjimet e kontrollit të armëve bërthamore në realitetet e reja. Por udhëzimi i vetëm që ai ofroi ishte reaktiv: aleanca duhet të përgjigjet “në një mënyrë mbrojtëse, të matur dhe të koordinuar ndaj kërcënimit të raketave të reja ruse”.
Pika e tretë e Stoltenberg ishte që NATO duhet të modernizojë kornizën që rregullon marrëdhëniet me rusët.
Dhe në vitin 2020, aleanca prezantoi propozime gjithëpërfshirëse, vetëm për t’u qëlluar me gurë nga përfaqësuesit rusë.
Më në fund, Stoltenberg kërkoi rregulla dhe standarde të reja për teknologjitë në zhvillim. Epo, kanë kaluar gati dy vjet që nga fjalimi i tij.
Ku janë propozimet e NATO-s?
Udhëheqësit e NATO-s thonë se ata po mbajnë derën e hapur për dialog kuptimplotë me Rusinë, megjithatë aleanca nuk ka ofruar ndonjë ide serioze të saj. Në vend të kësaj, ajo preferon thjesht të presë Rusinë.
Unë e konsideroj Stoltenbergun si një mik dhe e di se ai do të shkonte më tej nëse anëtarët e NATO-s do ta lejonin atë.
Përpjekja për të ndërtuar një konsensus për kontrollin e armëve midis 30 aleatëve me pikëpamje të ndryshme është një detyrë e palakmueshme. Por tani që NATO ka një shans për të marrë frymë përsëri, ajo nuk ka asnjë justifikim për të mos “ecur”.
Për më tepër, kontrolli i armëve bërthamore është përsëri në modë: SHBA dhe Rusia kanë rënë dakord të zgjasin Traktatin e Ri të Fillimit për pesë vjet të tjera dhe administrata e Biden ka shprehur dëshirën për të ndjekur më shumë masa të kontrollit të armëve.
Në të kaluarën, negociatat për kontrollin e armëve kanë qenë një nga çështjet më të mundshme për gjetjen e gjuhëve të përbashkëta me Rusinë.
Për të ringjallur atë traditë, aleatët evropianë të NATO-s duhet të ndajnë një pjesë të barrës intelektuale me administratën e Biden.
Me këtë në mendje, NATO duhet të vendosë kontrollin e armëve në zemër të Konceptit të ri Strategjik që planifikon të nisë vitin e ardhshëm, në mënyrë që rritjet e vazhdueshme të shpenzimeve evropiane të mbrojtjes të mos bëhen lëndë djegëse në një garë të re të armëve.
NATO duhet të zhvillojë idetë e veta në mënyrë që të mund t’i përgjigjet me besueshmëri propozimeve të kundërshtarëve të saj dhe të rivendosë rolin e saj udhëheqës.
Ringjallja e agjendës së kontrollit të armëve është një çelës për mbrojtjen kolektive të aleancës – dhe për të provuar se e ka marrë veten pasi ishte shumë afër vdekjes.
Adam Thomson, një ish-ambasador i Mbretërisë së Bashkuar në NATO, është Shefi i Rrjetit Evropian të Lidershipit.
Përkthyer dhe përshtatur nga Project Syndicate/ konica.al
VAZHDO TË LEXOSH MË TEPËR PËR TEMËN
Macron ka të drejtë për NATO-n?
